####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00343
Uniform title: sādhanamālā Vol. 2
Author : bhattacharya benoytosh

Description: 
This text is a collection of sādhanas, that is, procedures for the worship of  Buddhist Tantric deities especially those of the Anuttarayoga Tantras. A description of the deity, its form and colour, vehicle etc  along with its related visualization is supplied in each sādhana together with that deitys Mantra and its applications in worship and yogic practice. They are composed by a large range of Buddhist teachers many of eminence. The earliest is the Siddha Saraha who is dated to around 630 CE. Along with him are a number of other great Buddhist Siddhas, such as Nāgārjuna, Kukkuripa, Indrabhūti, Kṛṣṇapāda, śabara and others who belonged to the 7th and 8th century. The last contributors belong to the 12th century which gives us a lower limit for the date of the collection.


Notes: 
Data entered by the staff of Muktabodha under the direction of Mark S. T. Dyczkowski.

Revision 0: February 21, 2015

Publisher : Baroda Oriental Institute
Publication year : 1925
Publication city : Baroda
Publication country : India
####################################################



 प्. ३४३)

साधनमाला |

द्वितीयो भागः |

१७१.

नमस्तारोद्भवकुरुकुल्लायै |

प्रथमं तावन्मन्त्री क्वचिन्मनोहरे स्थाने मृदुमसूरकाद्युपविष्टः 
पटादिगतां भगवतीमवतार्य बाह्यपूजां कृत्वा स्वहृदि निर्मलं 
पूर्णचन्द्राभमादिस्वरसमुद्भवं चन्द्रं विभाव्य बीजं तस्योपरि [क्: 
यस्यो] न्यसेत् |

ऊष्माणां च चतुर्थं तु अग्निवर्णोपरि स्थितम् |
ईकारेण [क्: इका] समायुक्तमाकाशद्वयभूषितम् ||

तस्य चित्रमयूखाभिः कृत्वा निर्मलिनं [क्, ग्: निर्मलं] जगत् |
सहादिधातुकं शोध्य कुरुकुल्लपर्वते [क्; पूर्णे] गताम् ||

सञ्चोद्य च तथा तारामानयित्वा पुरश्चरेत् |
तस्माद् बीजात् महापूजामेघांश्च स्फारयेद् बुधः ||

पुष्पधूपतथादीपगन्धनैवेद्यसञ्चयैः |
लास्यमाल्यनृत्यगीतवाद्यपूजादिभिस्तथा ||

प्. ३४४)

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः |
इति मन्त्रं त्रिधा वाच्यं ततः [क्: ओमित्स्] क्षन्तव्यमित्यपि [क्: इ] ||

तत्रेयं गाथा - 

यत् कृतं दुष्कृतं [क्: ओमित्स् ] किञ्चित् मया मूढधिया पुनः |
क्षन्तव्यं तत् त्वया देवि यतस्त्राताऽसि देहिनाम् ||

चित्तं मैत्री विहारे च निवेष्टव्यं पुनस्तदा |
करुणाचित्तमुत्पांद्य प्रमोदचित्तमावहेत् ||

पश्चादुपेक्षते सर्वं चित्तमात्रव्यवस्थया |
चित्तं शून्यं ततः कुर्यात् प्रकृताकारहानये ||

शून्यतावह्निना [क्: ताह्निना] दग्धाः पञ्चस्कन्धाः पुनर्भवाः |
पठित्वा ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् ||

मुहूर्त्तं शून्यतायोगं कुर्यात् चित्तय विश्रमम् |
प्रतिज्ञां प्राक्तनीं स्मृत्वा बीजमात्रं पुनः स्मरेत् ||

प्रतारिता मया सत्त्वा एकान्तपरिनिर्वृताः |
कथं तान् उद्धरिष्यामि अगाधादं भवसागरात् ||

इति सत्त्वकृपाविष्टो निश्चेष्टां शून्यतां त्यजेत् |
धर्मधातुमयं चित्तमुत्पादयति चेतसा ||

बुद्ध्वाधिष्ठानतो बीजमुत्पलाख्यं ततो भवेत् |
उत्पले चन्द्रबिम्बं तु अकारस्वरसम्भवम् [क्, ग्: तांका] ||

तस्मिंश्चन्द्रे पुनर्बीजंन् तस्माद् गभस्तयो गताः |
ताभिर्विशोधिता [क्, ग्: अभिनिवे] ध्येया निःशेषा लोकधातवः ||

प्. ३४५)

शोध्यं बोध्यं तथा सर्वं रश्मिभिर्बुद्धकोटयः |
विशतस्तानुत्पले [क्, ग्: निर्गत] ध्यायात् ततस्तारोदयो भवेत् ||

चतुर्भुजां रक्तवर्णां रक्तपद्मासनस्थिताम् |
रक्तवस्त्रयुगां भव्यां रक्तताटङ्कमौलिकाम् ||

सव्यभुजाभ्यामभयं शरं च दधतीं पुनः |
अवसव्यद्वितये चापरक्तोत्पलधारिणीम् ||

कुरुकुल्लाद्रिगुहान्तस्थामारोलिकमौलिकाम् [क्, ग्: ल्लादिग्रहा ; क्: मालो] |
रक्तपद्मासनाधस्तात् राहुस्तस्योपरि [क्, ग्: रासभस्यो] स्थितः ||

कामदेवः सपत्नीको भावनीयोऽतिविह्वलः |
राहोरुपरि सपत्नीककामदेवस्थितासनाम् |
वज्रपर्यङ्किनीं तत्र सर्वचित्रकलावतीम् ||

ध्यात्वा भगवतीं सम्यक् सर्वालङ्कारभूषिताम् |
समयमूर्तिं समासाद्य ज्ञानचक्रं समाह्वयेत् ||

झटित्याकारनिष्पन्नं ज्ञानचक्रं पुरःस्थितम् |
जः हूं वं होरित्यानेनाकृष्य प्रवेश्य बद्ध्वा तोषयेत् ||

समयमुद्राप्रयोगेण सुखमार्गे [क्, ग्: मुख] निवेशयेत् |
पाणिभ्यामञ्जलिं कृत्वा मांसलौ [क्, ढ्: लैर्नमितो] नामितौ 
यदा ||

दीर्घाभ्यां [ढ्: दीपाभ्यां] तु कृता सूचिः सूचिमध्ये [क्, ग्: 
ओमित् सूचि] त्वनामिके |
लताभ्यां मध्यमौ श्लिष्टौ द्वावङ्गुष्ठावधोगतौ ||

अनेन बन्धयेत् समयोनया ज्ञानचक्रं प्रवेशयेत् |
ततोऽभिषेकं प्रार्थयेत् बुद्धानिति [थे ड्, ध्, ध्: अद्द् गाथां अfतेर् 
थिस्, wहिछ् मकेस् थे मेत्रे fऔल्त्य] पठन् कृती ||

प्. ३४६)

बोधिवज्रेण बुद्धानां यथा दत्तो महामहः |
ममापि चाणनार्थाय खवज्राद्यं ददाहि मे ||

ते ददन्ति महद्भूता राज्याभिषेकनामतः [क्: मह्या, ग्: सह्या] |
पुष्पाभिषेकवत्प्राज्ञः पञ्चभिर्लोचनादिभिः ||

अभिषेकं महावज्रं त्रैधातुकनमस्कृतम् |
ददामि सर्वबुद्धानां त्रिगुह्यालयसम्भवम् ||

बुद्धाभिषेकतस्ताराधर्मचूडामणिर्भवेत् |
रक्तचित्तप्रभाभाभिर्भासयन्ती [क्, ग्: र्भ्रम] जगत्त्रयम् ||

प्राप्ताभिषेकरत्नस्तु सर्वसिद्धिं प्रसाधयेत् |
वर्षार्धं च दृढावेशात् यथोक्तविधिना पुरः ||

त्रिसन्ध्यासु बलिं दत्त्वा भावनाक्रमपूर्वकः |
ताराहृदयेनानेन जपेत् मन्त्रं समाहितः ||

ओं कुरुकुल्ले ह्रीः [क्: ह्रीं] हूं स्वाहा | ततः पूर्वसेवामक्षरलक्षं जप्त्वा 
पश्चात् कर्म समारभेत् |

संशेन [क्, ग्: अङ्गे] वर्द्धते प्रज्ञा अपरांशेन वश्यकृत् |
अंशेनैव तृतीयेन विषाकर्षी [क्, ग्: कर्षं] भवेन्नरः ||

सर्वस्य लोकस्य भवेत् स पूज्यः [क्: सम्पुटा] स्त्रीणां मदेनापि हि 
गर्वितानाम् [क्, ग्: गर्भिणीनां] |
यथेच्छया मन्त्री [ढ्, ग्, ख्: मन्त्रधरो] वरो विभुङ्क्ते 
अभ्यासयोगात् सुरसुन्दरीणाम् ||

प्. ३४७)

ह्रीःकारं मदनातपत्रनिहितं स्त्रीणां भवेत् स्रावकं जिह्वायां च तदेव 
बुद्धिजननं हृन्मध्यके चैव तत् |
दष्टानां परिभावितं विषहरं धर्माक्षरं स्वक्षरं ताराया हृदयं 
त्रिलोकविजयि ज्ञेयं कृपाशालिभिः ||

कुरुकुल्लां विभाव्य स्वां तारोद्भूतां [ढ्: स्वभावो] सरोरुहे |
साध्यमन्तर्गतं कृत्वा भावयेत् कामविह्वलाम् ||

ज्ञानसत्त्वाब्जपीयूषधरां तन्मूर्ध्नि चिन्तयेत् |
पतन्तीमिति सप्ताहं त्रिसन्ध्यं भावयेत् कृती ||

क्रमाभ्यासात् क्षुद्रसिद्धिं साधयित्वा विचक्षणः |
साधयेच्च महासिद्धिं सर्वथा नात्र संशयः ||

|| कल्पोक्ततारोद्भवकुरुकुल्लासाधनं समाप्तम् ||

१७२.

नमस्तारोद्भवकुरुकुल्लायै [क्, ब्: अद्द्स् कल्पाम्नायोक्तक्रमाय बेfओरे 
कुरु] |

यस्याः स्मरणमात्रेण सदेवासुरमानुषाः |
ध्रुवं किङ्करतां यान्ति तां नमस्यामि तारिणीम् ||

प्रथमं तावन्मन्त्री क्वचिन्मनोऽनुकूले [ख्, अ: न्मनोहरेस्तुल्ये] स्थाने 
स्त्रीजनसंसर्गादिरहिते [क्, ब्: तेन] सुखासीनः [ख्, ब्: 
सुखासना] स्वहृदि प्रथमस्वरपरिणतचन्द्रमण्डलोपरि 
सरश्मिकह्रीःकारबीजविनिर्गतरक्तमयूखसमूहैर्जगदवभासनपूर्वकं 
[क्, ब्: कारनिःसृत]  कुरुकुल्लपर्वतस्थितकुरुकुल्लां [क्, ब्: ओमित्स् 
ल्लपर्वत सञ्चित्य] 

प्. ३४८)

भगवतीं सञ्चोद्यानीय पुरतो [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: पुरो] 
गगनदेशे [क्, ढ्, ग्, क्, ब्: गमन] सञ्चिन्त्य 
हृद्बीजरश्मिनिर्मितविविधपुष्पधूपादिपूजाभिः पूजयेत् | तदनु वन्दना 
पापदेशना पुण्यानुमोदना परिणामना त्रिशरणगमनं बोधिचित्तोत्पादपूर्वकम् 
[क्, ब्, ख्, अ: दन] - 

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनिमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

इति त्रिधा पठेत् | ततश्चतुर्ब्रह्मविहारभावनापूर्वकं सर्वधर्मशून्यतां 
विभाव्य तदधिष्ठानमन्त्रं पठेत् - ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | तदनु सकलं जगत् दुःखितं 
करुणयाऽवलम्ब्य स्वचित्तं बीजरूपमवलोक्य तत्परिणतं रक्तकुवलयोपरि 
प्रथमस्वरपरिणतचन्द्रस्थितबीजरश्मिभिः पूर्ववत् 
जगदवभास्यानन्ततथागतकोटीः सञ्चोद्यानीयान्तर्भावयेत् | तदुत्पलादिपरिणतां 
रक्तवर्णां रक्तपद्मचन्द्रासनां रक्तपट्टांशुकोत्तरीयां रक्तप्रभावलयां 
रक्तताटङ्ककिरीटिनीं [ख्, अ: लाट] चतुर्भुजां सव्ये अभयप्रदां 
द्वितीये समापूरितशरां वामे रत्नचापधरां द्वितीये रक्तोत्पलधरां 
अमिताभतथागतमुकुटां [क्, ब्: टिनं] 
कुरुकुल्लपर्वतगुहास्थितराहुमस्तकस्थितसपत्नीककामदेवोपरिस्थितां [क्, ब्: 
कुल्ला] शृङ्गाररसान्वितप्रथमयौवनोपेतां [ख्, अ: रसोज्ज्वल, 
क्, ब्: रसोज्वन] कुरुकुल्लां भावयेत् | एवं [क्, ग्: ओमित् एवं 
र्भावयेत्] समयसत्त्वं निष्पाद्य झटिति ज्ञानसत्त्वं पुरतः समानीय 

प्. ३४९)

सम्पूज्य समयमुद्रया [क्, ब्: मुद्रा] सुखमार्गेण अन्तर्भावयेत् | 
तत्रेयं [क्, ब्: तत्रैवं] समयमुद्रा - 
सम्पुटाञ्जलेर्मध्यमासूचिमध्ये अनामिके प्रवेश्य मध्यमापृष्ठे लताद्वयं 
संस्थितं द्वावङ्गुष्ठावधः प्रवेश्योत्पलमुद्रा तदाकारा [ढ्, ग्, 
ख्, ख्, अ: ओमित्] | तदनु - 

बोधिवज्रेण बुद्धानां यथा दत्तो महामहः |
ममापि त्राणनार्थाय खवज्राद्यं ददाहि मे ||

इति प्रार्थ्य - 

अभिषेकं महावज्रं त्रैधातुकनमस्कृतम् |
ददामि सर्वबुद्धानां त्रिगुह्यालयसम्भवम् ||

इति पठन्तीभिर्बुद्धाज्ञया लोचनादिभिरभिषेकं दीयमानं ध्यायात् | मकुटे 
अमिताभो व्यवस्थितः | एवं भावनां कृत्वा जपं कुर्यात् न द्रुतं न विलम्बितं 
नास्पष्टं न मात्राहीनं असत्सङ्कल्पवर्जितम् - ओं कुरुकुल्ले ह्रीः [क्, ग्: 
ह्रीं स्वाहा, ढ्: ह्रीः हुः स्वाहा] हूं स्वाहा | एवं त्रिसन्ध्यक्रमेण 
पिष्टकशर्करादिबलिदानपुरःसरं [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: पिष्ट] 
सादरनिरन्तरदृढावेशेन [क्, ब्: ओमित्स् सादर मयाचितं ; क्, ग्: 
सावर] षण्मासान् भावयेत् सिद्धिनिमित्तानि भवन्ति | तदनु प्रथमे मासे 
रोगाद्युपद्रवशमं भवति द्वितीयमासे भोजनं प्रणीतमयाचितम् तृतीये 
नानाविधवस्त्रलाभः चतुर्थे ताम्बूलं नानाविधमनवरतं लभेत् पञ्चमे 
विचित्ररूपादिगुणसमुदितस्त्रीसङ्गमः [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: 
सङ्गः] षष्ठे मासे सदेवनागयक्षगन्धर्वकिन्नरादिदिव्यस्त्रीसङ्गमः |

प्. ३५०)

प्रायेण भगवतीं भावयतः [क्, ब्: येत्] स्त्रीणामेवोपद्रवो भवति | 
तदेतानि मारकर्माणि परित्यज्य भावयतो भगवत्याः स्वप्नेसाक्षात् वा प्रत्यादेशो 
भवति | खड्गाञ्जनपादलेपान्तर्द्धानरसरसायनखेचरभूचरपातालसिद्धि##-
सिद्धीः साधयेत् | यदि प्रत्यादेशो न भवति तदा पूर्वोक्तमुद्रां बद्ध्वा 
पूजाबलिदानादिपूर्वकं षण्मासान्ते पूर्नमास्यां सकलां रात्रिं जपेत् | ततो ज्वलति 
सिद्धश्च भवति | तया मुद्रया ब्रह्मेन्द्ररुद्रनारायणप्रभृतयः [क्, 
ढ्, ग्, ख्, अ: ब्रह्मोपेन्द्र] समाकृष्टाः समागम्य 
किङ्करतामुपगम्य साधकाभिलषितं सम्पादयन्ति | ततः प्रभृति 
जन्मजरामरणरहितः सिद्धो लोकधातून् [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: 
धातुं] गत्वा तथागतान् पश्यति भूमिधारण्यादिकं प्राप्नोति |

|| मुक्तकेन तारोद्भवकुरुकुल्लासाधनं [क्, ब्: आर्यताराकल्पक्रमेण 
कुरुकुल्ला] समाप्तम् ||

१७३.

नमः कुरुकुल्लायै |

आदौ मन्त्री सुखासनोपविष्टः स्वहृद्बीजरश्मिभिरग्रतो भगवतीं 
बुद्धबोधिसत्त्वांश्चनीय सम्पूज्य त्रिशरणगमनादिकं [क्: ओमित्स् गमन] 
कुर्यात् | ततः शून्यतामधिमुच्य मन्त्रेणाधिष्ठाय

प्. ३५१)

अकारसम्भवचन्द्रमण्डले तांकारं [ख्: अंका] रश्मिमालिनं विचिन्त्य 
तत्परिणतां कुरुकुल्लां भगवतीं पश्येत् रक्तां रक्ताष्टदलपद्मसूर्यासने 
[ख्, क्, ब्: ओमित् रक्ताष्टदल] वज्रपर्यङ्कनिषणां षड्भुजां 
सव्यावसव्यप्रथमभुजाभ्यां त्रैलोक्यविजयमुद्राधरां 
द्वितीयदक्षिणवामकराभ्यां अङ्कुशरक्तोत्पलधरां 
परिशिष्टभुजद्वयेनाकर्णपूरितधनुःशरां रक्ताम्बरधरां [ख्: ओमित्स्] 
पञ्चतथागतमकुटिं साध्यस्य हृदि रक्तोत्पलवरटके चन्द्रमण्डले रक्तवर्णं 
तांकारं [ख्: अंका] विभाव्य वायुमण्डलारूढं तं हृद्यङ्कुशेन 
विद्ध्वाङीय हृदये तस्योपविश्य रक्तोत्पलकलिकाशरेण साध्यं पुनः पुनः 
विध्यन् मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः - ओं कुरुकुल्ले ह्रीः [ढ्: क्रीः] 
अमुकं मे वशमानय होः स्वाहा | ततस्तं विह्वलं वशीभूतं पादयोर्निपतितं 
दृष्ट्वा प्रेषयेत् | एवं शक्रमपि वशमानयति |

|| इति षड्भुजकुरुकुल्लासाधनम् [क्, ब्: ओमित्स् षड्भुज] ||

१७४.

नमः कुरुकुल्लायै |

पूर्ववत् शून्यतापर्यन्तं विभाव्य रेफेण परिणतसूर्ये [ख्, अ: 
सूर्यमण्डले] ह्रीःकारं स्फारसंहारविग्रहं [क्, ब्: 
स्फुरणसंहरण] च ध्यात्वा झटिति [ढ्, क्, ब्: झगिति] 
तत्परिणामतः कुरुकुल्लां भगवतीं अष्टभुजां रक्तवर्णां 
रक्ताष्टदलपद्मसूर्ये वज्रपर्यङ्कनिषणां कूटागारमध्यनिवासिनीं 
[ख्, अ: मध्ये] 

प्. ३५२)

प्रथमकरद्वयेन त्रैलोक्यविजयमुद्राधरां अवशिष्टदक्षिणकरैः अङ्कुशं 
आकर्णपूरितशरं वरदमुद्रां दधानां परिशिष्टवामभुजैः पाशं चापं 
उत्पलं दधानां सकलालङ्कारवतीं भावयेत् | पूर्वदले प्रसन्नतारां दक्षिणदले 
निष्पन्नतारां पश्चिमदले जयतारां उत्तरदले कर्णतारां ऐशानदले चुन्दां 
[क्: चून्द्रां] आग्नेयदले अपराजितां नैरृत्यदले प्रदीपतारां वायव्यदले 
[ख्, अ: वायव्ये] गौरीतारां च ध्यायात् | एताश्च सर्वा रक्तवर्णाः 
पञ्चतथागतमुकुटा [ख्: टिन्यः] वज्रपर्यङ्कनिषणा 
दक्षिणभुजाभ्यां वरदमुद्राऽऽकर्णपूरितशरधरा वामभुजाभ्यां 
उत्पलचापधराः | पूर्वद्वारे वज्रवेतालीं लम्बोदरां विकृतमुखीं रक्तवर्णां 
[क्: ओमित्स्] अक्षोभ्यमुकुटां दक्षिणहस्ताभ्यां तर्जन्यङ्कुशधरां 
वामकराभ्यां वज्रघण्टापाशधराम् दक्षिणद्वारे अपराजितां पीतवर्णां 
रत्नसम्भवमुकुटां दक्षिणहस्ताभ्यां दन्डाङ्कुशधरां वामहस्ताभ्यां 
घण्टापाशधराम् पश्चिमद्वारे एकजटां कृष्णवर्णां ऊर्ध्वकेशां 
लम्बोदरां दन्तावष्टब्धौष्ठां अमिताभमुकुटां दक्षिणकराभ्यां 
वज्राङ्कुशधरां वामकराभ्यां घण्टापाशधराम् उत्तरद्वारे वज्रगान्धारीं 
[क्, ग्, क्, ब्: गन्धा] कनकश्यामां अमोघसिद्धिमुकुटां 
विकृतमुखीं लम्बोदरां दक्षिणभुजाभ्यां खड्गाङ्कुशधरां [क्, ब्: 
खट्वाङ्गा] वामभुजाभ्यां घण्टापाशधरां चिन्तयेत् | एताश्चतस्र 
आलीढपदस्थाः | तत्रेयं त्रैलोक्यविजयमुद्रा - तलौ पृष्ठलग्नौ 
अनामिकाद्वयं ग्रन्थिं कृत्वा कनिष्ठां मध्यमाङ्गुष्ठेनावष्टभ्य 
तर्जन्यौ 

प्. ३५३)

अङ्कुशाकारेण सलीलं ललाटदेशे धारयेत् | भावनाखिन्नो मन्त्रं जपेत् ओं 
कुरुकुल्ले ह्रीः [क्, ढ्, ग्: अद्द् हूं अfतेर् थिस्] स्वाहा | अयुतजापेन सर्वे 
जना वश्या भवन्ति नियुतेन [ढ्: त्रियु] मन्त्रिणः लक्षेण राजानः | उत्पलं 
घृतमध्वाक्तं अश्वत्थसमिधश्च [क्, ग्: आश्वथ, ख्, अ: 
अश्वत्थेन] जुहूयात् इष्टं पदं प्राप्नोति | श्रीफलकाष्ठेनाग्निं प्रज्वाल्य 
घृतमध्वाक्तानां श्रीफलानां [ख्: ओमित्स्] लक्षं जुहूयात् [ख्: 
जपेत्] राजमन्त्रिणो वश्या भवन्ति इति | उत्पलसहस्रं जुहूयात् 
घृतप्रदीपसहस्रं देव्या अग्रतो निवेदयेत् | सर्वे राजानो वश्या भवन्तीति |

|| अष्टभुजकुरुकुल्लासाधनं [ख्: ओमित्स् अष्टभुज] समाप्तम् ||

|| कृतिरियमिन्द्रभूतिपादानाम् ||

१७५.

अथ मन्त्री स्त्रीपुरुषौ वशीकर्तुकामः शुक्लप्रतिपदमारभ्य त्रिसन्ध्यमयुतमेकं 
प्रत्यहं जपेत् भगवतीमवलम्ब्य रक्तवस्त्रं परिधाय गात्रं च प्रावृत्य | 
तत्रायं क्रमः - स्वहृदि रविस्थरक्तह्रीःकारजरक्ताष्टदलकमलं 
योनिपर्यन्तगतनालं विचिन्त्य तद्दलेष्वष्टसु [क्: दलकमलानष्टौ] 
भ्रमरानष्टौ आ ई ऊ ॠ ॡ [क्, ढ्, ग्: ओमित्] ऐ औ अः [क्, 
ढ्, ग्: अं अः] इत्यष्टस्वरपरिणतान् 
अतिहृष्टपुष्टक्रुद्धरक्तवर्णाननुक्रमस्थितान् स्वनासिकापवनप्रेरितान् 

प्. ३५४)

दृष्ट्वा स्ववामनामिकाविवरेण निःसृत्य साध्याया 
दक्षिणनासिकाविवरप्रविष्टानां लूनविशीर्णतया अ इ उ ऋ ऌ ए ओ अं इति 
ह्रस्वाष्टस्वरपरिणतान् [क्: हुत्वा] तान् ध्यात्वा 
आकर्णपूरितरक्तोत्पलकलिकाशरनिकरैः साध्यायाः [क्, ढ्, ग्, 
ख्, अ: साध्या] किञ्जल्कं विद्ध्वा तत्परिणतशरानादाय 
तद्वामनासिकाविवरेण निःसृत्य योगी दक्षिणनासिकया [ख्: काया] तान् 
स्वहृदि प्रविष्टान् विचिन्तयेत् | पश्चादुत्पलनालेन गलके बद्ध्वा योनिं च विद्ध्वा 
अङ्कुशेन पीडयित्वा रश्मिज्वालया परवशीकृत्य च तामरुह्य सानन्दो मन्त्रं जपेत् 
- ओं कुरुकुल्ले ह्रीः अमुकीं मे वशमानय स्वाहा | सप्ताहात् सिध्यतीति |

|| भ्रमरीयोगकुरुकुल्लासाधनम् ||

१७६.

प्रणम्य कुरुकुल्लकां मातरं सिद्धिदायिनीम् |
उपदेशो लिख्यतेऽस्याः सर्वसिद्धिप्रदायकः |
कुरुकुल्लायोगयुक्तो भावयेदुपदेशकम् ||

हृत्सूर्यरक्तोत्पलकिञ्जल्कस्थितह्रीःकारनिर्गतपाशाङ्कुशोत्पल##-
ज्ञानदेहं रक्तवर्णं पाशेन गलके बद्ध्वा अङ्कुशेन हृदि विद्ध्वा 
नासापुटेन निश्चार्य यंकारपरिणतवातमण्डलारूढः [ढ्: पंका] 
उत्पलेन हृदि भगे वाऽऽताड्य 

प्. ३५५)

तमानीय वामपार्श्वे उत्तानं संस्थाप्य रश्मीन् स्वहृदि ह्रीःकारेण [क्, 
ढ्: कारे] दक्षिणपुटेन प्रवेशयेत् | पश्चात् पुनः 
हृद्बीजोत्थितरक्तोत्पलाकाररश्मिरेखाभ्यन्तरेणैव भ्रूविवरमागम्य वामकर्णं 
संस्पृश्य मस्तकं वेष्टयित्वा दक्षिणकर्णविवरेण निर्गत्य तया 
कलिकारश्मिरेखया आकर्णाकृष्टोत्पलकलिकानालशरशुषिरे [क्, ग्: 
वासशरषिरे] प्रवेश्य किञ्चित् कलिकामुखं विकाश्य [क्, ग्: 
विहायास्य] साध्यस्य लिङ्गे भगे वा ग्रसनन्यायेन मुहुर्मुहुः वेधयेत् | बीजेनेति 
केचित् | शराघातप्रविष्टरश्मिना सर्वाङ्गे व्याप्तं स्रवन्तं विह्वलं अशरणं 
पश्येत् | यदि उत्थितं ताडयेत् तदा स्वपादतले पतितं साध्यं विचिन्त्य पुनस्तथैव 
वेधमनुष्ठयेत् | यदा तु वेधनासमर्थो भवति तदा हृद्बीजरन्ध्रे [क्, ग्: 
रश्मिनागतरन्ध्रे] साध्यमुत्थाप्य नाभिकमलोपरि उत्तानं कृत्वा 
वामपार्श्वस्थमस्तकं संस्थाप्य बीजरश्मिना तुषारकणासमूहवत् 
सर्वाङ्गव्याप्तं विह्वलीभूतं विचिन्त्य मन्त्रमावर्त्तयेत् - ओं कुरुकुल्ले ह्रीः 
स्वाहा | स्वाधिष्ठानक्रमोपदेशश्चायमन्योऽपि |

|| कुरुकुल्लोपदेशक्रमः ||

प्. ३५६)

१७७.

ओं नमः कुरुकुल्लायै |

प्रथमं सुखासनोपविष्टः कुरुकुल्लारूपं कृत्वा सकलसत्त्वं [क्: ओमित्स् 
सकल] वशं कर्त्तुमारभेत | स्वहृदि सूर्यमण्डलं तस्योपरि 
रक्तवर्णतांकारं ततः पञ्च रश्मयो निःसृत्य तथागतान् सम्पूज्य रत्नत्रयं 
मे शरणमित्यादिना पापदेशनादिकं कृत्वा शून्यतां विभाव्य पश्चाद् 
रक्तोत्पलं तस्योपरि सूर्यमण्डलं तस्योपरि रक्ततांकारं एतत् सर्वं परिणम्य 
कुरुकुल्लाभट्टारिकां रक्तवर्णां चतुर्भुजां दक्षिणभुजे शराभयहस्तां वामे 
धनुरुत्पलधरां वज्रपर्यङ्कस्थितां रक्तकञ्चुकोत्तरीयां आत्मानं भावयेत् | 
अधसि कामदेवं सपत्नीकं चिन्तयेत् | पश्चात् मन्त्रं जपेत् भावनान्वितः - ओं 
कुरुकुल्ले ह्रीः स्वाहा |

|| कुरुकुल्लासाधनम् ||

१७८.

हृच्चन्द्रमण्डले [ढ्: स्वहृ] ह्रीःकारजं [क्, ब्: जातं] 
ह्रीःकाराक्रान्तमध्यं [क्, ढ्, ग्: मध्ये] रक्तोत्पलं ध्यात्वा 
तत्परिणतामार्यकुरुकुल्लां रक्तवर्णां रक्तपद्मचन्द्रासनां 
रक्तप्रभामण्डलां रक्तविचित्रवसनोत्तरीयां अमिताभमुकुटां चतुर्भुजां 
मूलभुजाभ्यां आकर्णाकृष्टरक्तोत्पलकलिकाशरविराजितकुसुमबाणचापधरां 
[क्, ब्: ओमित्स् बाण, क्, ग्, ख्, अ: वाम] वामेन् 

प्. ३५७)

सकन्दविकचरक्तोत्पलधरां [क्, ब्: कन्ध] दक्षिणेन वरदां 
महाशृङ्गाररसोज्ज्वलां दृष्ट्वा [महा० ओमित्तेद् इन् क्, ग्, ख्, 
अ] दृष्ट्वा ज्ञानसत्त्वेनैकीकृत्य स्वशरीरारुणकिरणाङ्कुशाकृष्टान् 
देवासुरगरुडकिन्नरमहोरगयक्षनरनारीशतसहस्रादिगणान् 
प्रणतविग्रहानतिभक्तान् परवशान् दशसु दिक्षु पश्यन् [क्: संपश्येत्] ओं 
कुरुकुल्ले ह्रीः स्वाहा इति मन्त्रं जपेत् [क्, ढ्, ग्: जपन्] लक्षमारभ्य 
यावत्पर्यन्तं भगवतीं साक्षात् न कुर्यात् |

अथ कश्चित् वशीकर्तुकामः कृतलक्षजापो यथोक्तयोगं [क्, ब्: क्तं] 
विधाय भक्तिप्रणतः सुरासुरादिमध्यवर्तिस्वदेहरश्म्यङ्कुशाकृष्टां 
साध्यामग्रतः [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: साध्य] संस्थाप्य 
स्वहृदि षोडशदलरक्तोत्पलं तद्धृदि [क्, ढ्, ग्, क्, ब्; 
तद्धृति] च विचिन्त्य पूर्ववत् आर्यवज्रानङ्गोक्तक्रमेण [क्, ग्: सनो] 
भ्रमराङ्कुशभावनया तन्नामाक्षरं स्वहृदि मन्त्रेण गाढमाक्रम्य 
[क्: समा०] | तथैव शरेण हृदि विद्ध्वा महारागमूर्च्छितां च 
कोदण्डेन पादयोरुत्पलपाशेन च गले बद्ध्वा समाकृष्य स्वपादयोर्निपात्य - 
पुरुषं चेदङ्कुशेन हृदि विन्धेत् [क्, ग्: विवन्धयेत्, क्, ब्, 
ख्, अ: बन्धयेत्] स्त्रियं चेत् धर्मोदये - ओं कुरुकुल्ले अमुकं अमुकीं वा 
आकर्षय ह्रीः स्वाहेति मन्त्रं जपेत् | आकृष्टे तु साध्ये [ख्, अ: साध्य, 
क्, ब्: साध्यायां] तमेव मन्त्रं वशमानयेति विदर्भ्य जपेत् | शतजापेन 
सामान्येन नरनारीगणो [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: गणा] 
राजामात्यश्च वशो भवति अयुतेन प्रजालोकः 

प्. ३५८)

लक्षेण राजा सप्तलक्षेण सुरासुरकन्याश्च [क्, ग्: सुराश्च] कोट्या 
गरुडैरावतादयो दिव्यपशवः सामान्यपशवश्च [क्: ओमित्स् 
सामान्यपशव] सादरनिरन्तरदीर्घकालमनन्तजापेन [क्: श्यामादर] 
त्रिभुवनमपि वशीकुर्यादिति |

|| आर्यश्रीमतीकुरुकुल्लासाधनम् [क्, ब्: ओमित् आर्यश्रीमती] ||

१७९.

प्रथमं तावत् भावनादौ पञ्चगन्धानुलिप्ते पृथिवीप्रदेशे हृष्टचेता व्रती 
समाहित उपविश्य मृदुविष्टरे ततः पश्चात् हृदि रेफपरिणतं सूर्यमण्डलं 
ज्वालामालाकरालिनं तस्य नाभौ रक्तह्रीःकारं विचिन्तयेत् | ततो ह्रीःकारान्निःसृत्य 
मरीचिजालैर्दशदिशावस्थितसत्त्वधातूनवभास्य [ख्, अ: सत्य] 
श्रीकुरुकुल्लारूपेणावस्थाप्य पुनरागत्य तस्मिन्नेव प्रविष्टां मरीचिज्वालां 
विभावयेत् | ततः पश्चादाकाशे पुरतो द्विरष्टवर्षाकारां [क्, ग्: पुरतोष्ट 
ख्, अ: पुरतोरष्ट] ज्वलत्पिङ्गलोर्द्ध्वमूर्द्ध्वजां पञ्चकपालशिरोधरां 
शवारूढां मुण्डमालालङ्कृतहारां अर्द्धपर्यङ्कनाट्यस्थां 
ईषद्दंष्ट्राकरालवदनां ललज्जिह्वां 
चक्रीकुण्डलकण्ठिकाकेयूरमेखलानूपुरकृतभूषणां व्याघ्रचर्मनिवसनां 
चलद्रक्तवर्तुलचापारोपितत्रिनेत्रां [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: वामारो] 
अमिताभनाथमुकुटीं चतुर्भुजां 
आकर्णपूरितरक्तोत्पलकलिकाशरपूरितरक्तकुसुमधनुर्द्धरां [क्: ओमित्स् कलिका 
रक्तोत्पल] शेषद्विभुजाभ्यां रक्तपुष्पकृताङ्कुशरक्तोत्पलधारिणीं 
विचिन्तयेत् | तस्या एव पूजार्थं 
स्वहृत्सूर्यमण्डलस्थह्रीःकारोद्भवपञ्चोपचारपूजाभिः 

प्. ३५९)

पुष्पधूपदीपगन्धनैवेद्यादिभिः पूजयेत् | पूजयित्वा परमकारुणिको योगी 
भक्तिनम्नः कायादिना [क्, ग्: भक्तिनमस्कारा] कायादिवन्दनयाना 
[क्, ढ्, ग्, ख्, अ: मभ्यनु] वन्दते | ततो यदकारि मया पापं 
कारितमनुमोदितं [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: ओमित्] च तद् भगवत्याः 
प्रत्यक्षे देशयति | तदनु संसारसगरपतितसत्त्वधातूद्धरणरूपं बोधिचित्तं 
बिभर्त्ति | ततश्चतुर्ब्रह्मविहारं भावयेत् | तदनु शून्यताभावना | तत्र 
चित्तमात्रमधितिष्ठेदनेन मन्त्रेण - ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् 
| इति चित्ताधिष्ठानम् | तदनु आकाशदेशे रेफपरिणतं सूर्यमण्डलं 
ज्वालाकरालिनं विभावयेत् | तस्योपरि कृष्णहूंकारपरिणतं विश्ववज्रं 
प्राकारं पञ्जरबन्धनं च वज्रमयीं भूमिं विभावयेत् इति रक्षाचक्रम् | ततो 
मध्ये एकाराकृतिं [क्, ढ्, ग्: कृतं] दिव्यं धर्मोदयज्ञानं 
शुक्लवर्णं विभावयेत् | तन्मध्ये रक्तह्रीःकारोद्भवरक्ताष्टदलपत्रकमलं 
[ख्, अ: ओमित्स् पत्र] तस्योपरि किञ्जल्के रेफपरिणतं रविं [क्: ओमित्स् 
रविं रक्तह्रीःकारपरिणत अन्द् रेपेअत्स् इति रक्षाचक्रं तस्योपरि fरोम् अबोवे. ख्, अ: 
अल्सो रेपेअत्स् थे समे] तदुपरि शरं पुनरपि तस्योपरि पूर्णेन्दुधवलं 
द्वात्रिंशल्लक्षणात्मकं तदुपरि पुनरपि सूर्यमण्डलं चतुरशीतिव्यञ्जनरूपं 
रक्तवर्णं तयोर्मध्ये रक्तह्रीःकारपरिणतरक्तोत्पलकलिकाशरैः [ढ्, 
ख्, अ: शरे] स्वचित्तप्रविष्ट विभावयेत् | पश्चात् चन्द्रसूर्यशरैरेकीभूतं 
द्रवमिवात्मानं पूर्ववत् कुरुकुल्लारूपं विभावयेत् | विभाव्य स्वहृदि [क्: 
हृदिस्थेन] रेफेण 

प्. ३६०)

सूर्यमण्डलं तन्नाभौ ह्रीःकारं पुनरपि भावयेत् | 
तदुद्भवरश्मिभिराकृष्यामिताभनाथमानीय [क्, ढ्, ग्, ख्, 
अ: मित] गुह्येतरपूजाभिः सम्पूज्य चाभिषेकं याचयेत् [क्, ग्: मोच] | 
तत्रेयं याचना अभिषिञ्चतु माममितनाथ [क्, ग्: मामिति ख्, अ; मां 
नाथ] इति | ततस्तेनामितनाथेन [ख्: ओमित्स् ततस्तेना प्रवेशयेत्] 
पञ्चामृतपूर्णान् स्वहृदयात् स्फुरितान् पञ्चकलशान् विभावयेत् | ततस्तैः 
पञ्चामृतपरिपूर्णकलशैरभिस्नापयित्वा [क्, ढ्: ओमित् स्नापयित्वा] 
स्वहृदि कलशान् प्रवेशयेत् | तत्र प्रवेश्य योगी शिरसि अमिताभनाथं भावयेदिति 
त्रिसन्ध्यं विभाव्य मन्त्रं जपेत् | ततः मन्त्रः ओं कुरुकुल्ले ह्रीः स्वाहा | 
रक्तचन्दनेन विशेषतो जापः | ओं आः हूं इति मुखाधिष्ठानं कार्यम् |

अथ मन्त्री स्त्रीपुरुषौ वशीकर्तुकामः शुक्लप्रतिपदमारभ्य त्रिसन्ध्यमयुतमेकं 
प्रतिदिनं भगवतीमूर्तिमवलम्ब्य रक्तवस्त्रं परिधाय प्रावृत्य गात्रं च तदनु 
स्वहृदि रविस्थस्वहृदवस्थितरक्तह्रीःकारपरिणतरक्तमष्टदलकमलं 
[क्, ग्: तदवस्थित, ढ्: स्वहृदवस्थितो, ख्, अ: स्वहृद्रविस्थ ; 
ख्, अ: उद्दीरय] योनिपर्यन्तगतनालं विभावयेत् | तद्दलेष्ठष्ट भ्रमरान् 
अष्टान्तःस्वरपरिणतानतिहृष्टपुष्टक्रुद्धरक्ताननुक्रमपरिपठितान् [ढ्: 
परिचि] स्वनासिकापवनप्रेरितानुड्डीय [ख्, अ: उद्दीरय] 
सव्येतरनासिकाविवरेण निःसृत्य साध्यस्य दक्षिणनासिकाविवरेण प्रविष्टान् 
सरभसमालुनविशीर्णतयाऽऽद्याष्टस्वरान् [ख्: लूय ; क्, ढ्, ग्, ख्, 
अ: विस्तीर्ण]

प्. ३६१)

किञ्चिद्रक्तान् पत्रयुतान् विचूषयेत् [क्, ग्: विभाव, ख्, अ: विभूष] इति 
पश्येद् योगी | पश्चादाकर्णपूरितरक्तोत्पलकलिकाशरेण दृष्टमुष्टियुतो मन्त्री 
किञ्जल्कं प्रतिवेधयेत् [ख्, अ: प्रविवेशयेत्] | ततस्ते भ्रमराः 
स्वसमयेन चोदिता वामनासिकाविवरेण निःसृत्य एकैकं स्वरं [क्: स्वं] 
गृहीत्वा योगिनो दक्षिणनासाविवरेण [ख्: नासिका] प्रविष्टा इति स्वहृदि 
स्वपरज्ञानेनैकीभावं [ख्, अ: ज्ञानमेकी] कुर्यात् | पश्चात् उत्पलेन गले 
बद्ध्वा योनिमङ्कुशेन तु पीडितां शरजालैर्विचिन्त्य वशमानयेत् | 
अलातचक्रारूढां [क्, ग्, ख्, अ: कुरुटां] साध्यामानयेत् 
[क्, ख्: साध्य] मन्त्ररूपेण साधकः - 

सदानन्दो जपेन्मन्त्रं सोपदेशं सुनिर्णयः |

ओं कुरुकुल्ले ह्रीः स्मुकीं मे वशमानय स्वाहा | समस्तं चैतदहर्न्निशं कुर्यात् | 
ततः सा विह्वलीभूता सती [ख्: ओमित्स्] आगच्छति मन्त्रचोदिता |

मुक्तकेशी विवस्त्रा वा चानङ्गविवशातुरा |
तां प्राप्य स्वेष्टयोगेन पूजयेद् बुद्धमण्डलम् ||

विपुला सिद्धिर्न केनापि विहन्यते |

|| इति उड्डियानविनिर्गतकुरुकुल्लासाधनम् [ख्, अ: ओडि ; ख्: अद्द्स् ओं सिद्धिः 
अfतेर् चोलोफोन्] ||

प्. ३६२)

१८०.

कुरुकुल्लां नमस्कृत्य बालानां बुद्धिवृद्धये |
गुरुपादप्रसादेन कथ्यते भावनाक्रमः ||

प्रथमं मन्त्रिणा सर्वसत्त्वानात्मानं च सर्वदुःखेभ्यो विमोक्तुकामेन 
प्रभातसन्ध्यायामुत्थाय मुखप्रक्षालनादिकं [क्: प्रमुख] कृत्वा 
मनोऽनुकूले स्थाने सुखासने चोपविश्य सर्वचिन्तापराङ्मुखेन त्रितत्त्वमन्त्रेण 
स्थानात्मयोगरक्षां कृत्वा स्वहृदये शुभ्रशशाङ्कमण्डलं भावयेत् | 
तदुपरि निजबीजं स्फुरद्रश्मिकं तै रश्मिभिर्धर्मधातौ भगवतीमाकृष्य 
पुरतः संस्थाप्य नानाविधविचित्रसुगन्धिपूजाभिः सम्पूज्य वन्दनादिकं विधाय 
क्षमापयित्वा पुण्यं परिणाम्य प्रणिधानं विदधीत [क्, ग्, ख्, अ: 
धेत्] | पश्चात् [ख्, अ: ओमित्स्] ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहभित्यनेन मन्त्रेण शून्यतां विभाव्य 
त्रितत्त्वेनाधिष्ठाय पुनरात्मानमाकाशे चित्रलिखितमिव [ख्, अ: चित्त] 
प्रभास्वररूपं चिन्तयेत् | तदनन्तरं स्वहृदये [क्, ख्, अ: ओमित्] 
शुभ्रचन्द्रमण्डलं तदुपरि ह्रीःकारबीजजनितेन्दीवरं तदुपरि 
अमृताङ्कमण्डलमूर्द्ध्वस्थितबीजाधिष्ठितं स्फुरणसंहरणं कृत्वा 
त्रितत्त्वमन्त्रेणात्मानं भगवतीमक्षसूत्रोत्पलामृतकुण्डीं 
सव्यावसव्यपाणिभ्यां दधानां त्रिनेत्रां पद्मधृक्प्रमुखैः सर्वतथागतैः 
वीणादिषोडशदेवीभिरभिषिक्तां अमिताभविराजितनानापुष्पोपशोभितजटामुकुटां 
शृङ्गारादिरसोपेतां किञ्चित्सव्यपाणिपल्लवस्थाक्षसूत्रमालोकमानां 
क्षीराम्भोधिश्वेतवर्णाब्जस्थाममृताङ्कोपरि

प्. ३६३)

सत्त्वपर्यङ्कासनस्थां 
कङ्कणकेयूरकुण्डलनूपुरमुक्ताहारदिव्यवस्त्रादिविभूषितां 
नीलानन्तबद्धकेशीं पीयूषवर्णवासुकिकृतहारां 
रक्ततक्षककृतकर्णोग्रकुण्डलां [क्: ओमित्स् रक्ततक्षक कृतहारां] 
दूर्वाश्यामकर्कोटककृतयज्ञोपवीतां शुक्लपद्मनागेन्द्रकृतहारां [ढ्: 
डोरां] मृणालवर्णमहापद्मकृतनूपुरां 
पीतशङ्खपालकृतकङ्कणां धूमाभ्रवत्कुलिककृतकेयूरां [क्, 
ग्, ख्, अ: माभ्रकु] शुभ्रवर्णां [क्: सूत्र] 
स्रवदमृतविग्रहां करुणार्द्रचित्तां [क्, ख्, अ: णादि] भावयेत् | 
तदनन्तरं स्वहृदये विधुमण्डलोपरि पूर्वबीजं स्फुरद्रश्मिकं विभाव्य 
तद्रश्मिभिः सर्वसत्त्वान् भगवतीरूपं निष्पाद्यानीय ओं जः हूं वं होः इत्यनेन 
मन्त्रेण क्षीरोदकमिव एकलोलीकृत्य स्वशरीरे प्रवेश्य पूर्वार्चितभगवतीं च 
त्रितत्त्वेन शुक्लरक्तकृष्णेन सन्तोष्य दृढीकृत्य शिरःकण्ठहृदि मुद्रयेत् | 
तदनु हृद्बीजस्फारितरश्मिभिः सुखावतीसहादिलोकधातुस्थान् [क्: महादि] 
अमितनाथप्रमुखान् सर्वतथागतान् वीणादिषोडशदेवीसमन्वितान् 
पञ्चतथागतात्मकपञ्चामृतकर्पूरकुङ्कुमकस्तूरिसुगन्धपरिपूरित##-
गाथापाठपूर्वकम् [क्: पठेत् पूर्वकं, ख्, अ: पठेत्] | तत्रेयं 
गाथा - 

बोधिवज्रेण [ईन्स्तेअद् ओf थिस् श्लोक ख्, अ: रेअद्स् बोधिवज्रेन बुद्ध्वा 
नामित्यादिना] बुद्धानां यथा दत्तो महामहः |
ममापि त्राणनार्थाय खवज्राद्यं ददाहि मे ||

प्. ३६४)

अभिषेकं महावज्रं [क्, ढ्, ग्: त्रिधा भिन्नं] 
त्रैधातुकनमस्कृतम् |
गृह्णामि सर्वबुद्धानां त्रिगुह्यालयसम्भवम् ||

यथा हि जातमात्रेण स्नापिताः सर्वतथागताः |
तथाहं स्नापयिष्यामि शुद्धं दिव्येन वारिणा ||

अभिषिञ्चन्तु माममितनाथप्रमुखाः सर्वतथागता वीणादिषोडशदेवीसमन्विताः | 
ओं सर्वतथागताभिषेकसमयश्रिये [क्, ग्: समश्रिये] आः हूं इत्यनेन 
तेऽप्यभिषिच्य मुकुटे प्रविष्टा अमिताभश्च शिरसि स्थितो नायकत्वेन - 
अभिषेकग्रहणम् | तदनु स्वनाभौ कमलस्थेन्दौ [क्: स्थ इन्द्रौ] 
ऊर्ध्वस्थितमग्निबीजारूढं सान्तमिन्दुबिन्दुनादचतुर्थस्वरयुतं अलिकालिस्फुरन्तं 
सुधामयं शुभ्रं दीपात् प्रदीपमिव देदीप्यमानं सुखद्वारेण निश्चार्य 
सर्वमणिमन्त्रौषधीनां प्रभावं झटिति गृहीत्वा नाभिद्वारेण नादे प्रवेशयेत् | 
पुनः पुनर्योगी स्वरूपस्मृतियुक्तं [क्: खर] कुमारीकर्त्तितसूत्रेण 
नवगुणं कृत्वा एकपञ्चाशत्स्फटिकगुलिकयाऽक्षसूत्रं विधाय पत्रञ्जीवेन 
[क्, ग्, ख्, अ: प्रभु] (?) वा 
मध्यमाङ्गुष्ठाभ्यां गृहीत्वा शान्तिके एकाधिकशतकेन 
क्रोधाङ्गुष्ठाभ्यां त्रिसन्ध्यं चतुःसन्ध्यं वा चिरं विभाव्य 
ज्ञानाकर्षणयोगतः तमेव मन्त्राक्षरं जपेत् | दृढचित्तेन निमग्नमानसः 
पूर्वसेवाकृतलक्षः प्रतिदिनायुतजापेन सार्द्धमासद्वयेन कविर्भवति विषनाशं 
[क्, ग्: रागं] कुरुते | मन्दपुण्योऽपि त्रिसप्तलक्षजापेन त्रिसप्ताभिमन्त्रितां 
कठिनीं हस्तं वा त्रिसप्ताभिमन्त्रितं यस्य हस्ते मस्तके वा दीयते स मूर्खोऽपि 

प्. ३६५)

सन् कविर्भवति | पर्षदनभिभवनीयो वादी च भवति मञ्जुश्रीसमप्रभः | 
अश्रुतान्यपि सर्वशास्त्राणि चिन्तयति | इदं वा मन्त्रं गुरूपदेशतो जप्तव्यं 
प्रज्ञावृद्धये - ओं कुरुकुल्ले ह्रीः वद वद [क्: ववद] वाग्वादिनि 
[क्, ख्, अ: वाखा] स्वाहा | सप्ताक्षरमन्त्रोऽक्षरलक्षजापेन 
[ख्, अ: मन्त्रा] 
होमाक्तविधानयुक्तत्रिमधुराक्तशुक्लपुष्पाशीतिसहस्रहोमेन नागकन्यामपि [क्: 
नागाङ्काना ढ्: नागाङ्गना] अप्रार्थितदिव्यमानुषीं च लभते | नाश्चर्यं 
सिद्धमेतत् | अचिन्त्यो भगवान् बुद्धः बुद्धधर्मा अप्यचिन्त्याः [क्, ग्: 
चिन्तिया, ख्, अ: चिन्तया] अचिन्त्या बुद्धसिद्धयः अचिन्त्यो हि 
मणिमन्त्रौषधीनां प्रभाव इति | पूर्ववत् कुमारीकर्त्तितसूत्रेण 
कृतपोषधतन्त्रवायेण(यः) चित्रकरेण च पट्टं विधाय 
त्रिष्कालमग्रीकृत्य सुगन्धिपुष्पैरभ्यर्च्य साहङ्कारो मन्त्रो जप्तव्यो मैत्रचित्तेन | 
स्त्यानसिद्धौद्धत्यविचिकित्सालयसंशययुक्तस्यान्यचित्तस्य मन्दस्य वृथैवेत्याह 
सर्वविदितवचनात् | एते स्त्यानादयश्चित्तस्याशु निग्रहाय यत्नतः परिवर्जनीयाः | 
दशाक्षरतारामन्त्रश्च जप्तव्योऽनेन कुरुकुल्लायोगेन सर्वविघ्नोपशान्तये 
[क्, ग्: विघ्नप्र] सत्त्वानां वशाय ताराकुरुकुल्लयोरभेदात् |

प्रज्ञाविधिः |

गृहाभिधानपत्राणि शटीं यष्टिमधु तथा |
ब्राह्मीं च मागधीः चैव सक्षौद्रां भक्षयेत् [क्: भयङ्कुतिः] 
कृती ||

अस्यायमुपदेशः - सप्ताक्षरमन्त्रेण सप्तवारानभिमन्त्र्य 
भैषज्यममृतमयं निष्पाद्य आत्मानं भगवतीरूपमालम्ब्य 

प्. ३६६)

पटादिगतां भगवतीमवतार्याभ्यर्च्य कल्ये भक्षयेत् | शयनकाले च पोट्टलिकां 
[क्, ग्: योङ्गु] कृत्वा मुखे प्रक्षिप्य सुप्यात् | एतेन महाप्राज्ञो भवति | 
ओं कुरुकुल्ले स्वाहेति - 

प्रज्ञातन्त्रविधिः |

घृतं तगरमूलं च चक्राङ्कितं तथैव च |
दंष्ट्राघातप्रलेपेन पानेन [क्: ओमित्स्] च हरेद् विषम् ||

विषतन्त्रम् |

पूर्वोदितचिह्नबीजरक्तवर्णपरिणतां भगवतीं करुणार्द्रचित्तपर्यन्तां विभाव्य 
स्वहृदि रक्तचन्द्रोपरि षट्कोणचक्रस्थं [क्, ग्: सङ्काश] ओं कुरुकुल्ले 
स्वाहेति सप्तबीजस्फुरद्रश्मिभिर्भगवतीं [क्, ग्, ख्, अ: 
स्फुरणार] ज्ञानसत्त्वरूपामानीय सुखद्वारेण [ख्, अ: मुख] 
पूर्वोक्तमन्त्रेण पूर्ववत् प्रवेश्य एकलोलीकृत्य सर्वं त्रितत्त्वादिकं कृत्वा 
हृद्वीजरश्मिभिराकृष्टां साध्यामक्षसूत्रपाशेन बद्ध्वाङीय पादतले 
निपात्य मुक्तकेशां विह्वलां [क्, ग्: अद्द् विहलं गलां] मृतामिव 
दृष्ट्वा तेनैवाक्षसूत्रपाशेन [क्, ग्; सूत्रेण] कृताङ्कुशेन 
[क्, ग्: अद्द् अक्षसूत्रपाशेन] महासुखद्वारेण अवधूतीरन्ध्रेण 
साध्यस्य भगद्वारेण [क्, ग्: गुड] विज्ञानमाकृष्य रक्तचन्दनेन 
प्रवालेन [क्: वा प्रवा०, ढ्: वा नवा] वा 
षड्विंशतिगुणाक्षसूत्रेणानामिकाङ्गुष्ठगृहीतेन संरक्तचित्तेन 
सप्ताक्षरमन्त्रं जपेत् | पूर्ववत् रक्तह्रीःकारं पुनः कमलकि`न्जल्ककर्णिके 
[ख्, अ: ल्के] द्रष्टव्यम् |

वश्यविधिः |

प्. ३६७)

पुनरपि प्रमदां वशीकर्त्तुकामेनाशोकाष्टम्यां अशोकवृक्षतले [ख्, अ: 
मेनमष्ट] गत्वा रक्ताम्बरं परिधाय एकाग्रचित्तेन अतीवोत्कण्ठिताशयो भूत्वा 
कुरुकुल्लायोगं विधाय मदनफलं [ख्, अ: कलहं] भक्षयित्वा 
कार्माचिका(?)रसेन तिलकं [क्, ग्, ख्, अ: किरकं] 
परिधाय वश्यानुरक्तचित्तेन [क्, ढ्, ग्: वन्द्या] मन्त्रं जप्तव्यम् | 
तत्रायं मन्त्रः - ओं ह्रीः [क्, ढ्, ग्: ह्रीं] अमुकीं [ढ्: 
की] मे वशमानय [ढ्: वशीभवतु] स्वाहा | सप्ताक्षरमन्त्रेण वा 
स्वाहान्तेन वा नाम [क्, ढ्: ओमित्] प्रविदर्भ्य मन्त्रं जपेत् | देवतान् 
वशं करोति किं पुनः क्षुद्रमानवान् | महाकालोऽपि वशीकृतो हारीत्या 
महायक्षिण्या अनेन कुरुकुल्लामन्त्रेणेति - 

वश्यविधिः |

जारी चण्डालिका चैव स्नेहमल्ली [क्, ग्: मल्ले] स्वशुक्रकम् |
मृताश्चोदरकीटाश्च वश्यं कुर्वन्ति भक्षणे ||

मृतस्य नेत्रं हृदयं च लोलं ललाटमांसं [ढ्: मांसं ओन्ल्य] 
च तथैव नासिकाम् [क्: नासञ्त्र] |
संगृह्य पिष्ट्वा च विपच्य तैले पुष्ये [क्, ग्; पुष्पे] ऋक्षे वशकं 
जनस्य ||

वश्यतन्त्रविधिः |

ओं कुरुकुल्ले सर्वदुष्टान् नाशय नाशय कीलय कीलय भञ्जय भञ्जय मर्द्दय 
मर्द्दय ध्वंसय ध्वंसय अपसारय अपसारय अभिमतं मे कुरु शान्तिं मे कुरु 
पुष्टिं मे कुरु सर्वसत्त्वान् 

प्. ३६८)

वश्यान् मे कुरु स्वाहा ओं ह्रीं श्रीं [ढ्: क्रौं] हूं [क्: ओमित्स्] 
हं [ढ्, ग्: हें] हां [ढ्: हाः] हाः [क्: होः५] अनेन 
मन्त्रेण वायवग्निमण्डलोपरि मण्डलस्थपद्मभाजने [ढ्: त्रिमण्डल] 
भक्तादिकममृतमयं पारदसदृशं दृष्ट्वा त्र्यक्षरेणाधिष्ठाय 
[क्, ढ्, ग्, ख्, अ: द्यक्ष] भगवत्यै सर्वभूतेभ्यो दीयते | ओं 
मुरित्यनेन सर्वपूजादिकं विसर्जयेत् | एतेन महाविघ्नशान्तिर्भवति |

बलिविधिः |

अथ [अथ वक्ष्ये ओन्ल्य इन् ख्, अ] होमकुण्डविधिं वक्ष्ये - 

शान्तिके शान्तचित्तेन पुष्टिके पुष्टिचेतसा |
वश्ये चोत्कण्ठचित्तेन उद्विग्नेन तु मारणे ||

शान्तिके मण्डलाकारं [ख्, अ: मण्डा] वायवाकारं तु पौष्टिके |
वश्ये चार्द्धचन्द्राख्यं खधातुरिव मारणे ||

हस्तायामं [क्, ग्, ख्, अ: यासं] भवेच्छान्तौ द्विहस्तौ 
पौष्टिके ततः |
यथा वश्ये तथाऽऽकृष्टौ मारणे विंशत्यङ्गुलम् ||

हस्तार्द्धं च भवेच्छान्तौ हस्तमात्रं तु पौष्टिके |
द्विपञ्च मारणेऽङ्गुष्ठं यथाऽऽकृष्टौ तु [क्, ग्: तथावश्यं, 
ढ्, ख्, अ: तथा वश्ये] वश्यके ||

प्रतिपत्सु [क्, ग्: पक्ष, ख्, अ: पक्षे] शान्तिकं होमं 
पौर्णमास्यां तु पौष्टिकम् |
अभिचारं चतुर्दश्यां अष्टम्यां वश्यकर्मणि ||

इति | अपरे - 

ततस्तु विलिखेत् मन्त्रं होमकुण्डप्रमाणतः [क्, ग्: कुण्डल] |
शान्तिकं वर्त्तुलं कार्यं हस्तमात्रं तु सूत्रयेत् ||

प्. ३६९)

अर्द्धहस्तं [क्, ग्: ऊर्ध्व] खनेद् भूमौ श्वेतरङ्गं तु दापयेत् |
पार्श्वयोस्तु समालिख्य चक्राकारं समन्ततः ||

पौष्टिकं तु द्विहस्तकं [क्, ग्: हस्ते, ख्, अ: हस्ते] एकहस्तं 
ततः खनेत् |
चतुरस्रं समं तेन [क्, ढ्, ग्: समन्ते च] लेख्यं च 
पीतगैरिकैः ||

अभिचारकं त्रिकोणं तु विंशत्यङ्गुलविस्तरम् |
खनित्वा विंशत्यर्द्धं [ख्, अ: शत्यू] च ज्वालामालाकुलं लिखेत् ||

अर्द्धचन्द्रं समालेख्यं वश्याकर्षणयोस्तथा [ख्, अ: णस्त] |
होमकुण्डं समुद्दिष्टं दिशो भागं विनिर्दिशेत् ||

उत्तराभिमुखो भूत्वा मन्त्री शान्तिकमारभेत् |
पौष्टिकं तु सदा पूर्वे [क्, ग्: पूर्णे] अभिचारं तु दक्षिणे ||

पश्चिमे [क्, ढ्, ग्: मेन] तु सदा प्रोक्तं आकर्षोच्चाटनादिकम् |
अभिचारं सदा कृष्णं पञ्चरङ्गेन वश्ययोः ||

तिलतण्डुलक्षीरेण घृतेन मधुना सह |
पञ्चामृतेन(त) युक्तेन शान्तिकं पौष्टिकं मतम् ||

समिधानि च सर्वाणि क्षीरवृक्षसुगन्धयोः |
भक्ष्यं नानाविधं दद्यात् बलिं [क्, ग्, ख्, अ: द्धूलिं] वा 
सार्वभौतिकम् ||

शान्तिकं शरत्काले तु हेमन्ते पौष्टिकं तथा |
ग्रीष्मेऽभिचारकर्माणि कुर्यात् सर्वाणि साधकः ||

प्रदोषे शान्तिकं प्रोक्तं प्रत्यूषे पौष्टिकं तथा |
मध्याह्ने अर्द्धरात्रे वा प्रकुर्यादभिचारकम् ||

न हि [ख्, अ: नाहं] होमकर्मणः सङ्ख्यां ये चैव वदन्ति च |
ते आचार्या महाशान्ता बुद्धशासनसम्मताः ||

प्. ३७०)

रागचेतसस्त्वन्ये च द्वेषिणः [क्: सिद्धै] परदूषकाः |
गर्विता मोहयुक्तास्ते वर्जिता बुद्धशासने ||

इति होमकुण्डविधिः |

अन्यश्च [ख्, अ: ओमित्स् थे चोन्च्लुदिन्ग् पोर्तिओन् fरोम् हेरे] कालदष्टो यस्तु 
कामेन [क्, ग्: कायेन] गुरूपदेशतः कालं ज्ञात्वा आत्मानं 
शेषनागरूपं [क्: राग] ध्यात्वा सितवर्णं स्वहृदष्टदलकमलोपरि 
[क्, ग्: दये अ०] प्रज्ञामण्डलस्थप्रज्ञाबीजं महासुखामृतं 
पिबन्तं चक्षुर्भ्यां निश्चार्य साध्यं शिरश्चक्षुर्मुखहस्तगुह्यपादपर्यन्तं 
प्लवन्तं एकाग्रदृढचित्तेन ध्यातव्यम् | नोचेद् [ढ्: द्व्याषोपध] वा 
पोषधयुक्तां अनामिकां पूर्वोक्तमण्डलबीजस्थां सुसाध्वीकृत्य [क्: 
ध्याह्यत्य, ढ्: ध्वाकृत्य] बीजयुक्तेन घण्टाधः स्पृशेत् | लगुडं 
दत्त्वा तर्जनिकया वा जीवस्थया वस्त्रेणाच्छाद्य नोचेदनाहतेन पूर्वोक्तस्थानेषु 
स्पृशेत् | पूर्वपोषधं दातव्यं नोचेत् शशिमण्डलस्थं प्लवन्तं ध्यातव्यम् | 
सुरघोषटङ्कनमधुना [क्, ढ्: सुवघोषटङ्गन०] पानं दातव्यम् 
| अङ्गन्यासं हस्तेन सदा कर्तव्यम् | त्रितत्त्वेन दष्टं मोक्षितव्यं एतेनोत्तिष्ठेन्न 
सन्देहः | पुनः फणीन्द्रेण गले बद्ध्वा दष्टं चञ्चुपीडितं [क्: वङ्कु०] 
खं नीयमानं खगेन्द्रेण खं प्रविष्टं निर्विषं भवेत् | अपक्षरत् 
सतारकाच्चन्द्रादधो ध्यातं ज्लाविलकपालिकमिव नृत्यन्तीन्निर्विषं भवति नान्यथा 
| दृष्टं गोविन्दमिव दष्टं सुप्तमनन्तभोगोपरि क्षीराम्भोधिपयःस्नातं 
निर्विषं भवति नान्यथा |

प्. ३७१)

अस्तातीतं [क्: तीरं] च शान्तं स्तोभनं कुरुते परम् |
शुक्लं विषहरं ज्ञेयं पीतं स्तम्भकरं पुनः ||

संक्रामणं च रक्तेन कृष्णेन चालनं मतम् |
चतुर्भुजं [ढ्: र्भूतं] यथायोगं चतुर्बीजसमन्वितम् |
स्तम्भनोच्चाटनं न्यासं स्तोभनं कुरुते ध्रुवम् ||

परस्तम्भमेरुः प्रयोक्तव्यः किन्तु स्तोभनं चालनं कर्तव्यमानान्वितं 
प्रणिधानं यो रुणद्धि स्वहस्ताभ्यां मुखाक्षिकर्णनासिकां स गुरूपदेशतो 
हंसोच्चारणेन विषं हन्ति | मुष्ट्या विषमाकृष्य संक्रामयेन्न सन्देहः | 
स्वविरेचकयोगतस्तत्त्वं व्योषभक्षणाद् [क्, ग्: माणा] विषं नश्यति | 
समुद्रजसौवीरं पानयोगाच्च विषं हन्ति | चक्राङ्कितं श्वेतफणिनं 
पुनर्नरैर्निःशङ्कं [क्: पुनर्वै] ध्रियते [क्, ग्: प्रिय] फणी ##-

गुहो सिहो [ढ्: मिहो] चन्द्रो सुजो एक येषां [ग्: एकड्यांसां] 
सापुड |
रुठेल्ल [क्, ग्: पुठेल्ल] काल [ग्: कालि] कि कर-इ सो बापुड || 
[छाया - 

गुहः सिंहश्चन्द्रः सूर्य एको येषां सर्पः (? सम्प्राप्तः) |
रुष्टः कालः किं करोति स वराकः ||] 

|| शुक्लकुरुकुल्लासाधनं समाप्तम् ||

प्. ३७२)

११८१.

नमः कुरुकुल्लायै |

अलिलुलितविकाशाम्भोजसङ्काशनेत्रामभिनववनलक्ष्मीहारिसर्वाङ्ग##-
स्फुटवलयचापस्फूर्जदिष्टाङ्कुशाङ्कां प्रणमत कुरुकुल्लां 
कामसर्पापहन्त्रीम् ||

प्रथमं तावत् भावनादौ पञ्चगन्धोपलिप्ते विजने पृथिवीप्रदेशे हृष्टचेता 
व्रती मृदुविष्टरे चोपविश्य [क्, ग्: विस्तरोप] ततः पश्चात् हृदि 
रक्तरेफेण सूर्यमण्डलं ज्वालामालाकरालिनं ततः स्वहृद्याद्यस्वरेण 
चन्द्रमण्डलं ततः सपरं बीजमधो वह्नि विभूषितं चतुर्थस्वरभेदितं ततो 
बीजान्निःसृत्य मरीचिजालैर्दशदिक्स्थितान् सर्वलोकधातूनवभास्य 
श्रीकुरुकुल्लारूपेणावस्थाप्य पुनरागत्य तस्मिन्नेव बीजे प्रविष्टान् मरीचिजालान् 
विभावयेत् | ततः पश्चादाकाशदेशे पुरतः द्विरष्टवर्षाकारां 
ज्वलितपिङ्गोर्द्ध्वमूर्द्ध्वजां पञ्चकपालशिरोधरां तार्क्ष्यासनां 
वज्रपर्यङ्कनिषणां शुक्लप्रभामण्डलान्वितां षड्भुजां 
सव्यावसव्यप्रथमकराभ्यां त्रैलोक्यविजयमुद्राधरां 
द्वितीयवामदक्षिणकराभ्यामभयसितकुन्दकलिकाधरां [क्, ग्: कुण्ड] 
परिशिष्टभुजद्वयेनाक्षसूत्रकमण्डलुधरां सशृङ्गाररसं [क्, ग्: 
शृङ्गा] बिभ्रतीं कनकवलयपूरितबाहुलतिकां नवयौवनगर्वितां 
सितवस्त्रपरिधानां शुक्लकञ्चुकोत्तरीयां सर्वाभरणभूषितां 
पञ्चतथागतमुकुटां हृदि सितोत्पलवरटके चन्द्रमण्डले तद्बीजं विन्यस्य 
विभाव्य च एवमहङ्कारं [क्: महाकारं] कुर्यात् अहमेव 

प्. ३७३)

कुरुकुल्ला भट्टारिकेति | ततः स्वहृदि आदिस्वरसम्भूतचन्द्रमण्डलस्थमष्टमं 
बीजं तस्योद्भवपञ्चोपचारपूजान्वितो नानाविधदेवीः पूजाभ्रजालविसरैः 
पूजयेदिति पूजा पूजयित्वा परमकारुणिको योगी भक्तिनम्नः कायवाक्चित्तेन वन्दयेदिति 
वन्दना वन्दयित्वा च पापदेशनापुण्यानुमोदनादिकं [क्, ग्: ओमित् 
पुण्यानुमोदना] कुरुते | यत् कृतं मया पापकं कर्म कारितमनुमोदितं 
तदद्य [क्: तदग्र्या, ग्: तदग्रे] भगवत्याः प्रत्यक्षतो देशितं सर्वमिति | 
तदनु बोधिचित्तं बिभर्त्ति | भवसागरे पतितान् सत्त्वान् तेषामुद्धरणं कर्तुं 
चित्तवज्रं श्रेष्ठं करोम्यहं इति बोधिचित्तोपादः | ततः पश्चात् चतुर्ब्रह्मविहारान् 
तान् [क्, ग्: ओमित्] भावयेत् | तदनु सर्वभावान् विचार्य 
प्राकृतकायपरित्यागाय स्वभावशुद्धमन्त्रमामुखीकुर्वन् शून्यतां 
त्रैलोक्यात्मिकां विभाव्य मन्त्रेणानेन स्वचित्तमधितिष्ठेत् - ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | पश्चात् पूर्वाहितप्रणिधानबलात् 
सत्त्वार्थमभिवीक्षमाणो मन्त्री दिव्यकायमुत्पादयेत् | मन्त्रन्यासक्रमेण 
दिव्यकायसूचना | तदन्वाकाशदेशेऽष्टमं [ढ्: क्षमं, ग्: 
ष्वष्टभं] बीजं तेन निष्पन्नं पुण्डरीकं विकसितं तस्योपर्यष्टमं 
[ढ्: पर्यन्त] बीजमर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितमधः षष्ठस्वरभेदितं 
तत्परिणतं विश्ववज्रं तेन वज्रमयीं भूमिं [क्, ग्: ओमित्] वज्रवितानं 
वज्रप्राकारं च चिन्तयेत् | ततोमध्ये एकाराकृति दिव्यं धर्मोदयज्ञानं शुक्लं 
विभावयेत् | तन्मध्ये शुक्लमष्टमं बीजमधो [क्, ढ्: मध्ये] 
वह्निविभूषितं मूर्द्धनि चतुर्थस्वरभेदितं सविसर्गं 

प्. ३७४)

तस्योद्भवशुक्लाष्टदलकमलं तस्यपरि किञ्जल्के सप्तमं बीजं तस्योद्भवं 
सूर्यं तस्योपर्याद्यस्वरसम्भूतं चन्द्रसूर्यं अशीत्यनुव्यञ्जनैर्व्यञ्जितं 
चन्द्रमादर्शात्मकं [ग्: दशा] द्वात्रिंशल्लक्षणविभूषितं अनयोर्मध्ये 
शुक्लतद्बीजपरिणतशुक्लोत्पलकलिकायां स्वचित्तं प्रविष्टं चिन्तयेत् | पश्चात् 
चन्द्रासनरवीन्दुचित्तैरेकीभूतं द्रवमिवात्मानं विभाव्य ततः 
पूर्वमुक्तकुरुकुल्लारूपमात्मानं [क्: साधनमा] विभावयेत् | ततो विभाव्य 
स्वहृदि रेफेण सूर्यं विभाव्य तन्नाभौ बीजं पुनरपि भावयेत् | 
तदुद्भवरश्मिभिराकृष्यामिताभनातह्मानीय गुह्येतराभिः पूजाभिः तं 
सम्पूज्य चाभिषेकं याचयेत् | तत्रैषा याचना अभिषिञ्चन्तु माममिताभनाथ इति | 
ततस्तेनामिताभनाथेन पञ्चामृतपूर्णान् स्वहृदयात् स्फारितान् कलशान् 
विभावयेत् | ततस्तैः पञ्चामृतपूर्णकलशैः संस्नापयेद् भगवन्तमिति | ततस्तान् 
कलशन् स्वहृदि प्रविष्टान् चिन्तयेत् | ततो विन्यस्य मूर्ध्न्यमिताभनाथंन् चिन्तयेदिति | 
ततस्त्रिसन्ध्यं भावनां विभाव्य न्यासं कृत्वा मन्त्रं जपेत् | 
न्यासमन्त्रस्योद्धारः - षष्ठस्य तृतीयबीजमर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितमधः 
पञ्चस्वरभेदितं स्तनादूर्ध्वं शिखरभागपर्यन्तं न्यसेत् 
शुक्लमाद्यस्वरसम्भूतमर्द्धेन्दुविभूषितं न्यसेत् कण्ठे रक्तं तृतीयस्य 
तृतीयं बीजमर्द्धेन्दुविभूषितं अधो वह्निविभूषितं चतुर्थस्वरभेदितं न्यसेत् 
नाभ्यधोबस्तिपर्यन्तं पीतं प्रथमस्य द्वितीयं बीजमर्द्धेन्दुविभूषितं न्यसेत् 
पादद्वयपर्यन्तं [क्, ग्: दहृद्] हरितं पृथिव्यप्तेजोवायुराकाशश्च 
पञ्चमं क्षिं जं खं गं स्कं सं जः हूं वं होः खं रं शिरसि च 
हृदये मूर्ध्नि नाभौ च कण्ठे कृत्वा 

प्. ३७५)

न्यासं हरति विषं कालकूटादिसम्भवम् | अथातो मूलमन्त्रस्योद्धारः - आदौ 
वर्णेश्वरं दत्त्वा ततः पञ्चमस्य पञ्चमम् सप्तमस्य पञ्चमं चान्ते 
[क्, ग्: रेपेअत्] तद्बिन्दुद्वयभूषितम् ततः प्रथमस्य प्रथमं बीजं 
पञ्चमस्वरभेदितम् षष्ठस्य [क्, ग्: रेपेअत् षष्ठस्य भेदितम्] द्वितीयं 
बीजं पञ्चमस्वरभेदितम् पुनः प्रथमस्य प्रथमं बीजं पञ्चमस्वरभेदितम् 
षष्ठस्य तृतीयं बीजं पुनः षष्ठस्य तृतीयं बीजं तत् प्रथमैकादशेन 
विभूषितम् सप्तमस्य चतुर्थं बीजं अधो वह्निविभूषितं मूर्ध्नि 
चतुर्थस्वरभेदितं कृत्वा अन्ते सविसर्गकम् - 

नमश्चान्ते पुनर्दत्वा वौषडन्तं [क्, ग्: षडं] तु योजयेत् |
स्वाहा चैव पुनश्चान्ते एवं सर्वत्र कारयेत् ||

एतैः पञ्चदशभिर्बीजैर्मन्त्रमक्षरसङ्ख्यया [क्, ग्: न्त्राक्षर] 
|
जपेल्लक्षं होमयेद्दशांशकेन कुसुमादिकाः ||

सव्ये प्राणप्रवेशेन सरविशशिगतैर्बन्धनम् [क्: गतं व० ; ग्: 
न्दनं] |
सव्ये वामे च कृत्वा प्राणबन्धं कुर्याद् जापं सदा मन्त्री ||

स्फटिकमुक्ताफलेनाक्षसूत्रकेणाष्टोत्तरशेन गुलिकाः सूत्रैर्ग्रन्थयेत् [क्, ग्: 
सूत्रं ग्र०] | प्राणनिर्गमकाले न चालयेद् [क्: ङ्गु] गुलिकाम् - 

प्राणावेशे जपेन्मन्त्रं यदीच्छेत् सिद्धिमात्मनः |

ओं क्षः कुरुकुल्ले ह्रीः नमो वौषट् स्वाहा - देव्या हृदयमन्त्रः | ओं श्वेते 
हूं फट् शिरः ओं श्वेतजटिनि स्वाहा शिखा ओं रत्नामिताभपद्मसम्भवायेति 
कवचम् ओं चक्षुसमन्तचक्षुविशोधने स्वाहा नेत्रम् ओं भयनाशनि 

प्. ३७६)

त्रासनि [क्, ग्: ओमित्] त्रास त्रास [क्, ग्: त्रासे त्रासे] त्रासय त्रासय 
[क्, ग्: भ्रामय भ्रामय] सर्वनागयक्षभूतान् भृटि [क्, ग्: 
भति] तटि वैतडि [क्; वैरटि] श्वेते श्वेतजटिनि हूं हूं फट् फट् 
[Oने फट् इस् ओमित्तेद् इन् क्, ग्] स्वाहा अस्त्रम् | मुक्ताफलाक्षसूत्रेण 
मन्त्रजापः | पञ्चामृतं भक्ष्यं शोधयित्वा मन्त्रितं ओं आः हूं इति 
त्र्यक्षरेण | त्रितत्त्वैस्तदधिष्ठानम् अधिष्ठानात् मन्त्रसिद्धिरिति |

स्वहृदि आदिस्वरं ध्यात्वा कपालत्रयोपरि पद्मभाण्डं तन्मध्ये पञ्चबीजानि 
ततो बीजान्निःसृत्य पुल्लीरमलयं गत्वा पुनर्जालन्धरं यावत् ततो जालन्धरगतान् 
तथागतान् बोधयेत् | तान् सर्वानेकीभूतान् द्रुतं चन्द्रमण्डलरूपं पश्येदमृतम् 
घण्टिकारन्ध्रमार्गेण [क्, ढ्: कारमा] स्रवदमृतं 
स्कन्धधात्वायतनानि प्रीणयेत् | प्रीणयित्वा तत्पात्रे च तिष्ठति | तत्र घण्टिकोपरि 
हूंकारमध्ये मुखविलम्बितं [ग्: विड] तत्रोपरि ओंकारं पश्येत् | ततः 
स्वहृत्पद्मभाण्डे ज्ञानामृतं स्वच्छम् ततो यंकारपरिणतं वायुमण्डलं 
ध्वजार्ङ्क धन्वाभं नीलम् तत्रोपरि रेफेणाग्निमण्डलं त्रिकोणाकारं 
ज्वालाङ्कितम् दीप्यमानांशुतेजसा तस्योपरि नाभ्यब्जं शुक्लमष्टपत्रसंयुक्तं 
सकर्णिकं सनालं मेढ्रगतपर्यन्तं [क्, ग्: मेद्र] चिन्तयेत् | तन्मध्ये 
ह्रीःकारं ज्वालामालाकुलं सुदीप्तं तत्परिणतां कुरुकुल्लां भगवतीं 
ज्ञानामृतेन सन्तर्पयेत् | पञ्चतथागतैरधिष्ठितां तां विभावयेत् | 
एतज्ज्ञानामृतवर्षिणीं ध्यात्वा सर्ववारं विषाभिभूतानां योजयेत् मन्त्रवित् सदा 
| 

प्. ३७७)

अथ मन्त्री विषमपहन्तुकामः शुक्लप्रतिपदमारभ्य 
त्रिसन्ध्यायामयुतमेकैकमेवं [क्: सन्ध्या] प्रतिदिनं 
भगवतीमूर्तिमवलम्ब्य शुक्लवस्त्रं परिधाय प्रावृर्त्य च गात्रं तदनु 
स्वहृदि चन्द्रस्थशुक्लह्रीःकारपरिणतमष्टदलकमलं योनिपर्यन्तगतनालं 
[ग्: ओमित्स्] विभावयेत् | तद्दलेष्टष्ट भ्रमरान् अष्टस्वरपरिणतान् 
हृष्टतुष्टपुष्टकृष्णरक्ताननुक्रमपठितान् [क्, ग्: ओमित् पुष्ट ; ग्: 
परिपठि०] स्वनासिकापवने प्रेरितान् उड्डीय स्वनासिकासव्येतरेण निःसृत्य 
साध्यस्य विषातुरस्य दक्षिणनासिकाविवरेण प्रविष्टान् सरभसमालूनविशीर्णतया 
निर्विषीकृत्य अष्टाद्यस्वरान् किञ्चित् शुक्लान् पत्रयुतान् विचूषयेत् [क्, ग्, 
ख्, अ: विभूष] | इति विचिन्त्य विषातुरस्य दक्षिणनासापुटविवरेण निःसृता इति 
चिन्तयन् योगी पश्चादक्षमालाभिघातं कमण्डलुजलाभिषेचनं कृत्वा 
विषार्त्तमुत्थापयति |

कालत्रयं विभावी स्यात् तार्क्ष्यचूडामणिः स्वयम् |
अलातचक्ररूपेण मन्त्ररूपेण साधकः |
सदानन्दो जपेद् योगी सोपदेशः सुनिर्णयम् ||

अनन्तादिकुलिकान्तान् नागान् न्यसेत् सर्वेषु स्थानेषु - 

अक्षराणां पुरा न्यासं स्वराणां च विशेषतः |
तत्पश्चादनन्तकुलिकौ केशबन्धनस्थितौ ||

हेमाभस्तक्षकः कर्णभूषाकृतोद्यमः शिरः [क्, ढ्, ग्: 
ओमित्] |
मणिबन्धे महापद्मस्तप्तचामीकरप्रभः ||

प्. ३७८)

यज्ञोपवीतक्रियया स्थितः कर्कोटकः सितः |
वासुकिर्मेखलायां तु रक्तपद्मामलद्युतिः ||

कुन्दबन्धूकसङ्काशौ पद्मशङ्खौ च पादयोः |
ईदृशैराभरणैरुग्रैर्भूषितो मन्त्रवित् सदा ||

कुरुकुल्लारूपसंस्थितः गरुडोपरि समासीनः साधयेत् सचराचरं 
एवमनेनानुक्रमेण |

साधको भावितात्मा स्यात् तार्क्ष्यचूडामणिः स्वयम् | 
तत्रस्थश्च जपेन्मन्त्री त्रिसन्ध्यं सुसमाहितः ||

अनेनैव च मन्त्रेण दध्यन्नमर्कपत्रकं [क्: दध्यन्नपत्र] कृत्वा 
भोजयन् मन्त्री हरेद् विषसागरान् | पूर्णकुम्भं दक्षिणावर्तशङ्खं वा 
एकविंशतिवारान् परिजप्य उदकं पाययेत् [क्, ग्: यापयेत्] विषातुरान् | 
शुक्लं ध्यानं ललाटे बिन्दुरूपं निर्विषीकरोति | पीतं ध्यानं स्तम्भनं करोति | 
रक्तं ध्यानंन् नागरूपं विषस्तोभं कुरुते | रक्तं ध्यानं विषसंक्रामणं 
कुरुते | हरितं ध्यानं प्रत्युज्जीवनं कुरुते | इति ध्यानविशेषः कथितः |

|| श्रीमन्मायाजालमहायोगतन्त्रात् [क्, ढ्, ग्: तन्त्रान्त] 
षोडशसाहस्रिकादाकृष्टकुरुकुल्लासाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियमाचार्यश्रीकृष्णपादानाम् [ठे औथोर्ऽस् नमे इस् गिवेन् ओन्ल्य इन् ढ्] 
||

प्. ३७९)

१८२.

संक्षेपेण तारोद्भवकुरुकुल्लारूपमात्मानं विचिन्त्य धर्मोदये साध्यं दृष्ट्वा 
स्वहृदयस्थज्ञानरश्मिना तमभिषिञ्च्य परिशुद्धं सम्पुटाञ्जलिकं 
वशीभूतमारक्तवर्णं ध्यायादिति वश्यविधिः |

अथ भगवत्याः कुरुकुल्लायाः साधनं वक्ष्ये | प्रथमं तावन्मन्त्री 
सुखासनोपविष्टः पटादिगतां कुरुकुल्लां बुद्धबोधिसत्त्वांश्च पुरतोऽवलम्ब्य 
मनोमयीं पूजां विधाय प्रणिपत्य त्रिशरणगमनादिकं कुर्यादनेन - 

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनिमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

उत्पादयामि वरबोधिचित्तं निमन्त्रयामि बहु सर्वसत्त्वान् |
इष्टां चरिष्ये वरबोधिचर्यां बुद्धो भवेयं जगतो हिताय ||

इत्यादिना [इत्यादिना दयेत् इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्, अ] बोधिचित्तं उत्पादयेत् |

तदनन्तरं ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहंन् इति 
वारत्रयमुच्चार्य स्वभावशुद्धमधिमुच्य शून्यतां विभाव्य 
स्वहृद्याद्यस्वरसम्भवे चन्द्रमण्डले तांकारं रश्मिमालिनं विचिन्त्य 
तदुद्भवरश्मिसमूहैर्द्दशदिग्लोकधातूनवभास्य सर्वसत्त्वान् वशीकृत्य तस्मिन् 
बीजे कुरुकुल्लात्मदेहं [ढ्: सकुरु] प्रवेशेनात्मानं कुरुकुल्लारूपं पश्येत् 
रक्तवर्णां पद्मसूर्यासनवज्रपर्यङ्कनिषणां सुप्रभामण्डलां षड्भुजां 
सव्यावसव्यप्रथमभुजाभ्यां 

प्. ३८०)

त्रैलोक्यविजयमुद्राधरां द्वितीयदक्षिणवामकराभ्यां अङ्कुशरक्तोत्पलधरां 
परिशिष्टकरद्वयेन आकर्णपूरितधनुःशरां सशृङ्गाररसविभ्रमां 
कनकवलयपूरितबाहुलतिकां नवयौवनोद्धतां [क्, ढ्, ख्, अ: 
नवतां] रक्तवस्त्रपरिधानां रक्तकञ्चुकोत्तरीयां सर्वाभरणभूषितां 
पञ्चतथागतमुकुटाम् | हृदि रक्तोत्पलवरटके चन्द्रमण्डले 
बन्धूकजवाकुसुमसन्निभं तांकारं विन्यस्य एवं विभाव्याहङ्कारं कुर्यात् 
अहमेव कुरुकुल्लाभट्टारिकेति | ततो नानाविधदेवताभिः पूजाभ्रजालविसरादिभिः 
[क्, ग्, ख्, अ: जाले] पूजितं संस्तुतं दृष्ट्वा 
वायुमण्डलारूढं हृदि अङ्कुशेन विद्ध्वा साधनीयस्य हृदये उपविश्य 
साटोपमुच्चारयेत् [क्: सानप] | रक्तोत्पलकलिकानिभेन शरेण साध्यं पुनः 
पुनर्विबन्धयेत् | तत्रायं मन्त्रः - ओं कुरुकुल्ले ह्रीः अमुकं [क्: की] 
वशमानय होः स्वाहा | ततः साध्यं विह्वलीभूतं पादयोर्निपतितं दृष्ट्वा 
प्रेषयेत् | एवं त्रिसन्ध्यं भावयतो नित्यं शक्रमपि वशमानयति | पूर्वसेवाऽस्य 
अभिनवपटे केशाद्यपगते पोषधिकेन चित्रकारेण प्रच्छन्ने प्रदेशे पटो 
लेखयितव्यः | एवं निष्पन्ने पटे प्रतिष्ठिते शुभे अहनि [क्: हरि] तस्याग्रतः 
सितचन्दनेन मण्डलकमुपलिप्य [क्, ग्: लिख्य] घृतप्रदीपं प्रज्वाल्य 
पञ्चोपचारैर्भगवतीं च सम्पूज्य अयुतं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः - ओं कुरुकुल्ले 
ह्रीः स्वाहा | ततः सर्वकर्मसमर्थो भवति | 

|| षड्भुजकुरुकुल्लाभट्टारिकायाः साधनं समाप्तम् ||

प्. ३८१)

१८३.

हेवज्रतन्त्रसम्बन्धां त्रैलोक्यवशकारिणीम् |
कुरुकुल्लामहं नत्वा वक्ष्ये तत्साधनं स्फुटम् ||

इह तन्त्रे भावनाधिकृतो मन्त्री प्रातः शयनादुत्थाय हृदये 
रंकारपरिणतसूर्यमण्डले रक्तह्रीःकारं दृष्ट्वा 
तत्किरणैर्वक्ष्यमाणकुरुकुल्लाभगवतीं अग्रतो दृष्ट्वा पञ्चोपचारमेघैः 
[क्, ग्: हार] सम्पूज्य तस्याः पुरतो रत्नत्रयं मे शरणमित्यादिगाथां 
त्रिः पठेत् | ततस्त्रिदुःखदुःखितान् सत्त्वान् मनसाऽवलम्ब्य 
तद्दुःखोद्धरणलक्षणां महाकरुणां [क्, ग्: कारुणीं] भावयेत् | ततो 
धर्मपुद्गलयोर्ग्राह्यग्राहकस्वभावयोरभावस्वभावामद्वयविज्ञप्तिलक्षणां 
[क्: विज्ञाप्ति] शून्यतां विभाव्य तन्मन्त्रेणाधितिष्ठेत् - ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति | ततस्तदेवाद्वयचित्तमाकाशे 
सूर्यमण्डलं दृष्ट्वा तन्मध्ये रक्तह्रीःकारपरिणतरक्तोत्पलकर्णिकासूर्ये तदेव 
बीजं ततः स्फुरणसंहरणं कृत्वा तत्रैव प्रवेश्य तत्सर्वं परिणम्य 
[क्, ग्: र्व्वोपरि] श्रीकुरुकुल्लारूपमात्मानं पश्येत् 
रक्ताष्टदलकमलमध्ये शवहृत्सूर्योपरि अर्द्धपर्यङ्के ताण्डवेन स्थितां 
सूर्यप्रभामण्डलां दिग्विदिक्षु अष्टश्मशानपरिवृतां रक्तवर्णां 
द्विरष्टाब्दां ऊर्ध्वपिङ्गलकेशीं शिरसि पञ्चबुद्धमयीं पञ्चकपालधारिणीं 
सद्योमुण्डमालालङ्कृतहारां दंष्ट्राकरालवदनां ललज्जिह्वां 
रक्तवर्त्तुलवामारोपितत्रिनेत्रां क्रोधशृङ्गाररसां 
त्र्यस्थिमयचक्रीकुण्डलकण्ठिकारुचकमेखलाकेयूरनूपुरकृतभूषणां 
मूलभुजाभ्यां आकर्णपूरितरक्तोत्पलकलिकाशरयुक्तरक्तकुसुमचापधरां 

प्. ३८२)

शेषभुजाभ्यां रक्तोत्पलपाशाङ्कुशधारिणीं चिन्तयेत् | 
तच्छिरःकण्ठहृदयेषु ओं आः हूंकारान् पश्येत् | ततः 
स्वहृत्सूर्यस्थरक्तोत्पलकर्णिकासूर्ये रक्तह्रीःकारं दृष्ट्वा तद्रश्मिभिः 
सर्वतथागतान् सञ्चोद्यानीय प्रार्थ्य पञ्चामृतपूर्णकलशैः अभिषिच्यते | 
अभिषिच्यमानाया मुकुटे भगवानमिताभ उत्पद्यते | ततः स्वहृद्बीजादष्टौ 
देवीर्निश्चार्य स्वस्वबोधिचित्तादिद्रव्यैः [क्, ग्: विद्रवै] सम्पूज्य 
तस्मिन्नेव बीजे संहरेत् |

अक्वरमन्तविवज्जियओ [क्, ग्: मन्त्रं ; क्: विवर्ज्य] न उ [क्, ग्: 
भोउ] सो विन्द ण वित्त |
एसो परममहासुहओ [क्: सुहो] न उ फेडिअ ण उ खित्त [क्: ण उ चित्त | 
छाया - 

अक्षरमन्तविवर्जितो न तु स बिन्दुर्न वृत्तः |
एष परममहासुखदो न तु स्फेटितो न तूत्क्षिप्तः ||] ||

इत्यनेन स्तूयात् | ततोऽमृतास्वादविधिना पञ्चामृतप्रदीपं निष्पाद्य 
सितहूंकारजवज्रमयीं [क्: समापि] जिह्वां कृत्वा त्र्यक्षरेणाधिष्ठाय 
तेन कुरुकुल्लारूपमात्मानं प्रीणयेत् | ध्यानखिन्नो मन्त्री मन्त्रं जपेत् | तथैव 
ह्रीःकारं संवेष्ट्य स्थितां ओं कुरुकुल्ले ह्रीः स्वाहा इत्यष्टाक्षरमन्त्रमालां 
दीपमालामिव [क्, ग्: ओमित्] ज्वलन्तीं मनसाभिलिख्य 
द्रुतविलम्बितादिदोषरहितो रक्तचन्दनाक्षमालया [क्: चन्द्रेणा०] जपेत् | 
कोटिजापेन 

प्. ३८३)

षड्गतिचक्रपतितान् सत्त्वान् वशीकरोति | सन्ध्यान्तरे [क्, ढ्: न्तरेण] तु 
झटिति निष्पन्नं कुरुकुल्लारूपमात्मानं विचिन्त्य पूजास्तुत्यादिकं कुर्यात् | 
श्रुतव्याख्यानादिसर्वक्रियां कुर्वाणो भगवत्यहङ्कारेणैव कुर्यात् | ततो 
यथाशयनप्रणिधानानि कुर्यादिति |

उपदेशश्चात्र गुरुपरम्परायातो लिख्यते | स्वहृद्बीजं स्रवदमृतद्रवं 
हृदयादुत्थाय मस्तकं [क्, ढ्: कमावर्त्तेन] वामावर्त्तेन संवेष्ट्य 
दक्षिणकर्णविवरेण निष्क्रम्य दक्षिणकरे धनुर्गुणस्थशरपुङ्खविवरेण 
तत्कलिकाकर्णिकायां प्रवेश्य तद्रश्मिना तान् विकाश्य स्फुरणेन 
विभवगतसत्त्वहृदयेषु [ढ्, क्, ढ्: त्रिभगवत्] प्रवेश्य 
तत्कमलानि सञ्चोद्यानीय पुनस्तत्रैव प्रवेश्य कलिकां कृत्वा शरात् कर्णविवरेण 
मस्तकं दक्षिणावर्त्तीकृत्य भ्रूमध्ये स्थित्वा अवधूतीमार्गेण 
कण्ठहृदयनाभिपर्यन्तमहासुखालोकस्थानां [ढ्: हृदयनाभि] 
यथोपदेशं प्रविशेत् | ततः प्रज्ञोपायामलसमाधिसम्भूतसत्सुखापूर्णमिव 
स्वदेहं त्रैलोक्यं च पश्येत् | तत्क्षणमिमां गाथां च स्मरेत् - 

आइ ण अन्त ण मज्झु नहि न उ भव ण उ निव्वाण |
एहु सो परममहासुहओ ण उ पर ण उ अप्पाण [छाया - 

आदिर्नान्तो न मध्यो नहि न तु भवो न तु निर्वाणम् |
एष स परममहासुखदो न तु परो न त्वात्मीयः] ||

एवं पुनः पुनर्यावत् सत्त्वान् वशीकृत्य तान् महाबोधौ साक्षादेवं नियोजनक्षमो 
भवेदिति | एवं साध्यस्य साध्याया वा कुरुकुल्लारूपभावितायास्तद्बीजं तथैव 
साधकशरात् 

प्. ३८४)

साध्यकरस्थशरकलिकायां तद्रश्मिविबुद्धायां तथा दक्षिणकर्णेन प्रवेश्य 
तथैव गत्वा [क्: सत्त्वास्तथै०] तथैव स्थित्वा तथैव प्रविश्य तत्स्थानं 
गत्वा तथैव तिष्ठेत् श्रीकुरुकुल्लारूपेण [क्: ओमित्स् रूपेण] च ह्रीःकारं 
मदनातपत्रनिहितमित्याद्युक्तम् | ततोऽवश्यं सा साध्यसाधकपरवशहृदया 
सर्वकार्यकरणोत्सुका भवतीति | 

विधायासादितं पुण्यं कुरुकुल्लाख्यसाधनम् |
तेन सर्वजनाः सन्तु वश्यबोधिनियोजने ||

|| श्रीहेवज्रतन्त्रक्रमेण स्वाधिष्ठानकुरुकुल्लासाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं सहजविलासस्य ||

१८४.

नमः [ठिस् साधन इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ग्: सेए fओल्. ३४] कुरुकुल्लायै |

पूर्वोक्तविधानेन किन्तु स्वहृदीन्दौ ह्रीःकारबीजनिष्पन्नां रक्तवर्णां दक्षिणेन 
शरोद्यतहस्तां वामेन रक्तोत्पलधनुर्धारिणीं ध्यायात् | तत 
आकर्णपूरितधनूरक्तोत्पलकलिकानिभशरेण साध्यं पुरतो विचिन्त्य हृदि विन्धयेत् | 
पूर्वोक्तमुद्रया हृदूर्णाकण्ठमूर्द्धसु विन्यस्य ततो जापः - ओं कुरुकुल्ले 
ह्रीः देवदत्तं वशमानय स्वाहा |

|| संक्षिप्तकुरुकुल्लासाधनं समाप्तम् ||

प्. ३८५)

१८५.

नमः [ठिस् साधन इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ड्, ध्, ख्: सेए fओल्. ९२.] 
शुक्लकुरुकुल्लायै |

कुरुकुल्लां नमस्यामि सितवर्णां चतुर्भुजाम् |
इषुकार्मुकहस्ताभ्यां सितोत्पलाभयप्रदाम् ||

पद्मासनस्थितां दिव्यां रक्तताटङ्कमौलिकाम् |
दंष्ट्राकरालत्रिनेत्रां पिङ्गोर्द्ध्वकेशमूर्द्धजाम् ||

अथ सुखासनोपविष्टः स्वहृदये चन्द्रमण्डलं तदुपरि ह्रीःकारं दृष्ट्वा 
सितवर्नस्फटिकोऽयं शुभ्रज्योतीरश्मिविस्फुरितान् 
तद्रश्म्याकृष्टशुभ्रबुद्धबोधिसत्त्वान् पुरतः पूजयित्वा शिरसा प्रणम्य 
तदग्रतः पापदेशनापुण्यानुमोदनां ततः परिणामनां 
त्रिशरणगमनबोधिचित्तोत्पादनं कृत्वा चतुर्ब्रह्मविहारान् भावयेत् | 
परहितचिन्तां मैत्रीं परदुःखनाशक्रियां करुणां परसुखतुष्टिं मुदितां 
परदोषोपेक्षामुपेक्सां भावयेत् | ततः शून्यतामन्त्रमुच्चरेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | अथ पूर्वोक्तह्रींकारेण स्फुरणसंहरणं 
कृत्वा आदिक्रमेण सितवर्णां कुरुकुल्लामात्मानं भावयेत् | स्वहृदये 
सितवर्णाष्टदलपद्मं लीनं तदुपरि सूर्यमण्डलं तत्रैव ह्रींकारसम्भवां 
देवीं विचित्ररूपां सितवर्णां चतुर्भुजां वामे चापधरां 
दक्षिणेनाकर्णपूरितशरां वामे सितोत्पलां दक्षिणेनाभयहस्तां 
पद्मासनस्थितां दिव्यवस्त्रशोभितां श्वेतपट्टांशुकोत्तरीयां विकटदंष्ट्रां 
त्रिनेत्रां ऊर्ध्वपिङ्गलकेशां अमिताभमुकुटिनीं सूर्यासने सूर्यप्रभां 
नानाभरणभूषितां नीलानन्तबद्धकेशां रक्ततक्षककुण्डलां 
पीतशङ्खपालकण्ठिकां विश्ववर्णकुलिककेयूरां हरितकर्कोटकयज्ञोपवीतां 

प्. ३८६)

कर्कोटकयज्ञोपवीतां सितवासुकिमेखलां 
मृणालधवलमहापद्महारभूषणां सितनन्दपनन्दोनागराजेन 
कृतपादनूपुराम् | अथ पुनरष्टकुरुकुल्लानागाः [ड्, ध्: रष्टनाग] 
कृताञ्जल्यो [ड्, ध्: ञ्जलियो] भूत्वा पादतले निवसन्ति | एवं 
समयसत्त्वं निष्पाद्य ज्ञानसत्त्वेन सहैकीकृत्य भावयन् पूजयेदिति | पूर्वादिदिक्षु 
अक्षोभ्यवैरोचनरत्नसम्भवामोघसिद्धयः | अग्निकोणादिषु 
लोचनामामकीपाण्डराताराः |

एताश्च भावनाः कृत्वा पूजयेत् क्रमयोगतः |
पूजां कृत्वा दृढीकृत्य जापमन्त्रमनुस्मरेत् |
यस्याश्च जापमात्रेण त्रैलोक्यं वशमानयेत् ||

ओं कुरुकुल्ले ह्रीः स्वाहा | एतज्जापमात्रेण त्रैलोक्यविजयी भवति | सितवर्णेन 
निर्विषीकरणं स्फटिकेन लभते प्रज्ञां हेमेन वश्यां पुष्करेण विनाशनम् |

अथ पुरक्षोभमन्त्रं [ड्, ध्: पुनर] कथयिष्यामि येन सिध्यन्ति 
त्रिदशाः | ओं कुरुकुल्ले अमुक च ट त प य श ह्रीं फट् स्वाहा | अष्टसिद्धिनाम 
मन्त्रमिदम् | अष्टौ परीक्षाप्रदायिकां अष्टैश्वर्यतां भावयेत् | त्रिदशैरपि पूज्यते 
| अथापरध्यानं वक्ष्ये - 

गुह्यात् गुह्यतरं जापं कथितं सिद्धिहेतुना |
मस्तकतालुकण्ठेषु हृदये स्तनयुग्मके ||

कट्यां वक्षे पादद्वये न्यसेत् मन्त्रम् | योऽर्थसिद्धये क्षोभयेत् भुवननागान् 
आकर्षयेच्चासुरदेवता अपि ब्रह्मरुद्रादिदेवानपि किं पुनः क्षुद्रमानुषान् | उच्चारितो 
हि मन्त्राणां 

प्. ३८७)

अनुच्चारितोऽयुतं जपेत् उच्चारोऽनुच्चारवर्जितः अयुतसहस्रं जपेत् | एवं जापमात्रेण 
त्रैलोक्यव्यापी योगी गच्छेत् भुवनचतुर्दशम् | स्वेच्छादर्शनं ददाति | कथितं 
मन्त्रसाधने - 

लक्षैकेन देवराजा प्रजालोकोऽयुतेन तु |
पशुपक्ष्यादयः कोट्या सप्तलक्षेण चासुराः ||

शतसहस्रेण मन्त्रेण वज्रगर्भाभिसम्बोधिपदं लभते | अत्रोपदेशोऽयम् - 

तं कुरुकुल्लारूप करिये ह्यग्र अहणिसि वीअ हन्ते देह्यग्र |
गुरुव-अणे दिढ करि माणहु भण-अ सबरपा विसढा करे हाणहु 
[छाया - 

तत् कुरुकुल्लारूपं कृत्वा ये ह्यग्रेऽहर्निशं बीजं ह्रीः ते ददत्यग्रे |
गुरुवचने दृढं कृत्वा मानं भणति शबरपादो विषाणां कुरुते हानिम् 
||] ||

त्रैलोक्योत्तमोत्तमा विद्या सितकुरुकुल्लायाः |
साधनं विषदन्तस्य सर्वकर्मकरं शुभम् ||

|| सितकुरुकुल्लासाधनं समाप्तम् |

|| कृतिरियं सिद्धशबरपादानाम् ||

प्. ३८८)

१८६.

प्रथमं स्वहृदि रक्तवर्णं चन्द्रमण्डलं विभाव्य रक्तवर्णं ह्रीःकारं 
पश्येत् | ततः पापदेशनादिकं निवेदयेत् | पश्चात् शून्यतां भावयेत् | शून्यतायां 
स्थितो योगी रेफेण सूर्यं पुरतो विभाव्य तदुपरि हूंकारं नीलवर्णं विभावयेत् 
मतिमान् | तत्परिणतं विश्ववज्रं तत्परिणतां वज्रमयीं भूमिं वज्रप्राकारं 
वज्रपञ्जरबन्धनं [क्: वज्रेण बन्धनं] च | ओं रक्ष रक्ष हूं हूं 
हूं फट् फट् फट् स्वाह | पश्चाद् योगी रक्तवर्णं पद्मं तदुपरि [क्, ग्: 
ओमित् तदुपरि चन्द्रमण्डलं] चन्द्रमण्डलं तदुपरि 
रक्तपर्णह्रीःकारपरिणतं रक्तोत्पलम् तदुपरि पुनश्चन्द्रमण्डलम् तत्परिणतां 
कुरुकुल्लामात्मानं विचिन्तयेत् अर्द्धपर्यङ्केन नाट्यस्थां च 
व्याघ्रचर्मावृतकटिं [ग्: नवव्याघ्र] पञ्चमुद्राविभूषितां 
ऊर्द्ध्वकेशां पिङ्गलकचां अमिताभनाथशोभितशिखां 
धनुर्बाणतथोत्पलाङ्कुशहस्ताम् | अत्र स्थाननियमो नास्ति नापि भोजने नियमः | अत्र 
मन्त्रजापस्तु क्रियमाणः यथा न कश्चित् प्रत्येति तथा कर्तव्यः | ओं कुरुकुल्ले ह्रीः 
स्वाहा | 

लक्षैकेन वशो राजा प्रजालोकोऽयुतेन तु |
पशुपक्ष्यादयः कोट्या सप्तलक्षेण चासुराः ||

|| हेवज्रक्रमकुरुकुल्लासाधनं समाप्तम् ||

प्. ३८९)

१८७.

नमः कुरुकुल्लायै |

प्रातः प्रोन्मीलदर्कद्युतिमतिमसृणज्योतिरक्षीणलक्षीमुद्भास्वद्रागवज्र##-
यामेकाग्रं विचिन्त्य त्रिदशपुरवधूदोर्लताबन्धनानि प्राप्यन्ते [क्, ग्: 
प्रोष्यन्ते] तां नमामो जगदसमवशीकारभैषज्यसिद्धिम् ||

अध्यासीनः श्मशाने गहनगिरिगुहागह्वरक्रोधसन्ध्यौ वृक्षे वाऽथ 
स्वगेहे [क्: त्वगेहे] क्वचिदपि विगतोपद्रवे वा प्रदेशे |
श्रीहेवज्रक्रमेण त्रिभवपरिणतज्ञाननिस्यन्दमूर्त्तिं ध्यायाद् 
रक्तोत्पलास्त्रद्युतिदलितजगद्द्वन्द्वनिर्वाणमायाम् [क्: पलास्त ; क्, ग्: 
जगद्गर्व] ||

आदौ सत्त्वेषु [ढ्: सत्त्वेऽत्र] मैत्रीं हिततनयगतस्नेहरूपां विचिन्त्य 
म्लानैकापत्यबोधात् तदनु करुणया भावयन् सर्वसत्त्वान् |
पश्यंस्तत् [क्, ग्: पुण्यं तत्] सौख्यसम्पद्भरमतिमुदितः 
सत्परार्थैकमूर्त्तिं ध्यायात्तत्सर्वसत्त्वेष्वहितहितमतिम्लानशून्यामुपेक्षाम् 
||

एतत् सर्वं समाप्य 
स्वहृदयकलितस्फूर्जदर्कस्थरक्तह्रीःकारांशुयुतांस्तैर्गुरुसुगतसुतैः 
[क्: स्फुर] सार्द्धमाकृष्य बुद्धान् | 
यत्किञ्चिज्जन्मजन्मसुकृतमनुमतं कारितं वा तदेषु म्लानं कर्म 
प्रकाश्य कुशलमपि तथैवानुमोद्यं च तेषाम् ||

सर्वं कालव्यतीतं तदनु भगवतः सद्गुरोराज्ञयैव ज्ञात्वा ध्यायात् 
तदग्रं सहजमनुपमं धर्मरूपं जिनानाम् |

प्. ३९०)

तत्सार्वज्ञ्यं तदेव त्रिभुवनमखिलं तत्तदाभागमूर्त्त्या सर्वासां 
पारमीणां परमपरिणतं मञ्जुतत्त्वं [क्, ढ्: मज्ज०] तदेव ||

निर्मग्नस्तत्र योगी प्रणिधिघटनया धर्मकायस्वभावो जातः 
सम्भोगरूपारजनितकिरणस्फारमेकार्कचक्रम् |
हूंकारस्तत्र नीलद्युतिरथजनये विश्ववज्रं [क्, ग्: धर्मचक्रं] 
तदात्मप्राकारं पञ्जरं च प्रबलवरमहामारवीरैरभेद्यम् ||

पश्चाद् रक्तारविन्दप्रणयिनीतरणौ [क्: प्रणिधि०] भासमानं 
कणाभं ह्रीःकारोद्भूतरक्तोत्पलमुपरि ततो विस्फुरत् सूर्यबिम्बम् |
तस्मिन्नुग्रोऽतिविश्वभ्रमदरुणमहारोचिराभासुरो ह्रीः देवी 
स्यादुग्रमारव्यतिकरदहनोद्दामतीव्रानलश्रीः ||

प्राचीनार्कप्रकाशां निरतिशयमहायौवनव्यक्तगर्वां 
भास्वत्पिङ्गोर्द्ध्वकेशीं स्तनजघनभरां मृदुशृङ्गारसाराम् 
[क्: भरोन्मृदु०, ढ्: भरोमुद्र०] |
वामासक्तारुणाभत्रिनयनकिरणस्पृष्टदंष्ट्राकरालां 
प्रस्फूर्ज्जद्वक्त्रगर्भभ्रमदुरुरसनाकोटिरुद्दामरोचिः ||

विश्वाग्निस्फारदीप्तद्युतिसृमरशवासक्तवामाङ्घ्रिकोटिविन्यस्योर्द्ध्वं 
[ढ्: दीप्र०] स्फुरन्ती तदितरचरणं वामजानोरुपान्ते |
विस्तीर्णद्वीपिदेहच्छदकलितगुरुश्रोणिभारालसाङ्गि [क्, ग्: हारा०] 
निर्यद्रक्ताम्बुधारामुरसि नरशिरश्चक्रमालां वहन्ती ||

उन्नालोन्निद्रमुखस्फुरदरुणविशालोत्पलद्वैतकॢप्तक्रीडत्कोदण्डकाण्ड##-
आकृष्योग्राङ्कुशेन त्रिभुवनमखिलं पालयन्तीव धात्रीं रक्ताब्जं 
वामपाणौ निरुपमसहजं रागराज्यं तदेव ||

प्. ३९१)

स्वच्छन्देन्दुप्रकाशश्रियमुपहसतः पञ्च मौलौ कपालान् पञ्चाङ्गं 
पञ्चमुद्राभरणपरिणतं पञ्चबुद्धक्रमेण |
बिभ्राणा रागवज्रं शिरसि भगवती तन्मयः साधकेन्द्रस्तन्मन्त्रं 
क्लीवजापो [क्, ग्: क्लीवजापा] जपति यदि सुरैर्वन्दनीयस्तदङ्घ्रिः ||

एतत् साधनमुत्तमं भगवतो लीलाशनेराज्ञया यत् कृत्वा 
करुणाभिधानकविना पुण्यं समासादितम् |
तेनास्तामतिनिष्कलङ्कविमलप्रज्ञोदयस्फारितां 
स्वच्छन्दप्रसरप्रभास्वरमहासौख्यप्रतिष्ठं जगत् ||

|| कुरुकुल्लायाः साधनं श्रीहेवज्रतन्त्रोद्धृतं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं कवेः करुणाभिधानस्य | एवं श्लोकाः १२ ||

१८८.

ओं [ख्: गिवेस् थे नमस्कार; ओथेर् ड्, ध्, ध्: हवे ओन्ल्य ओं] 
कुरुकुल्लायै नमः |

यस्याः स्मरणमात्रेण सदेवासुरमानुषाः | 
ध्रुवं किङ्करतां यान्ति कुरुकुल्लां नमामि ताम् ||

आदौ मन्त्री कृतमुखशौचादिकः सुखासनस्थः 
स्वहृद्यकारजचन्द्रस्थितह्रीःकाररश्मिसमानीतकुरुकुल्लादेवीं [ख्: अकारज 
स्वहृच्चन्द्रे रक्तह्रीःकार] हृद्बीजनिर्यातपूजाविशेषैः [ख्: निर्जात] 
सम्पूज्य वन्दनां पापदेशनां पुण्यानुमोदनां तत्परिणामनां 
त्रिशरणगमनं बोधिचित्तोत्पादनं चतुर्ब्रह्मविहारीभावनां च कृत्वा 
शून्यतां विभाव्य मन्त्रेण चाधिष्ठाय हृद्बीजनिष्पन्नरक्तकुवलये 
अकारजचन्द्रमण्डले 

प्. ३९२)

तां विभाव्य तत्सर्वपरिणतां भगवतीं रक्तवर्णां रक्तचन्द्रपद्मासनां 
रक्ताम्बरां रक्तकिरीटवतीं चतुर्भुजां सव्ये अभयप्रदां अन्येन 
समापूरितशरां वामेन एकेन रत्नचापधरां अपरेण रक्तोत्पलधरां 
अमिताभमुकुटीं कुरुकुल्लापर्वतोदरनिवासिनीं शृङ्गाररसोज्ज्वलां नवयौवनां 
कुरुकुल्लां भावयेत् यावत् खेदो न भवति खेदे तु मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः ##-
त्रिकोणमण्डलकं कृत्वा तत्र रक्तकुसुमैर्देवीं सम्पूज्य स्वयं तु रक्ताम्बरः 
साध्यं पादेन आक्रम्य नग्नं विह्वलं मुक्तकेशां हृदि रक्तोत्पलकलिकया 
विध्यन्निव जपेन्मन्त्रः | तत्रैष मन्त्रः - ओं कुरुकुल्ले ह्रीः अमुकं मे वशीकुरु 
स्वाहा | 

|| इति कुरुकुल्लासाधनम् ||

१८९.

नमः कुरुकुलायै |

ओं कुरुकुल्ले स्वाहा | आर्यताराया [ढ्: तारापादानां] हृदयं 
अप्रतिहतशक्तिं त्रिभुवनवशकर्मणि प्रथितं पूर्वोक्तसमाधिस्थ्ऽक्षरलक्षं जपेत् | 
पश्चात् पुष्पधूपविलेपनगन्धचूर्णताम्बूलादि यस्यानेनाभिमन्त्र्य दीयते स वशो 
भवति | सुगन्धिधूपेन [सुगन्धि भवति इस् ओमित्तेद् इन् क्] 

प्. ३९३)

स्वमात्मानं धूपयेत् सर्वजनप्रियो भवति | बन्धूककुसुमानि [ख्, अ: 
रक्त०] होमयेत् यस्य नाम्ना स वशो भवति | खानं पानं चाभिमन्त्र्य यस्य 
दीयते स वशो भवति | महापुरुषवशीकरणे श्वेतसर्षपो होतव्यः | पश्चात् 
सुतिथिनक्षत्रादिना च भगवत्याः पूजादिकं कृत्वा कुङ्कुमगोरोचनाकर्पूराद्यैः 
भूर्जे वस्त्रे वा षोडशारमुत्पलपत्राकारं चक्रमभिलिख्य चक्रमध्ये [क्: 
क्रमम०] मन्त्रसहितं साध्यसाध्यानां नाम लिखनीयम् | पत्रेषु कु रु कु ल्ले 
अक्षरचतुष्टययन्त्रितं साध्यस्य केवलं नाम लिखनीयम् | बहिराःकारेण 
त्रिगुणीकृतं चक्रं रक्तसूत्रेण संवेष्ट्य मदनमयपुत्तलिकाया हृदयमध्ये 
निक्षिप्य खदिराङ्गारेण तापयेत् पादाकृष्टिं कुरुते | पुरुषस्य स्त्रियो वा वशीकरणे 
ताम्रसूच्या [क्, ग्: पुष्पा] योनौ पादयोर्विद्ध्वा तापयेत् [क्: तप०] 
वशीभवत्यत्र न संशयः | महत्या श्रद्धया इमं मन्त्रराजं भगवत्याः 
पूजां कृत्वा जप्तव्यम् | एवमनेन क्रमेण सर्वसिद्धिर्भवति |

|| इति [ढ्: ओमित्स् थिस् चोलोफोन्] कर्मप्रसरप्रयोगः ||

प्. ३९४)

१९०.

गं [गं हं इस् ओमित्तेद् इन् ढ्, ख्, अ] रं वं यं पं शं चं 
डं ओं कुरुकुल्ले सर्वदुष्टान् नाशय नाशय कीलय कीलय भञ्जय भञ्जय 
मर्द्दय मर्द्दय ध्वंसय ध्वंसय अपसारय अपसारय शान्तिं मे कुरु पुष्टिं 
मे कुरु अभिमतं [ढ्: रेअद्स् अभिमतं मे कुरु अfतेर् थे सेचोन्द् अपसारय] मे 
कुरु सर्वसत्त्वान् वश्यं [ख्: वशी मे] मे कुरु ह्रीः स्वाहा | ओं ह्रीं श्रीं 
हूं हें हां हाः |

|| कुरुकुल्लाया बलिविधिः ||

१९१.

नम उष्णीषविजयायै |

पूर्वोक्तविधानेन चन्द्रे सितभ्रूंकारजां [ग्: त्रं०] शुक्लां त्रिमुखां 
त्रिनेत्रां नवयौवनां नानालङ्कारधरां अष्टभुजां भगवतीं चिन्तयेत् 
पीतकृष्णदक्षिणेतरवदनां दक्षिणचतुर्भुजैः 
विश्ववज्रपद्मस्थबुद्धबाणवरदमुद्राधरां वामचतुर्भुजैः 
चापतर्जनीपाश-अभयहस्तपूर्णकुम्भाः चैत्यगुहागर्भस्थितां 
वैरोचनमुकुटिनीं निष्पाद्य स्वबीजं पद्मस्थं हृदि [क्, ब्: ओमित्] 
ध्यायात् | तदनु शिखाललाटकण्ठनाभिचरणेषु यथाक्रमं हूं त्रां ह्रीः 
[क्, ढ्: ह्रीं] अं अः [क्, ब्: अ] इति पञ्चाक्षराणि पश्येत् | ततो 
मन्त्रं जपेत् ओं भ्रूं स्वाहा |

|| उष्णीषविजयासाधनम् ||

प्. ३९५)

१९२.

पूर्वोक्तविधानेन [ग्: बेगिन्स् wइथ् ओं] हृदि चन्द्रमण्डले सितओंकारजां 
सितातपत्रापराजितां भगवतीं त्रिमुखां षड्भुजां प्रतिमुखं त्रिनयनां 
शुक्लां नीलारुणदक्षिणवाममुखीं चक्राङ्कुशधनुर्द्धरदक्षिणकरां 
सितवज्रशरपाशतर्जनीधरवामकरां सक्रोधदृष्टिकां सर्वग्रहविध्वंसिनीं 
दिव्यालङ्कारवस्त्रवतीं [क्, ढ्, ग्: लङ्कारवतीं] वैरोचननायकां 
ध्यात्वा मुद्रां बन्धयेत् | दक्षिणहस्तमुष्टितर्जनीं हृदि संस्थाप्य 
वामहस्तमुष्टिमुत्थापयेत् | जापः - ओं सितातपत्रापराजिते सर्वग्रहान् त्रासय 
त्रासय हन हन [क्, ढ्, ग्: हन हन हन हन] ह्रुं [ग्: ह्रं 
ह्रं] ह्रुं हूं [क्, ढ्, ग्: हूं हूं फट् फट्] फट् स्वाहा |

|| इत्यार्यसितातपत्रापराजितासाधनम् [ख्: तात्म] ||

१९३.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं अष्टदलकमलोपरि 
सूर्यस्थहूंकारजवज्रं वंकाराधिष्ठितवरटकम् [ख्: रं] ध्यात्वा 
तत्परिणतां वज्रचर्चिकां त्रिनेत्रामेकमुखीमर्द्धपर्यङ्कताण्डवां 
मृतकासनस्थां कृशाङ्गीं दंष्ट्रोत्कटभैरवां 
नरशिरोमालाविभूषितकण्ठदेशामस्थ्याभरणविभूषितां [क्, ग्: 
वेशा] पञ्चमुद्राधारिणीमक्षोभ्यमुकुटिनीं व्याघ्रचर्मनिवसनां 
मुक्तकेशीं षड्भुजां दक्षिणे वज्रखड्गचक्रधारिणीं वामे 
कपालमणिकमलधरां रक्तवर्णां कर्मानुरूपतः शुक्लादिवर्णयुक्तां च 
ध्यात्वा स्वहृच्चंकारकरानीतज्ञान्चक्रं 

प्. ३९६)

पुरः [ख्: पुनः] संस्थाप्य पूजादिकं निर्वर्त्त्य प्रवेशयेत् [ख्: त्तत्] 
ततो मन्त्रं जपेत् - ओं वज्रचर्च्चिके हूं स्वाहा |

|| इति वज्रचर्चिकासाधनम् ||

१९४.

नमो महाप्रतिसरायै |

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरमकारजेन्दुमण्डले [ख्: मं ; ख्, 
ब्: जचन्द्र] पीतप्रंकारजं [क्, ढ्, ग्: पं] 
कृतविविधरश्मिपरार्थं [क्, ब्: ओमित् कृत० भगवतीं] परिणम्य 
भगवतीं महाप्रतिसरां झटित्यात्मानं निष्पादयेत् पीतां चतुर्मुखां त्रिनेत्रां 
अष्टभुजां प्रथममुखं पीतं दक्षिणं सितं पश्चिमं नीलं वामं रक्तं 
दक्षिणभुजैः खड्गचक्रत्रिशूलशरधरां वामभुजैः 
परशुचापपाशवज्रधरां विश्वपद्मचन्द्रासने ललिताक्षेपसंस्थितां 
रक्तप्रभामण्डलां सर्वाभरणभूषितां विचित्रवस्त्रवसनां 
पट्टांशुकोत्तरीयां नानारत्नमुकुटीम् | एवं विचिन्त्य ततः कायवाक्चित्तचन्द्रेषु ओं 
आः हूं सितपीतनीलत्र्यक्षराणि चिन्तयेत् | ततः स्तनान्तरे [क्, ग्: स्तानुत्तरे] 
चन्द्रस्थप्रंकारं विचिन्त्य नानाविधदेवतीभिरात्मानं पूजितं दृष्ट्वा तावद् 
भावयेत् यावत् खेदो न जायते | खेदे सति स्वहृच्चन्दे [क्, ब्: हृच्च०, ख्: 
स्वहृदि] मुक्ताहारोपमं मन्त्रं पश्यन् जपेत् - ओं मणिधरि वज्रिणि 
महाप्रतिसरे हूं हूं फट् फट् स्वाहा |

|| महाप्रतिसरासाधनम् ||

प्. ३९७)

१९५.

प्रथमं योगी समाहितचित्तो भूत्वा हृदि पंकारपरिणतं विश्वपद्मं तत्रोपरि 
अकारपरिणतं चन्द्रमण्डलं तत्र पीतं प्रंकारं [ढ्: पं०] विन्यस्य 
तद्विनिर्गतरश्मिभिः गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् सञ्चोद्यानीयाग्रतो विचित्रासनोपविष्टान् 
वन्दनापूजनापापदेशनापुण्यानुमोदनात्रिशरणगमनबोधिचित्तोत्पाद##-
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमित्युच्चार्य शून्यं विभाव्य ततः स्वचित्ते 
झटिति चन्द्रं पितप्रंकारं च विभाव्य तत्परिणामेन प्रतिसरां सुपीतां 
रत्नमुकुटिनीं पीतशुक्लपीतरक्तचतुर्मुखीं त्रिनेत्रामष्टभुजां दक्षिणभुजैः 
खड्गचक्रत्रिशूलशरधारिणीं वामभुजैः पाशपरशुचापवज्रधारिणीं 
पद्मचन्द्रासने ललिताक्षेपस्थितां नानारत्नाभरणविभूषितां विभाव्य तस्याः 
शिरःकण्ठहृदयोपहृदयेषु चन्द्रस्थशुक्लरक्तपीतकृष्णान् ओं आः प्रं 
[क्: पं] हूंकारान् विन्यस्य एतन्मन्त्रोच्चारेणात्मानं देवीरूपमधितिष्ठेत् | 
ततः स्वहृदयान्निर्गतरश्मिभिरक्षोभ्यादीन् सञ्चोद्यानीय [आfतेर् थिस् थे ड्, 
ध्: अद्द्स् अ लोन्ग् fरग्मेन्त् wहिछ् इस् उन्नेचेस्सर्य हेरे चोन्सिस्तिन्ग् ओf थे साधनस् ओf शप्तशतिक 
हरग्रीव (एन्द् ओन्ल्य), त्रैलोक्यविजय अन्द् वज्रज्ज्वालानलार्क 
(बेगिन्निन्ग्). ईत् रेपेअत्स् थिस् पोर्तिओन् अगैन् अत् थे एन्द्. ठे रेअसोन् सेएम्स् तो बे थत् सोमे 
लेअवेस् ओf थे ओरिगिनल् चोदेx wएरे नोत् इन् ओर्देर्. षेए ईन्fर] अभिषेकं गृहीत्वा मुकुटे 
अधिपतिमक्षोभ्यं चिन्तयेत् | 

प्. ३९८)

ततः स्वहृदयात् पूजादेवीः संस्फार्य पूजयित्वा शताक्षरमन्त्रमावर्त्त्य च तावद् 
भावयेत् यावत् खेदो न जायते | खिन्ने चित्ते सति मन्त्रं जपेत् - ओं मणिधरि वज्रिणि 
महाप्रतिसरे हूं हूं फट् [Oने फट् इस् द्रोप्पेद् इन् ढ्] फट् स्वाहा 
[क्, ग्: ओमित्] | ततोऽपि मन्त्रः - ओं वज्रसत्त्व समयमनुपालय 
वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ दृढो मे भव सुतोष्यो मे भव सुपोष्यो मे भव अनुरक्तो मे 
भव सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ सर्वकर्मसु च मे [ख्: चित्तं मे] चित्तं 
श्रेयः कुरु हूं हहहहहोः भगवन् सर्वतथागतवज्र मा मे मुञ्च वज्रीभव 
महासमयसत्त्व आः - शताक्षरमन्त्रः | उत्थानकालसमये पूजादिकं कृत्वा 
क्षमापयेत् |

|| इति महाप्रतिसरायाः साधनं समाप्तम् ||

१९६.

मैत्रीं सर्वजनेऽपि जन्ममरणव्याधिव्यथाविह्वले [क्, ढ्: व्याधीन् 
यथा] कारुण्यं मुदितामुपेक्षणमतिं कृत्वोपदेशादतः |
मायास्वप्नसमं समग्रमखिलैः शून्यं विकल्पैर्जगत् 
विज्ञानैकवपुर्विभाव्य पुरतो मन्त्री ततस्तेन च ||

शुभ्राकारशशाङ्कबिम्बलुठितां [क्: विलु०] पीताकृतिं 
प्रंकृतिं कुर्वाणां निजरश्मिभिः प्रतिदिशं विश्वस्य सद्वाञ्छितम् |

प्. ३९९)

ध्यात्वा विश्वसरोजगर्भविलसच्चन्द्रासनस्थायिनी पीतापीतसितासितारुणमुखं 
नेत्रत्रयालङ्कृतम् [क्, ग्: संस्कृतं] ||

मौलीरत्नमयं विचित्रवसनं रक्तप्रभामण्डलं 
लीलाक्षिप्तपयोधरयुगासक्तोत्तरीयांशुकम् |
खड्गं चक्रशरत्रिशूलपरशुश्रीपाशवज्रं धनुर्बिभ्राणा भुजपल्लवैः 
प्रतिसरा भूयात् स्वयं साधकः ||

ओं आः हूं इति चाक्षरैः पटुमतिर्देहे [क्: यदु] गिरिस्वान्तके दृष्ट्वा 
चन्द्रगतं सितं विधियुतं पीतं च नीलात्मकम् |
सच्चन्द्रे [क्, ग्: सर्वेन्द्रकुचयुगा] 
कुचयुग्ममध्यमिलितप्रंकारजन्मार्च्चिषा [ढ्: कुर] निष्पन्नैः 
परिपूरितं निजवपुर्ध्यायात् स देवीगणैः ||

एवं च स्फुरणेऽपि संहृतिविधौ सञ्जातखेदो यदा मुक्तादामनिभं तदा 
स्थिरमतिः रश्मिप्रतानोज्ज्वलम् |
हृच्चन्द्रोपरि [क्: चन्द्रो] मन्त्रराजमसमं ध्यायन् जपेदीदृशं 
नित्यं सादरमञ्जसा बहुतरं कालं विशुद्धाशयः ||

तत्रायं मन्त्रराजः - ओं मणिधरि वज्रिणि महाप्रतिसरे हूं हूं फट् फट् 
स्वाहा |

|| प्रसिसरासाधनम् ||

प्. ४००)

१९७.

पूर्वोक्तविधानेन विश्वपद्मचन्द्रे हरितमांकारजां महामायूरीं हरितवर्णां 
त्रिमुखां षड्भुजां प्रतिमुखं त्रिनेत्रां कृष्णशुक्लदक्षिणेतरवदनां 
दक्षिणत्रिहस्तेषु यथाक्रमं मयूरपिच्छबाणवरदमुद्राः तथा वामत्रिहस्तेषु 
रत्नच्छटाचापोत्सङ्गस्थकलशा विचित्राभरणां शृङ्गाररसां नवयौवनां 
चन्द्रासने [ढ्: सन] चन्द्रप्रभावतीं 
अर्द्धपर्यङ्किनीममोघसिद्धिमकुटां भावयेदात्मानम् | ततोऽस्याः 
शिरःकण्ठहृदयनाभिस्थचन्द्रेषु यथाक्रमं ओं आः मां हूं 
इत्यक्षरचतुष्टयं विभाव्य स्फुरणसंहरणं कुर्वीत [ख्: कुर्वते] | ततो 
मन्त्रं जपेत् - ओं महामायूरी विद्याराज्ञी हूं हूं फट् फट् स्वाहा | 

|| इत्यार्यमहामायूरीसाधनम् ||

१९८.

पूर्वोक्तविधानेन विश्वपद्मचन्द्रे बुंकारोद्भवां 
महासाहस्रप्रमर्द्दनीमात्मानं ध्यायत् शुक्लामेकमुखीं षड्भुजां 
दक्षिणत्रिभुजेषु खड्गबाणवरदमुद्राः वामत्रिभुजेषु धनुःपाशपरशवः 
[ख्, अ: सपाश] विचित्रालङ्कारधरां रूपयौवनशृङ्गारवतीं 
वैरोचनकिरीटयक्तां [क्, ढ्, ख्, ख्, अ: टि] 
पद्मचन्द्रासनप्रभाम् |

|| इत्यार्यमहासाहस्रप्रमर्द्दनीसाधनम् ||

प्. ४०१)

१९९.

महामन्त्रानुसारिणी [ख्: बेगिन्स् wइथ् नमः] चतुर्भुजैकमुखी कृष्णा 
दक्षिणभुजद्वये वज्रवरदवती वामभुजद्वये परशुपाशवती हूंकारबीजा 
अक्षोभ्यकिरीटिनी सूर्यासनप्रभा चेति [क्, ढ्, ग्: वेति] |

|| इत्यार्यमहामन्त्रानुसारिणीसाधनम् ||

२००.

महासितवती [ख्, ख्, अ: शीत] चतुर्भुजैकमुखी रक्ता 
दक्षिणभुजद्वये अक्षसूत्रवरदवती वामभुजद्वये [क्: ओमित्स् वामभुज 
लङ्कारवती] वज्राङ्कुशहृत्प्रदेशस्थपुस्तकवती जीं [ढ्, ग्: 
त्रीं] बीजा अमिताभमुकुटी अर्द्धपर्यङ्कस्थिता नानालङ्कारवती 
सूर्यासनप्रभा चेति |

|| इत्यार्यमहासितवतीसाधनम् ||

२०१.

अथाम्नायान्तरेण पञ्चमहादेवत्यो [क्: पञ्चदे] निर्द्दिश्यन्ते | तत्र 
महाप्रतिसरा पीता त्रिमुखी प्रतिमुखं [क्, ग्: पीत] त्रिनयना दशभुजा 
कृष्णसितदक्षिणेतरवदना दक्षिणपञ्चभुजेषु यथाक्रमं 
खड्गवज्रबाणवरदहृदयशायिहस्तस्थच्छत्राणि [क्, ग्, ख्, अ: 
पाश] तथा 

प्. ४०२)

वामपञ्चभुजेषु चापध्वजरत्नच्छटापरशुशङ्खाः [क्: च्छत्रा] 
रत्नसम्भवमुकुटी कृष्णकञ्चुकरक्तोत्तरीया अर्द्धपर्यङ्कललिताक्षेपा 
दिव्याभरणवस्त्रभूषिता चेति |

महामायूरी हरिता द्विभुजैकमुखी [ख्: मुखदिव्या] दिव्या 
मयूरपिच्छवरददक्षिणवामभुजा चेति |

महासाहस्रप्रमर्द्दनी पूर्ववदेव |
महामन्त्रानुसारिणी चतुर्भुजैकमुखी कृष्णा दक्षिणभुजयोरसिवरदौ 
वामभुजयोः परशुपाशौ चेति |

महासितवती [ख्, अ: शीत] चतुर्भुजैकमुखी रक्ता 
दक्षिणभुजयोरसिवरदौ वामभुजयोः परशुपाशाविति |

त्र्यक्षराङ्किताः स्वबीजमध्याः स्वनामसहिता अमूषां मन्त्राः |

|| महापञ्चरक्षासाधनम् [ठिस् चोलोफोन् इस् fओउन्द् इन् ढ्, ब्: ओन्ल्य] ||

२०२.

महाप्रत्यङ्गिरा कृष्णा षड्भुजैकमुखा खड्गाङ्कुशवर्ददक्षिणहस्ता 
रक्तपद्मत्रिशूलहृदयस्थसपाशतर्जनीयुक्तवामहस्ता हूंबीजा अक्षोभ्यमुकुटा 
सर्वालङ्कारवती रूपयौवनसम्पन्ना |

|| इति [४] महाप्रत्यङ्गिरासाधनम् ||

प्. ४०३)

२०३.

ध्वजाग्रकेयूरा कृष्णा त्रिमुखी चतुर्भुजा रक्तश्यामदक्षिणवाममुखी 
खड्गपाशधारिदक्षिणकरद्वया वज्रङ्कितखट्वाङ्गचक्रवामहस्तद्वया [ग्: 
ओमित्स् चक्र] ऊर्ध्वपिङ्गलकेशी शुष्कपञ्चमुण्डालङ्कृतशिरस्का 
व्याघ्राजिनवसना दंष्ट्राकरालमुखी प्रलम्बोदरी प्रत्यालीढपदा सूर्यासनप्रभा 
पीतवस्त्रकञ्चुकिनी हूंबीजा अक्षोभ्यमुकुटा |

|| इति [ठिस् चोलोफोन् इस् गिवेन् इन् ढ्, ब्: ओन्ल्य] ध्वजाग्रकेयूरासाधनम् ||

२०४.

अपराजिता पीता द्विभुजैकमुखी नानारत्नोपशोभिता गणपतिसमाक्रान्ता 
चपेटदानाभिनयदक्षिणकरा गृहीतपाशतर्जनिकहृदयस्थितवामभुजा 
अतिभयङ्करकरालरौद्रमुखी अशेषमारनिर्दलनी [क्, ग्, ढ्: लनं] 
ब्रह्मादिदुष्टरौद्रदेवतापरिकरोच्छ्रितच्छत्रा चेति | 

|| इति [ठिस् चोलोफोन् इस् गिवेन् इन् ढ्, ब्: ओन्ल्य] अपराजितासाधनम् ||

२०५.

वज्रगान्धारी कृष्णा षण्मुखी द्वादशभुजा ऊर्ध्वपिङ्गलकेशी प्रत्यालीढपदा 
दंष्ट्राकरालवदना प्रतिमुखं त्रिनेत्रा [ख्, अ: नयना] 
दक्षिणषड्भुजेषु यथाक्रमं [Oमित्तेद् इन् ढ्, ग्, ख्, ख्, अ] 

प्. ४०४)

वज्रवज्रघण्टाखड्गत्रिशूलबाणचक्राणि [क्: बालचक्रा] वामषड्भुजेषु 
खट्वाङ्गाङ्कुशधनुःपरशुपाशहृत्तर्जन्यः प्रथममुखं कृष्णं 
अपराणि मुखानि [मुखानि ओन्ल्य इन् ख्, अ] पञ्चवर्णानि 
विश्वपद्मसूर्यासना चेति | ओं हूं हूं हूं [क्, ढ्, ग्, ब्: ओमित्] 
स्वाहेति जापमन्त्रः [आfतेर् थिस् क्; अगैन् स्ततेस् थे समे साधन] |

अत्रैव भवति धारिणी - नमो रत्नत्रयाय नमश्चण्डवज्रपाणये [क्, ग्: 
न्द्र] महायक्षसेनापतये नमो भगवति महावज्रगान्धारि 
अनेकशतसहस्रप्रज्वलितदीप्ततेजायै उग्रभीमभयानकायै योगिनीयै [ऋएपेअतेद् इन् 
क्] भीष्मभगिनीयै [ईन् ख्, अ: थे तेर्मिनतिओइन्स् अरे इन् ये अन्द् नोत् इन् यै] 
द्वादशभुजायै विकीर्णकेशीयै अनेकरूपविविधवेशधारिणीयै एह्येहि भगवति 
महावज्रगान्धारि [ख्, अ: स्पेल्ल्स् थे सनेम् अस् गन्धा०] त्रयाणां रत्नानां 
सत्येन आकट आकट बलदेवादिकं ये चान्ये समये न तिष्ठन्ति तानावर्तयिष्यामि 
शीघ्रं [रेपेअतेद् इन् ग्] गृह्ण गृह्ण गृह्ण [ख्, अ: ओमित्स्] ओं 
अल अल अल अल हुलु हुलु मुलु मुलु चुलु चुलु धम धम रक्ष [ग्: रङ्ग २] रक्ष 
रक्षापय [ग्: रङ्गापय २] रक्षापय पूरय पूरय आविश आविश भगवति 
महावज्रगान्धारि सिद्धचण्डवज्रपाणिराज्ञापयति ह्रीः [ढ्: ह्रीः हः हहहह 
ओं ग्: ह्रीः हः ह हे हूं] हः हूं फट् स्वाहा | अस्याः कर्मप्रसरोऽनेकविधः |

|| इति [ठिस् चोलोफोन् इस् गिवेन् ओन्ल्य इन् ढ्, ब्] वज्रगान्धारीसाधनम् ||

प्. ४०५)

२०६.

नम आर्यप्रतिसरायै |

प्रथमं तावन्मन्त्री मुखशौचादिकं कृत्वा मनोऽनुकूले स्थाने सुखासने 
उपविश्य ओं आः हूं रक्ष रक्ष हूं फट् स्वाहेति स्थानात्मयोगेन रक्षामधितिष्ठेत् 
[क्, ढ्, ग्: योगर] | ततः स्वहृदि अकारजं चन्द्रमण्डलं तस्योपरि 
पंकाररश्मिनिर्गतान् गुरुबुद्धबोधिसत्त्वानवभास्य पुरतो दृष्ट्वा 
महाप्रतिसराप्रमुखान् सगणपरिवारान् पूजयेत् | 
पुष्पधूपदीपगन्धबलिनैवेद्यादीनि ढौकयित्वा पापं प्रतिदेशयेत् त्रिरत्नशरणं 
गच्छेत् बोधिचित्तमुत्पादयेत् कुशलमूलं परिणाम्य क्षमापयेत् 
ततश्चतुर्ब्रह्मविहारान् भावयेत् - तद्दुःखोद्धरणा करुणा सुखप्रतिष्ठापना 
मैत्री स्थिरसुखत्वेन मुदिता तथतारूपत्वोपेक्षा | ततः सर्वधर्मान् मनसाऽवलम्ब्य 
निर्विकल्पकं विचिन्त्य ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | ततो हूंकारेण 
विश्ववज्रमयीं भूमिं अधितिष्ठेत् [क्, ग्: तिष्ठते] | तेनैव च वज्रेण 
वज्रपञ्जरं वज्रप्राकारं वज्रवितानं च विचिन्त्य तन्मध्ये सुंकारपरिणतं 
सुमेरुपर्वतं महामोक्षपुरभवनं नानाकुसुमाभिकीर्णम् तस्योपरि हूंकारेण 
विश्ववज्रं पंकारपरिणतं विश्वपद्मं कर्णिकाकेशरान्वितम् तस्योपरि 
चन्द्रमण्डलमध्ये पंकाररश्मिं संस्फार्य [क्, ग्: स्थार्य] तैः 
पञ्चज्ञानात्मकं आकृष्य सर्वतथागतैः सहैकीकृत्य द्रवीभूतबीजपरिणामेन 
वक्ष्यमाणवर्णाकृतिः महाप्रतिसरा गौरवर्णा द्विरष्टवर्षाकृतिः 
चैत्यालङ्कृतमूर्द्धा चन्द्रासनस्था सूर्यमण्डलालीढा वज्रपर्यङ्किनी त्रिनेत्रा 
अष्टभुजा चलत्कुण्डलशोभिता 

प्. ४०६)

हारनूपुरभूषिता कनककेयूरमण्डितमेखला सर्वालङ्कारधारिणी तस्या 
भगवत्याः प्रथममुखं गौरवर्णं दक्षिणं कृष्णं पृष्ठे पीतं वामे 
रक्तम् दक्षिणप्रथमभुजे चक्रं द्वितीये वज्रं तृतीये शरं चतुर्थे खड्गं 
वामप्रथमभुजे वज्रपाशं द्वितीये त्रिशूलं तृतीये धनुः चतुर्थे परशुं 
बोधिवृक्षोपशोभिता नानापुष्पफलाद्यलङ्कृता 
ब्रह्माविष्णुमहेश्वरनन्दिकेश्वरादिभिः संस्तुता 
देवनागयक्षगन्धर्वैर्दक्षिणपार्श्वे सत्करणीया 
इन्द्रयमवरुणवैश्रवणासुरगरुडकिन्नरमहोरगादिभिः देवैः स्तुता 
रागद्वेषमोहवासनानुअन्धिपाशच्छेदनकरी 
परमन्त्रमुद्राविषकाखोर्द्दचूर्णप्रयोगविद्धेषणाभिचारकाणां [क्, ग्: 
चारु] च दुष्टचित्तानां विध्वंसनकरी 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वार्यगणवरपूजाभिरतानां परिपालनकरी 
महायानोद्ग्रहणलिखनपठनवाचनस्वाध्ययनश्रवणधराणाभियुक्तानां 
[ग्: ओमित्स् स्वाध्यायन] परिरक्षणकरी | एवंभूतां [ख्, अ: 
रूपां] भगवतीं स्फुरणसंहरणयोगेन सादरनिरन्तराभ्यासेनावलम्ब्य 
तस्या जापमन्त्रः - ओं मणिधरि वज्रिणि महाप्रतिसरे हूं हूं फट् फट् स्वाहा 
|

तस्या महाप्रतिसरायाः पूर्वस्यां दिशि तथैव पूर्वयोगमधिकृत्य 
विश्वपद्मध्ये हूंकारेण वज्रचिह्नपरिणामेन [ग्: बीज] 
महासाहसरमर्द्धनी कृष्णवर्णा पिङ्गलोर्द्ध्वकेशा नरकपालालङ्कृता 
भ्रूभृकुटिदंष्ट्राकरालवदना स्फुरत्सूर्य मण्डलासना ललिताक्षेपेण 
महाभूतमहायक्षानाक्रममाणा कटककेयूरमण्डिता हारनूपुरभीषिता तस्या 
दक्षिणप्रथमभुजे 

प्. ४०७)

वरदवज्रं द्वितीये अङ्कुशं तृतीये शरं चतुर्थे खड्गं वामप्रथमभुजे 
तर्जनीपाशं द्वितीये परशुं तृतीये [क्, ग्: ओमित्स् परशुः तृतीये] 
धनुः चतुर्थे पद्मोपरि षोडशरत्नम् तस्या मूलमुखं कृष्णं दक्षिणे श्वेतं 
पृष्ठे पीतं वामे हरितं सर्वं त्रिनेत्रम् नानारत्नाद्यलङ्कृतशरीरा 
महाबलपराक्रमा रौद्रवेशा वटवृक्षोपशोभिता 
सप्तमात्रादिदेवतासन्त्रासनकरी रेवत्यादिग्रहाणां सन्त्रासितमनाः 
वासुक्याद्यष्टनागसन्त्रासनकरी वातपित्तश्लेष्मादिसंशोधनकरी 
रौद्रतमोऽन्धकारमेघस्फुटनकरी सर्वापमृत्युनिवारणकरी | तस्या जापमन्त्रः 
- ओं अमृतवरे वरप्रवरविशुद्धे हूं हूं फट् [ठे सेचोन्द् फट् इस् 
ओमित्तेद् इन् क्, ग्] स्वाहा |

ततो महाप्रतिसराया दक्षिणदिग्भवने विश्वपद्मोपरि चन्द्रमण्डलमध्ये 
मांकारबीजपरिणामेन झटिति महामायूरी पीतवर्णा सूर्यम.डलालीढा 
सत्त्वपर्यङ्किनी त्रिमुखा त्रिनेत्रा अष्टभुजा रत्नमुकुटिनी सर्वाभरणभूषिता तस्या 
दक्षिणप्रथमभुजे वरदं द्वितीये रत्नघटधरा तृतीये चक्रं चतुर्थे खड्गं 
वामप्रथमभुजे पात्रोपरि भिक्षांक्षुः द्वितीये मयूरपिच्छं तृतीये घण्टोपरि 
विश्ववज्रं चतुर्थे रत्नध्वजम् ततो मूलमुखं पीतं दक्षिणे कृष्णं वामे 
रक्तम् अशोकवृक्षोपशोभिता तत्पार्श्वस्थिता [क्: स्थितसप्त] 
ससप्तविषसञ्छादनकरी सरौद्रकपिलादिराक्षसीविध्वंसनकरी समस्तनागादीनां 
सन्त्रासनकरी देवनागयक्षगन्धर्वैर्नमस्करणीया 
ससप्तविंशनक्षत्रादिनवग्रहादिभिः [क्, ग्: क्षत्रग्रहा] सेवनीया 

प्. ४०८)

सस्थावरजङ्गमविषविमोचनीया [विष ओमित्तेद् इन् क्, ग्] 
सदेवदैत्यासुरसम्मोहनकरी | तस्या भगवत्या जापमन्त्रः - ओं अमृतविलोकिनि 
गर्भसंरक्षणि आकर्षणि [ग्: णिये] हूं हूं फट् फट् स्वाहा |

तस्याः प्रतिसरायाः पश्चिमदिशि विश्वपद्मोपरि चन्द्रमण्डलमध्ये 
मंकारबीजपरिणारजां महामन्त्रानुसारिणीं भावयेत् शुक्लवर्णां 
द्वादशभुजां त्रिनेत्रां स्फुरत्सूर्यमण्डलालीढां रत्नमुकुटिनीं 
सर्वालङ्कारशोभितां नवयौवनोपेतां हारनूपुरकुण्डलालङ्कारां 
शिरीषवृक्षोपशोभिताम् तस्याः प्रथमभुजाभ्यां धर्मचक्रमुद्रा 
द्वितीयभुजाभ्यां समाधिमुद्रा तृतीये वरदः चतुर्थे अभयः पञ्चमे वज्रं 
षष्ठे शरः तृतीये तर्जनीपाशः चतुर्थे धनुः पञ्चमे र्त्नच्छटा [क्: 
च्छत्रा] षष्ठे पद्माङ्कितकलशः [आल्ल् ड्, ध्, ध् (क्, ग्, 
ढ्, अ) रेअद् कमलः wहिछ् इस् अब्सुरेद्. ःएरे कलस इस् सुब्स्तितुतेद् अस् इन् इमगेस् कलस 
इस् गेनेरल्ल्य सेएन् इन् ओने ओf थे त्wएल्वे हन्द्स् ओf महामन्त्रानुसारिणी] मूलमुखं 
शुक्लं दक्षिणे कृष्णं वामे रक्तम् नानाकुसुमाभिकीर्णा साष्टलोकपालादिदेवैः 
संपूजनीया सचतुर्महाराजिकदेवसङ्घैः संस्तुता समालाविद्याधरैरर्चिता | तस्या 
जापमन्त्रः - ओं विमले विपुले जयवरे अमृते विरजे हूं हूं फट् फट् स्वाहा | 

ततो महाप्रतिसराया उत्तरस्यां दिशि विश्वपद्मोपरि चन्द्रमण्डलमध्ये 
त्रांबीजपरिणामजा महासितवती [क्, ग्: शीत] हरितवर्णा 
सूर्यमण्डलालीढा त्रिमुखा [क्, ग्: ओमित्] त्रिनेत्रा षड्भुजा 
तथागतमुकुटिनी सर्वाभरणालङ्कृता दिव्यवस्त्रोपच्छादनी 

प्. ४०९)

तस्याः प्रथमभुजे अभयं द्वितीये वज्रं तृतीये शरं वामप्रथमभुजे 
तर्जनीपाशं द्वितीये धनुः तृतीये रत्नध्वजम् मूलमुखं हरितं दक्षिणे शुक्लं 
वामे रक्तम् चम्पकवृक्षोपशोभिता सकामदेवादिप्रमुखैः सम्पूज्य 
स्तुतासहारीत्यादियक्षयक्षिणीविध्वंसनकरी [क्, ग्: महा०] 
काकोलूकगृध्रश्येनकपोतादिविद्रावणकरी [क्, ग्: विप्रा०] 
सभूतप्रेतपिशाचवेतालराक्षसादिसंमोहनकरी | अस्या जापमन्त्रः - ओं भर 
भर सम्भर सम्भर इन्द्रियबलविशोधनि हूं हूं फट् फट् स्वाहा |

एवं यथानिर्दिष्टं मण्डलं विभाव्य तस्या रश्मिसमूहव्याप्तात् स्वस्वबीजात् 
रश्मीन् निश्चार्य ताश्च रश्मयः समस्तत्रैधातुकमभिव्याप्य तत्रैवाक्षरे 
प्रवेशयेत् | पुनर्गगनकुहरे स्फारयित्वा ज्ञानचक्रमाकृष्य संस्तुत्य सञ्चार्य 
स्वसमयचक्रे प्रवेशयेत् | ततो द्वयमेकलोलीभूतं [क्: मेव] विभाव्य तस्मात् 
रश्मिभिः सर्वतथागतानाकृष्य सम्पूज्य प्रार्थयेदभिषेकम् 
सिच्यमानमात्मानं च पश्येत् | पूजास्तुत्यमृतास्वादपूर्वकं भावयेत् विचक्षणः 
- चक्षुषोर्मोहवज्री महाप्रतिसरा श्रोत्रयोर्द्वेषवज्री महासाहस्रप्रमर्द्दनी 
घ्राणे मात्सर्यवज्री महामायूरी वक्त्रे [क्, ग्: च रक्ते] रागवज्री 
महामन्त्रानुसारिणी स्पर्शे ईर्ष्यावज्री महासितवती | एवं 
रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानस्कन्धधात्वायतनस्वभावा एवं 
देवताविशुद्धितो ज्ञातव्या विशेषतः | तत्रैव समयी भूत्वा मन्त्रं जपेदनेन 
विधिना | यान्येव मन्त्राक्षराण्युच्चार्यन्ते तानि देवतायोगेन साध्यनामविदर्भितेन 
शान्तमानसेन अविच्छिन्नं जपेत् |

प्. ४१०)

ज्वरे गरे [ढ्, ब्: शरे] तथा रोगे संग्रामे च तथैव च |
डाकिनी (स) भूतोच्छुष्मनदीशत्रुप्रपीडिते ||

अशनिविद्युन्मेघानां पर्वते वनमार्गयोः |
तस्मान्मन्त्रं स्मरेन्नित्यं सर्वशङ्कानिसूदनम् ||

तत्रैव क्रमः - 

सर्वसत्त्वहितार्थाय सर्वसत्त्वहितोदयम् |
येन केनचिदध्येष्यमायुषो वृद्धिहेतुतः ||

पञ्चरक्षाविधानं च लिख्यते स्वस्त्ययनं [क्: तस्यायनम्मया] मया |
सत्त्वानां च हितार्थाय वर्त्तयन् मण्डलं शुभम् ||

शुचिभूम्यां शुभे रम्ये गोमयेनोपलेपिते [क्, ग्: लेपयेत्] |
वितानवितते चैव नानावस्त्रप्रलम्बिते ||

समन्ताल्लिप्तगन्धेन चन्दनेन विशेषतः |
विंशाष्टकमङ्गुलिं कृत्वा मण्डलं वर्त्तयेत् ततः ||

श्वेतेन रक्तचूर्णेन [क्: रज०] शान्तिकर्म प्रशस्यते |
पद्मस्याष्टदलं कुर्यात् कर्णिकाकेशरान्वितम् ||

कलशान् पञ्च संस्थाप्य स्रग्दामवस्त्रशोभितम् |
छत्रपताकासंयुक्तपल्लवेन तु छादितम् ||

पुस्तकं धर्मधातुं च पटं चाग्रावलम्बितम् |
पुष्पं धूपं च गन्धं च बलिनैवेद्यढौकितम् ||

दूर्वाकुन्दसमायुक्तं शुक्लपुष्पं विशेषतः |
दिग्विदिक्षु च देवानां पूजयेच्च यथाविधि ||

गुडभक्तं शुक्लपुष्पं पायसं च विशेषतः |
गन्धर्वाणां बलिं दत्त्वा पूर्वस्थाने तु श्तापयेत् ||

प्. ४११)

तिलकृष्णसुरापूर्णंन् मत्स्यमांसपलाण्डकैः |
कुम्भाण्डानां बलिं दद्यात् दक्षिणे दिशि स्थापयेत् ||

पायसं दधि क्षीरं च सर्जनं च विशेषतः |
पश्चिमायां दिशि स्थाप्य नागानां च महाबलिम् ||

माषमुद्गकुलत्थानां [क्, ढ्, ब्: योनां] जाम्बुडीसीधुमेव च |
उत्तरस्यां दिशि स्थाप्य यक्षाणां तु बलिं ददेत् ||

ईशानीं दिशमारभ्य यावद् वा पथगोचरे |
शुक्लरक्तं च हरितं [क्, ग्: पीतहरितञ्च] स्रग्दाम च प्रलम्बितम् 
[क्, ग्: ग्दामल०] ||

मध्यश्वेतं स्रग्दाम नानापुष्पविशेषतः |
क्षीररुधिरशरावाणां सर्जरगन्धमेव [क्, ग्: लज्जिर०] च ||

तत्तद्वस्तु विशेषाणां अर्घं दत्त्वा यथार्थतः |
फलाफलं [क्: हलाहलि] यथाप्राप्तं लड्डुमोदकशष्कुलि ||

पिष्टकादि यथोक्तं च खण्डक्षीरविशेषतः |
दक्षिणे बलिं संस्थाप्य अष्टचिह्नेन शोभितम् ||

तथा च - 

धर्मभाणक आचार्यः कर्मवज्री तथैव च |
स्नानं कृत्वा शुचिर्वस्त्रं आसनं च शुचिर्मतम् ||

पूर्वाभिमुखं तिष्ठयेत् पाठयेत् मौलिनं सदा |
पिण्डपातिकभिक्षूणां शुचि शीलं प्रशस्यते ||

आचार्याङ्गुलिमा कश्चित् पाठयेत् परिशुद्धितः |
एकवारादिकारभ्यैकविंशादि प्रवर्त्तयेत् ||

प्. ४१२)

न्यूनाधिकविधौ पाठे सम्यक्सिद्धिर्न जायते |
धैर्यवीर्येण सम्पन्नः करुणासत्त्वार्थमुद्यमात् ||

तेन स्वस्त्ययनं कुर्यात् पूर्वबुद्धेन भाषितम् |
शुक्लभाजनभक्तानां आमिषं च विवर्जयेत् ||

सर्वं निरामिषं कृत्वा सर्वशास्त्रे तु सम्मतम् |
उत्तराभिमुखाचार्यः तत्र कर्म समारभेत् ||

भावयेत् पूर्वमुद्दिष्टं देवतालम्बनं प्रति |
स्तुतिपूजासमायुक्तो घण्टावादनतत्परः ||

नमोऽस्तु बुद्धाय अनन्तगोचरे नमोऽस्तु ते सत्यप्रकाशके मुने |
सत्ये प्रतिष्ठाय प्रजाय मोचके सर्वे च कामाः सफला भवन्तु ||

नमस्ते पुरुषवीर नमस्ते तु तथागताः |
नमस्ते देवताः सर्वा धर्मधातो नमोऽस्तु ते ||

दूर्वाकुन्दसमायुक्तं [क्: अद्द्स् मन्त्रं अfतेर् थिस्] 
साध्यनामविदर्भितम् | 
अर्चयेद् देवतामूर्ध्नि धर्मधातुं तथैव च ||

सकृदुच्चार्य मन्त्रेण [रेपेअतेद् इन् क्] सकृद् योगेन [क्, ग्: 
ग्रेण] अर्चयेत् |
अयुतेन तु कर्मेण आयुर्वर्द्धति सर्ववित् ||

येन केनचिदध्येष्यं तस्या मण्डलं च प्रवर्त्तयेत् |
राज्यं [क्, ग्: बाह्य] राष्ट्रं तथा वामं गोष्ठमुद्यानमेव च ||

अमनुष्यावताररोगमडकदुर्भिक्षं नश्यति |
तेन कर्मेण रक्षन्ते शुष्कदारूण्यपि स्वयम् ||

प्. ४१३)

अचिन्त्यकर्मदुःखानि यदर्थं कर्त्तुमिच्छति |
ततो रक्षाविधानेन रक्षा भवति निश्चितम् ||

वातजाः पित्तजा रोगाः श्लेष्मजाः सन्निपातजाः |
निहताः सर्वरोगाश्च स्वस्ति भवति मर्वदा |
पाठस्वाध्याययोगेन निर्विघ्नो भवति निश्चितम् ||

|| पञ्चरक्षाविधानम् ||

२०७.

नमो वज्रशृङ्खलाद्यै |

पूर्वोक्तविधानेन हृदि चन्द्रमण्डले हरितहूंकारज्ञाननिष्पन्नां 
वज्रशृङ्खलां त्रिमुखां षड्भुजां नीलशुक्लदक्षिणेतरमुखीं त्रिनेत्रां 
वज्रशृङ्खलशरवद्दक्षिणकरत्रयां तर्जनीपाशचापवद्वामकरत्रयां 
हरितश्यामवर्णां ईषद्धसितमुखीं सर्वालङ्कारां 
दुष्टसत्त्वनिसूदनीमात्मानं ध्यात्वा मुद्रां बन्धयेत् | हस्तद्वयेन पृथक् 
पृथक् वज्रमुष्टिं कृत्वा कनीयसीं तर्जनीं च शृङ्खलाकारेण बन्धयेत् 
[क्, ग्: अद्द् ओं वज्रशृङ्खलाकारेण चार्च्चयेत्] | ओं वज्रशृङ्खले 
हूं फट् स्वाहा इति जापमन्त्रः |

|| वज्रशृङ्खलासाधनम् ||

प्. ४१४)

२०८.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं 
विश्वकमलसूर्यस्थहरितश्यामहूंकारजां हरितां [क्, ग्: ओमित् हरितां 
भुजां] त्रिमुखां अष्टभुजां प्रथममुखमीषद्धासरसं दक्षिणं कपिलं 
कपिललोचनं च वामं रक्तं भृकुटीदंष्ट्रकरालं दक्षिणेषु चतुःकरेषु 
अभयवज्रशृङ्खलशरधरां वामचतुःकरै 
रुधिरपूर्णकपालतर्जनीपाशचापधरां ललिताक्षेपासनस्थां 
मार्जारचर्मोत्तरीयां अमोघसिद्धिभूषितोर्द्ध्वपिङ्गलकेशां विचिन्त्य ओं 
वज्रशृङ्खले हूं फट् स्वाहेति मन्त्रं जपेत् |

|| इति आम्नायान्तरेण वज्रशृङ्खलासाधनम् ||

२०९.

आदौ तावन्मन्त्री सुखासनोपविष्टः शून्याः सर्वधर्मा इत्येवमुच्चार्य [क्, 
ग्: र्ययेत्] एवमाद्येभ्यः [क्, ग्: मन्ये] शून्या धर्माः 
प्रभव्न्तीत्येव दृष्टिसम्पत्तिमुत्पाद्य रत्नत्रयशरणादिगमनं कुर्यात् | ततो 
यावन्तः सत्त्वाः सत्त्वसंग्रहेण संगृहीताः ते सर्वे मया सर्वज्ञज्ञान्ने 
प्रतिष्ठापयितव्या इति | ततो हृदये विश्वदलकमलं तदुपरि सूर्यमण्डलं ततो 
हूंकारनिष्पन्नां वज्रशृङ्खलात्मिकां [क्: ओमित्स् वज्र] 
सर्वबन्धच्छेदनीं [क्, ग्; सम्बन्ध०] दुष्टसत्त्वनिसूदनीं श्यामां 
त्रिमुखीं त्रिनेत्रां द्वितीयैकपिङ्गललोचनां वामे भृकुटीमुखीं 
रक्तदंष्ट्राकरालां प्रथमे ईषद्धसिताननां अष्टभुजां 
प्रथमदक्षिणकरेणाभयददां द्वितीये वज्रं तृतीये वज्रशृङ्खलां चतुर्थे 
शरं वामकरे रुधिरपूरितकपालं द्वितीये 

प्. ४१५)

तर्जनिकां तृतीये पाशं चतुर्थे धनुः स्फुरन्तीं बुद्धमेघान् सुललितासनस्थां 
मार्जारचर्मोत्तरीयां भावयेत् ओं वज्रशृङ्खलाम् | क्षणेन प्राप्यते बोधिः किं 
पुनरन्याः सिद्धयः | ओं वज्रशृङ्खले हूं फट् स्वाहा |

|| वज्रशृङ्खलासाधनोपायिका समाप्ता ||

२१०.

नमो ध्वजाग्रकेयूरायै |

नत्वा ध्वजाग्रकेयूरां सर्वापायभयापहाम् |
तस्याः साधनसंसिद्धिर्लिख्यते श्रद्धया मया ||

आदौ तावन्मन्त्री मुखशौचादिकं कृत्वा मनोऽनुकूले प्रदेशे [ढ्: देशे] 
सुखासनोपविष्टः - 

सन्मैत्र्यादिमनःशुद्धो दानपारमितापरः |
भावयेन्मारविध्वंसकारिणीं तारिणीं [क्, ग्: ओमित्] रणे ||

ओं चन्द्रार्कविमले स्वाहेति मन्त्रमुच्चार्य स्वहृदि 
अकाराकारपरिणतचन्द्रसूर्यसम्पुटोपरि [क्, ग्: कारपरि] 
ध्वंकारपीतरश्मिभिराकाशदेशे बुद्धबोधिसत्त्वान् दृष्ट्वा 
मनोमयपुष्पादिभिः सम्पूज्य त्रिशरणगाथां पठेत् | तदनन्तरं ओं 
स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति मन्त्रमुच्चार्य मुहूर्त्तं 
शून्यतां भावयेत् | ततः ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमित्यहङ्कारमुत्पाद्य 
सत्त्वाद्युद्धरणाशयः प्रतिबिम्बसन्निभं चन्द्रसूर्यसम्पुटोपरि 
ध्वंकारपीतरश्मिभिरनन्तसत्त्वान् बुद्धबोधिसत्त्वरूपेणालङ्कृत्य तद्धृदि 
प्रविश्य पुनरागत्य

प्. ४१६)

रश्मिसमूहं बीजे प्रविशन्तं भावयेत् | तत् सर्वं परिणम्य संग्रामतारिणीं 
देवीं पीतवर्णां मनोरमां चतुर्वक्त्रभुजां क्रुद्धां प्रत्यालीढां लम्बोदरीं 
शुभां रक्तवर्त्तुलत्रिनेत्रां सुनीलाम्बरधारिणीं असिचक्रसव्यहस्तां [क्: 
अलित०] वामाभ्यां तर्जनीपाशकृष्णवज्राङ्कितश्वेतमूषलधरां 
वामाङ्गाश्लिष्टत्रिशूलां प्रथमं पीताननां वामे रक्तेतरसितां 
ऊर्ध्वविकृतधूमाभां रक्तपिङ्गोर्द्ध्वजटाबद्धां कपालपञ्चशोभनां 
पद्मसूर्यमध्यस्थां आत्मानं भावयेत् स्थिरम् | एवं समयसत्त्वं निष्पाद्य 
सूर्यस्थहृद्बीजरश्मिना ज्ञानसत्त्वमानीय सम्पूज्य जः हूं वं होः 
एभिरक्षरैराकृष्य प्रवेश्य बद्ध्वा वशं नयेत् | ततस्तथागतान् याचयेत् - 
अभिषिञ्चन्तु मां सर्वतथागताः | ततोऽक्षोभ्यादिभिः तथागतैः स्वहृदयात् 
विस्फारितपञ्चामृतपरिपूरितकनककलशहस्तैरभिषिच्यमानमात्मानं [ढ्: 
परित०] भावयेत् | तत्रेयं अभिषेकगाथा - 

अभिषेकं महावज्रं त्रैधतुकनमस्कृतम् |
ददामि सर्वबुद्धानां त्रिगुह्यालयसम्भवम् ||

ओं सर्वतथागताभिषेकसमयश्रिये आः हूं स्वाहा | ततः परिशिष्टपानीयं 
परिणम्य मुकुटे अक्षोभ्यो जायते |

मन्त्रमावर्त्तयेन्नित्यं सत्यवादी दयापरः |

ओं भगवति ध्वजाग्रकेयूरे परसैन्यविध्वंसनकरि स्वसैन्यपरिपालनि ऊर्णामुखि 
ख ख खाहि खाहि परसैन्यं अनन्तमुखेन अनन्तभुजेन प्रहर प्रहर हूं हूं 
फट् फट् स्वाहा - हृदयमन्त्रः | ओं सर्वग्रहनक्षत्रध्यामीकरणि 

प्. ४१७)

स्वाहा - उपहृदयमन्त्रः | मालामन्त्रस्तु धारण्यां द्रष्टव्यः | उत्थानकाले 
- 

कृतो वः सर्वसत्त्वार्थः सिद्धिर्दत्ता यथानुगा |
गच्छध्वं बुद्धविषयं पुनरागमनाय मुः ||

इत्यनेन मन्त्रेण विसर्जयित्वा विहरेत् |

|| इति ध्वजाग्रकेयूरासाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं पण्डितमध्यमकरुचेर्द्धर्माकरमतेः ||

२११.

नम आर्योष्णीषविजयायै |

प्रथमं तावन्मन्त्री मुखशौचादिकं कृत्वा सुखासनोपविष्टः 
चतुर्ब्रह्मविहारान् भावयेत् | तदनन्तरं स्वहृद्यकारपरिणतं चन्द्रमण्डलं 
ध्यात्वा तदुपरि सितभ्रुंकारं दृष्ट्वा तद्विनिर्गतरश्मिसमूहैर्जगदवभास्य 
पुरतः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वान् विचिन्त्य पूजापापदेशनादिकं कुर्यात् | ततः ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | ततः पुनरपि स्वहृदीन्दौ पंकारजं 
विश्वदलकमलं ध्यात्वा तदुपरि चन्द्रबिम्बमध्यशंसितभ्रुंकारं दृष्ट्वा 
तत्परिणतां उष्णीषविजयां चैत्यगुहान्तःस्थां सितवर्णां त्रिमुखां अष्टभुजां 
सर्वालङ्कारभूषितां विश्वदलकमलचन्द्रस्थां [क्: विश्वक०] 
बद्धवज्रपर्यङ्कां प्रथमसितवदनां दक्षिणे पीतमुखां वामे नीलमुखां 
दंष्ट्रापुटावष्टब्धौष्ठां दक्षिणचतुर्भुजेषु विश्ववज्ररक्तारविन्दस्थ##-

प्. ४१८)

धनुःतर्जनीपाश-अभयभद्रघटहस्तां वैरोचनमुकुटिनीं 
दिव्यवसनपरिधानोत्तरीयां [क्: अद्द्स् नानालङ्कारभूषितां अfतेर् थिस्] 
सितप्रभामालिनीं पश्येत् | 

तस्या दक्षिणे लोकेश्वरो वामे पद्मधारी दक्षिणे चामरहस्तः वामे वज्रपाणिः 
कुवलयदलश्यामः वामे कुवलयस्थवज्रधारी दक्षिणे चामरहस्तः | एतौ निषणौ 
चिन्तनीयौ | ततः दक्षिणे चामरहस्तः | एतौ निषणौ चिन्तनीयौ | ततः 
पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तरेषु अचलटक्किराजनीलदण्डमहाबलाः [ढ्: ढक्कि०] 
| सर्वे नीला द्विभुजा एकमुखाः त्रिनेत्राः प्रत्यालीढा व्याघ्रचर्माम्बरा ऊर्ध्वकेशा 
अष्टनागाभरणा विश्वदलकमलसूर्याक्रान्ता वामे तर्जनीपाशहस्ता दक्षिणे 
खड्ग-अङ्कुशवज्रदण्डहस्ता भावनीयाः | उपरि शुद्धावासकायिकौ 
देवपुत्रौ चिन्तनीयौ पूर्णकुम्भमृतामृतं प्रवर्षमाणौ |

एवं सपरिवारां भगवतीं ध्यात्वा न्यासं कुर्यात् | ओं शिरसि आः कण्ठे 
हूंकारं त्रां ललाटे ह्रीः नाभौ अं अः पादयोः | ततो मुद्रां बन्धयेत् 
सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा तर्जन्यौ सङ्कोच्य | ज्येष्ठाङ्गुष्ठाभ्यां साधुकारं 
दत्त्वा ओंकारत्रयसहितां धारणीमेकवारमावर्त्त्य पश्चात् विना मुद्रया आवर्त्तयेत् | 
ओं भ्रुं स्वाहा - हृदयमन्त्रः | ओं अमृतायुर्ददे स्वाहा - 
उपहृदयमन्त्रः | ओं अमिते अमितोद्भवे अमितचक्रान्ते अमितगात्रे अमितगामिनि 
अमितायुर्ददे गगनकीर्तिकरि सर्वक्लेशक्षयंकरीये स्वाहा - इति मालामन्त्रः |

|| आर्योष्णीषविजयासाधनं समाप्तम् ||

प्. ४१९)

२१२.

प्रणम्य पद्मं जगन्नाथं ध्यानासक्तजगत्प्रियम् |
उष्णीषाराधनं वक्ष्ये स्वस्मरणाय [क्, ग्: स्फार०] साधनम् ||

क्वचिद् देशे विहारे वा भूधरादौ मनोरमे |
सुकुमारासनासीनो योगी चित्ते विचिन्तयेत् ||

सत्त्वानां शङ्करं तत्र सभ्रुंकारं स्फुरत्प्रभम् |
बुद्धान् तस्यावभासेन पूजयेत् त्र्यध्ववर्त्तिनः ||

सम्पूज्य पुरतस्तेषां पापं कायादिकर्मजम् |
कृतादिभेदसञ्जातं देशयेदुपदेशवित् ||

अनुमोद्यं शुभं सर्वं तत्प्रसूतं विशोधयेत् |
त्रिरत्नशरणं गच्छेत् सप्रपञ्चं [क्, ढ्, अ: सप्त०] 
यथाक्रमम् ||

उपदेशं दृढीकृत्य यावदाबोधिसाधनम् |
आलम्ब्य कृपया सत्त्वान् बोधिचित्तं विभावयेत् ||

निर्मितं च निरालम्बं निःस्वभावं खधातुवत् |
तत्राकारोद्भवाम्भोजस्थिते शीतांशुमण्डले ||

देवीं तद्बीजसम्भूतां त्रिमुखीं च त्रिलोचनाम् |
नवयौवनसम्पन्नां शृङ्गारादिरसास्पदाम् ||

सर्वबुद्धगुणाकीर्णां सर्वालङ्कारभूषिताम् |
प्रभालीरुद्धसर्वाशां [क्: लीबुद्ध०, ढ्, अ: लिर्वुद्ध०] 
शरद्गगनसन्निभाम् ||

जाम्बूनदप्रभाकारां शान्तसव्याननोज्ज्वलाम् |
प्रलयाम्भोधरोद्भासिभीमतीव्रतराननाम् ||

प्. ४२०)

विश्वहृदयसंसक्तकुलिशं [ढ्, अ: सर्गी] सव्यपाणिना |
द्वितीयेनाम्बुजासीनं बुद्धमन्येन मार्गणम् ||

वरदानं चतुर्थेन वामेनापि यथाक्रमम् |
तर्जनीनिहितं पाशं चापं चापि तथाभयम् ||

दधानां पूर्णकुम्भंन् च ध्यायत् चैत्यगुहालयाम् |
सबीजं चिन्तयेत् पद्मं तद्धृदिस्थमनुत्तरम् ||

तस्य शुक्लप्रभाजालचोदनाशीलितं नभः |
बुद्धमेघैर्महाव्यूहैर्बोधिसत्त्वैः समन्ततः ||

महाकृपात्मकास्तेऽपि मन्त्रेण [क्, ग्: सन्तानास्त्र्य०] 
त्र्यध्ववर्त्तिनः |
चिन्तनीयाः प्रयत्नेन  सदा सेकप्रदायिनः ||

चैत्यान्तर्गतमोंकारं त्रामाकारं प्रभास्वरम् |
हूं ह्रीः अं अः इत्येतद् बीजजातं यथाक्रमम् ||

शिखाललाटकण्ठस्थं हृन्नाभिचरणस्थितम् |
चन्द्रमण्डलमध्यस्थं [क्, ग्: मध्ये या] ध्यायात् योगी 
महेश्वरम् ||

शरदिन्दुप्रभाकारौ स्फुरद्गभस्तिमालिनौ |
कमलवज्रसम्भूतौ सव्ये चामरधारिणौ ||

पद्मवज्रधरौ तस्याः पार्श्वयोः सव्यवामयोः |
केकरं पुरतोऽत्युग्रं टक्किराजं च दक्षिणे ||

नीलदण्डं तु पृष्ठस्थं वामे महाबलं न्यसेत् |
कृपाणाङ्कुशसद्वज्रदण्डसम्भूतपाणयः ||

सद्विद्युद्वज्रसम्पातप्रलयाम्भोदनिःस्वनाः |
ग्रीष्मार्कनयनालोकदुष्टप्राणहरा [क्, ग्: हृष्टु] अमी ||

प्. ४२१)

सव्ये [क्, ग्: सर्वे]  तर्जनिकापाशैरवसव्यकरोद्यताः |
ज्वालामालाकुला ध्येया विश्वपद्मार्कमण्डले ||

इत्थमहर्निशं मन्त्री भावयेद् यस्तु योगवित् |
स प्राप्नोत्यचिराद् बोधिं वज्रयानप्रवर्त्तनीम् ||

|| इत्युष्णीषविजयासाधनम् ||

२१३.

वसुधारायै नमः |

पूर्ववच्छून्यतापर्यन्तं [ग्: नन्तरं] विभाव्य झटिति 
जम्भलरूपमात्मानं ध्यात्वा स्वहृदये चन्द्रमण्डलमध्ये 
वंकारबीजनिर्जातां वसुधारां भगवतीं ध्यायात् [ढ्: ध्यात्वा] 
कनकवर्णां सकलालङ्कारवतीं द्विरष्टवर्षाकृतिं दक्षिणकरेण वरदां 
[क् हस् वामकरेण वरदां अगैन्] वामकरेण 
धान्यमञ्जरीधरामक्षोभ्यधारिणीम् | पुरतो भगवतीं श्रीवसुन्धरां दक्षिणतो 
वसुश्रियं पश्चिमतः श्रीवसुमुखीं वामतो वसुमतिश्रियम् | 
एताश्चाद्याक्षरबीजाः स्वनायिकासमानरूपाश्चिन्तनीयाः | एवं विभाव्य 
मन्त्रमावर्त्तयेत् - ओं वसुधारिणि स्वाहा ओं [क्, ढ्, ग्: अद्द् श्री०] 
वसु स्वाहा ओं वसुश्रिये स्वाहा ओं वसुमुखि स्वाहा ओं वसुमतिश्रिये स्वाहा | 
प्रत्यहं गोमयेन द्विहस्तप्रमाणं चतुरस्रं मण्डलकं कृत्वा त्रिसन्ध्यं 
सुगन्धिकुसुमैरभ्यर्च्य सहस्रचतुष्टयं 

प्. ४२२)

चतुष्टयं जपतां षण्मासात् मनोरथं परिपूरयति [ख्: पूर०] | 
यथालब्धकुसुमानां चतुर्लक्षमाहुतिं कृत्वा [ढ्: हुत्वा] महती 
श्रीर्भवति | 

|| इति वसुधारासाधनम् ||

२१४.

अथ वसुधारां भावयितुमिच्छति तदा सर्वमेव पूर्ववत् किन्तु षष्ठस्य तृतीयकं 
बीजं अर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितं तेनैव निष्पन्नां वसुधारां पीतवर्णां [क्, 
ढ्: रेअद् वामे अfतेर् थिस्] धान्यमञ्जरीनानारत्नवर्षमाणघटवामहस्तां 
दक्षिणेन वरदां सर्वालङ्कारभूषितां सखीजनपरिवृतां भावयेत् अहमेव 
वसुधारेति | हस्तद्वयेन मुष्टिं बद्ध्वा मध्यमातृतीयपर्वभग्ना 
वसुधारामुद्रेयम् | ततो जापं कुर्यात् - ओं श्रीवसुनिधानक्षेत्रे स्वाहा | 
पट्टगतां [ख्: ओमित्स् पट्टगतां भगवती] भगवतीं अवतार्य महतीं 
पूजां कृत्वा भावयेत् स्वपेच्च | ततः सिद्धा भवति भगवती [क्: ओमित्स्] |

|| वसुधारासाधनम् ||

२१५.

पूर्वोक्तविधानेन पीतवंकारपरिणतां द्विभुजैकमुखीं पीतां 
नवयौवनाभरणवस्त्रविभूषितां धान्यमञ्जरीनानारत्नवर्षघटवामहस्तां 
दक्षिणेन वरदां अनेकसखीजनपरिवृतां विश्वपद्मचन्द्रासनस्थां 
रत्नसम्भवमुकुटिनीं स्वबीजहृदयां

प्. ४२३)

झटिति निष्पाद्य मुद्रां बन्धयेत् | हस्तद्वयेन मुष्टिं कृत्वा मध्यमा 
तृतीयपर्वभग्ना - वसुधारामुद्रा | ततः ओं वसुधारा रत्ननिधानक्षेत्रे 
स्वाहा इति मन्त्रं जपेत् |

|| वसुधारासाधनम् ||

२१६.

वसुधारायाः पटस्य प्रतिमाया वा अग्रतश्चन्दनेन चतुरस्रं मण्डलकं कृत्वा 
तत्र भगवतीं मनसाऽऽरोप्य पूजयित्वा चन्दनालिप्तपाणिः 
वसुधाराधारणीपुस्तकसूत्रावबद्धकुसुममालां [क्, ढ्: धारि० ; क्, ग्: 
सूत्रावद्ध०] पुरतः स्थापितोदकभाजनेन निक्षिप्य सर्वसत्त्वेषु 
महामैत्रीचित्तमालम्ब्याभिमतसिद्ध्यै हृदयमाधाय वसुधाराधारणीं पठेत् | 
पठंश्च स्वाहान्वितमन्त्राणां [ख्: स्वाहोच्चरित०] स्वाहाशब्दमुच्चारयन् 
सितपुष्पदूर्वासहिताक्षततण्डुलान्युदकभाजने [क्, ढ्, ग्: 
ताखण्ड०] दद्यात् षण्मासं यावत् | पाठावसाने च शुचिप्रदेशे तदुदकं 
विसर्जयेदिति |

|| वसुधाराधारण्युपदेशः ||

 प्. ४२४)

२१७.

नमो वज्रवाराह्यै |

प्रातरुत्थाय योगी मुखशौचादिकं कृत्वा समयगुलिकां [क्, ढ्, ग्: 
गुडि०] मुखे प्रक्षिप्य गिरिगह्वरादिमनोरमे स्थाने विश्ववज्रासनासीन आलिकालिं 
वारत्रयमुच्चार्य अहं वज्रवाराही भूत्वा तदाकारं जगत् सर्वं करिष्यामीति 
कृतनिश्चयः स्वहृदब्जसूर्ये [क्: दञ्चापूर्य] रक्तवंकारं पश्येत् | 
तदीयरक्तरश्मिभिः प्रलयानलदुःसहैरकनिष्ठभुवनवर्त्तिनीं वज्रवाराहीं 
वक्ष्यमाणभुजायुधां गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्चानीयाकाशे पुरतः संस्थाप्य 
हृद्रश्मिविनिर्गतपूजाभिः सम्पूज्य च तदग्रतः 
पापदेशनापुण्यानुमोदनापुण्यपरिणामनात्रिशरणगमनबोधिचित्तोत्##-
कृत्वा चतुर्ब्रह्मविहारान् विभाव्य [ढ्: अद्द्स् तथा 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावाः सर्वधर्माः] ततः ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति मन्त्रार्थमामुखीकुर्वन् 
मुहूर्तमप्रतिष्ठरूपेण तिष्ठेत् पूर्वप्रणिधानवशात् | समाधेर्व्युत्थाय आकाशे 
यंरंवंलंपरिणतानि [क्: लं] धनुस्त्रिकोणवर्त्तुलचतुरस्राणि 
हरिन्नीलरक्तश्वेतानि चतुर्महाभूतमण्डलानि उपर्युपरि पश्येत् | तदुपरि 
सुंकारसम्भवं सुमेरुं चतुरस्रं च चतूरत्नमयं अष्टशृङ्गोपशोभितं 
विचिन्त्य तदुपरि ओं मेदिनी वज्रीभव वज्रबन्ध हूं ओं वज्रप्राकार हूं वं हूं 
ओं वज्रपञ्जर हूं पं हूं ओं वज्रवितान हूं खं हूं ओं वज्रशरजाल त्रां 
शं त्रां ओं वज्रज्वालानलार्क [क्, ब्: ज्वालाकरालार्क] 

प्. ४२५)

हूं हूंहूं - एतैर्मन्त्रैर्वज्रभूम्यादिषट्कं विधाय तदभ्यन्तरे 
चतुरस्रादिसर्वलक्षणसंयुक्तं कूटागारं [क्: टाङ्गा०] विचिन्त्य तन्मध्ये 
रक्तपंकारजमष्टदलपद्मं तद्वरटके आलिकालिपरिणतचन्द्रसूर्यसम्पुटमध्ये 
रक्तवज्रान्तर्गतं रक्तवंकारं प्रकृतिप्रभास्वरं पश्येत् | 
एतत्सर्वपरिणामेनात्मानं भगवतीं वज्रवाराहीं दाडिमकुसुमप्रख्यां 
द्विभुजां दक्षिणेन [क्, ब्: रेअद्स् दक्षिणेन खट्वाङ्गधरां अfतेर् 
सहजानन्दस्वभावां] वज्रतर्जनिकाकरां वामेन करोटकखट्वाङ्गधरां 
एकाननां त्रिनेत्रां मुक्तकेशां [क्: मुकुट०] षण्मुद्रामुद्रितां 
दिगम्बरां पञ्चज्ञानात्मिकां सहजानन्दस्वभावां 
प्रत्यालीढपदाक्रान्तभैरवकालरात्रिकां सार्द्रमुण्डमालालङ्कृतगात्रां 
[क्, ढ्, ग्: सार्द्ध०] स्रवद्रुधिरं पिबन्तीं भावयेत् |

तथा पूर्वादिचतुर्दलेषु यथाक्रमं वामावर्त्तेन डाकिनीलामाखण्डरोहारूपिनीः 
कृष्णश्यामरक्तगौराः एता एकवक्त्राः चतुर्भुजा वामे 
कपालखट्वाङ्गकपालहस्ताः दक्षिणे डमरुकर्त्रिकाः त्रिनेत्रा मुक्तकेशा नग्ना 
आलीढासनसंस्थिताः पञ्चमुद्राविभूषिता भावयेत् | विदिग्दलेषु चत्वारि 
बोधिचित्तादिपूर्णानि कपालानि विचिन्तयेत् | 

तदनु भगवतीहृद्बीजविनिर्गतरश्मिभिर्जःकारेण ज्ञानचक्रमानीय हूंकारेण 
स्वसमयचक्रजले जलमिव [क्: बिम्बं] प्रवेश्य वंकारेण बन्धनं 
होःकारेण तोषणं कुर्यात् | ततः भ्रुंहूंखं आःडांडंकारेणायतनानि 
[क्, ब्: हों हं, ग्: हां हं, क्: हां हं] बोधयेत् | 
षड्देवतीशुद्धैर्मन्त्रपदैर्भगवतीं [क्: यद्दे०]

प्. ४२६)

कवचयेत् | ओं वं [ग्: ओमित्स्] नाभौ हां यां [क्, ढ्, क्, ब्: 
यों] हृदि ह्रीं मों वक्त्रे ह्रें ह्रीं मूर्ध्नि हूं हूं शिखायां फट् फट् 
सर्वाङ्गेष्वस्त्रम् | ततो भगवतीकायवाक्चित्तपथेषु ओं आः हूं इत्यर्पयेत् | ध्यानत् 
खिन्नो मन्त्रं जपेत् | तत्र मन्त्रः - ओं वज्रवैरोचनीये हूं हूं फट् स्वाहा | 
त्रिसन्ध्यं बलिपूर्वकं भगवतीं भावयेत् | भावयन् [क्, ढ्, ग्: 
विहरन्] भगवतीरूपेण सर्वदा विहरेदिति |

|| वज्रवाराहीसाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं महापण्डितावधूतश्रीमदद्वयवज्रपादानामिति | 

२१८.

नमो वज्रवाराह्यै |

कुमतिदहनदक्षां ध्वस्तदौर्वाच्यपक्षां [क्: दौर्वल्य०] 
विषहतजनराशेर्हेलयोपात्तमोक्षाम् |
प्रशमसुखसमृद्धां वज्रवाराहिदेवीं लिखति निचयमस्याः कोकदत्तो 
हिनत्वा ||

तत्रार्द्धयामावशेषायां रजन्यां [क्: ओमित्स् अ चोन्सिदेरब्ले पोर्तिओन् ओf थे साधन 
अन्द् रेसुमेस् अगैन् अfतेर् धारयन्तीं इन् थे मिद्द्ले ओf थे ध्यान (प्. ४२८, १. 
१५)] विधिनोत्थितः क्वचित् श्मशानादौ मनोऽनुकूले स्थाने सच्चन्दनाद्युपलिते 
नानापुष्पप्रकरोपशोभिते साक्षात् शवासने वा यथासुखमुपविश्य 
मैत्र्यादिभावनापूर्वकं स्वहृदि अंकारजसूर्यमण्डले [ढ्: पं०]

प्. ४२७)

सितह्रीःकारजरश्मिजालैः [ढ्: धीः ; ढ्: अद्द्स् ह्रीःकारज० अगैन्] 
प्रकाशीकृत्य वज्रवाराहीप्रमुखगुरुयोगिनीबोधिसत्त्वतथागतान् यथास्थाने पुरः 
[ख्, ग्: पुनः] संवीक्ष्य हृद्बीजनिर्गत-प्रचण्डा-चण्डाक्षी##-
[ढ्: अद्द्स् देवीभिः अfतेर् थिस्] नीलरक्तसितवर्णाभिः 
अक्षोभ्यामिताभवैरोचनशिरोधराभिः चन्द्रासनत्रिनेत्रपञ्चमुद्राधराभिः 
वज्रपद्मचक्रकपालमालावबद्धत्रिऽऽशिखालङ्कृतशिरोभिः 
कर्त्रिकपालखट्वाङ्गान्वितपूजाव्यग्रकरपल्लवाभिः अर्घादिपुरःसरं [ग्: 
अर्चा०] पूजयित्वा वन्दनापापदेशना##-
शून्यताज्ञानप्रतिपत्तये शिरसि सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा [ग्: बद्ध्वा] 
गाथापाठपूर्वकं तथागतान् अध्येषयेत् | तत्रेयं गाथा - ओं सर्वतथागताः 
शंसिताः सर्वसत्त्वानां सर्वसिद्धयः संपद्यन्तां सर्वतथागताश्चाधितिष्ठन्तु 
ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति | तदनन्तरं 
पूज्यपूजापूजकान् सर्वधर्मांश्च शून्यानिमित्ताप्रणिहिताकारेण स्वप्नप्रत्ययवत् 
प्रत्यात्मवेद्यमधिमुञ्चन् हृन्मन्त्रकिरणजालैर्निराभासीकृत्य [ख्: 
जालकिरणै०] 

प्. ४२८)

ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमित्यहङ्कारं कुर्यात् |

ततः स्वचित्तं रक्तपंकाररूपेण परिनिष्पन्नं तत् परिणम्य रक्तपद्मोपरि [ग्: 
रेअद्स् रक्तपद्मो० तत्परिणतां अfतेर् कुसुमविराजित०] अंकारजतरणिमण्डले 
सितहूंकारेण [ख्: अद्द्स् सूर्यः अfतेर् थिस्] 
सूर्यस्थह्रीःकाराधिष्ठितारुणपञ्चसूचिकवज्रं ध्यात्वा 
स्फुरणसंहरणपूर्वकं तत्परिणतां षोडशवर्षाकारां शरदिन्दुधवलां 
रक्तवर्त्तुलत्रिनेत्रां ईषद्दंष्ट्राकरालवदनां 
नानाकुसुमविराजितमुक्तकेशार्द्धबद्धविराजितां [ग्: वद्र] 
कृष्णवज्रावलीद्वयमध्यीकृतकपालमालाबद्धत्रिशिखां 
चक्रीकुण्डलकण्ठीरुचकमेखलालङ्कृतां [ढ्: कण्ठां] 
विलसत्त्रिपताकोज्ज्वलसव्यकरपल्लवस्थितपूर्वोक्तवज्रेण अज्ञानपुरुषस्य 
भयानुविधायिनीं अवसव्येन अध एकसूचिकोर्ध्वकृष्णपञ्चसूचिकसितदण्डानु##-
चतुर्मारासृगापूर्णपद्मभाजनं [ढ्: समताजनं] धारयन्तीं 
क्षरद्रुधिरसार्द्रान्त्रग्रथितपञ्चाशच्छिरोमालाप्रलम्बिनीं रक्तपद्मोपरि 
सूर्यस्थाज्ञानपुरुषे आलीढपदस्थां विवस्त्रां प्रचण्डसूर्यप्रभां 
स्फुरद्रोममालिनीं प्रतिबिम्बसमां शृङ्गारादिरसोपेतां 
नानानिर्माणैर्दशदिक्षु जगदर्थपरां 
सूर्यस्थह्रीःकाराधिष्ठितसूर्यस्थवज्रहृदयां वज्रवाराहीमात्मानं ध्यायात् | 
ततो हृद्बीजरश्मिजालैः सर्वसत्त्वान् तद्रूपापन्नां निष्पाद्य आत्मनि 
प्रवेश्याहमेव भगवती वज्रवाराहीत्यहङ्कारं कुर्यात् | 

प्. ४२९)

तदनु [क्: तदत्र] स्वनाभौ विश्वपद्मारुणसूर्यमण्डले [क्: 
सुप्रभा, ग्: शुभ्र] सितह्रीःकारं दृष्ट्वा तन्मन्त्रमालामक्षसूत्राकारां 
सितां चक्रभ्रमणयोगेन वदनविवरेण निश्चार्य 
बुद्धगुणगणमणिमन्त्रौषधिचन्द्रतारालिपिशास्त्रकलादिप्रभावमादाय 
नाभिविवरे प्रविशन्तीं स्वपरेषां सर्वाज्ञानदहनात्मिकां ध्यायात् | अतो 
हृद्बीजरश्मिसञ्चोदितगगनस्थां ज्ञानदेवीं [ख्: स्थाज्ञान] पुरतो 
दृष्ट्वा पूर्वोक्तदेवीगणैरर्घ्यादिपुरःसरं पूजयित्वा 
फेत्कारमन्त्रपाठपूर्वकं [ग्: हें] ज्वालामुद्रां बद्ध्वा ललाटे 
वामावर्त्तेन भ्रामयन् तामावाहयेत् | तत्र एकलोलीभावान्मन्त्राहङ्कारं कुर्यात् | 
तत्रायं मन्त्रः - ओं योगशुद्धाः सर्वधर्माः योगशुद्धोऽहम् | 
ततस्तद्धृद्बीजसञ्चोदितान् गगनस्थान् अक्षोभ्यादितथागतानानीय तैः 
पञ्चामृतभृतपञ्चतथागतात्मककलशैः 
तन्निर्मितनानातूर्यशङ्खमृदङ्गपणववीणावेणुगीतध्वनिभिः देवासुरैश्च 
जोजोत्कारपरायणैः कुङ्कुमकर्पूरकस्तूरीसुगन्धिकुसुमप्रवर्षिभिः -

यथा हि जातमात्रेण स्नापिताः सर्वतथागताः |
तथाहं स्नापयिष्यामि शुद्धं तु दिव्येन वारिणा ||

गाथां पठन्तीभिरात्मानमभिषिच्य ओं सर्वतथागताभिषेकसमयश्रिये [क्: 
समश्रि०] हूं इत्यनेनाधिष्ठाय तां 
विश्वपद्मसूर्यस्थाक्षोभ्याधिष्ठितशिरस्कां चिन्तयेत् | 
ततस्तन्निर्मितप्रचण्डादिदेवीभिः [क्, ग्: ओमित् प्रचण्डादिदेवीभिः 
तन्निर्मित०] तन्निर्मितनानाविधपूजाभिः आत्मानमभिपूज्य 
वक्ष्यमाणक्रमेणामृतास्वादं कृत्वा यावदिच्छं 

प्. ४३०)

ध्यात्वा स्फुरणसंहरणपूर्वकं द्रुतादिदोषरहितं मन्त्रं जपेत् | तत्रायं 
मन्त्रः - ह्रीः | यदा उत्थातुकामः तदा मन्त्रमालां नाभिस्थह्रीःकारे 
अन्तर्भाव्य [क्, ग्: रोऽन्त०] पूजापुरःसरं प्रणिधानं विधाय पुण्यं 
परिणाम्य शताक्षरं च त्रिधोच्चार्य देव्यहङ्कारमुद्वहन् सर्वधर्मांश्च 
तद्रूपापन्नान् पश्यन् यथासुखं विहरेदिति |

तत्रायं शताक्षरमन्त्रः - (ओं आः) ओं वज्रसत्त्व समयमनुपालय 
वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ दृढो मे भव सुतोष्यो मे भव सुपोष्यो मे भव अनुरक्तो मे 
भव सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ सर्वकर्मसु च मे चित्तं श्रेयः कुरु हूं हहहह 
होः भगवन् सर्वतथागतवज्र मा मे मुञ्च वज्रीभव महासमयसत्त्व आः हूं इति |

सन्ध्यान्तरेऽपि झटिति देव्याकारमभिमुखीकृत्य पूजादिपुरःसरं यावदिच्छं 
विभाव्य प्राग्वन्मन्त्रं जप्त्वा पूर्ववत् सर्वं कुर्यात् | अर्द्धरात्रसन्ध्यायां तु 
पूर्ववत् सर्वं कृत्वा शयनकाले शिरःस्थाने गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् दृष्ट्वा 
सम्पूज्य अष्टाङ्गपातप्रणामाशयेन सिंहशययायां सुप्यात् [क्, ग्: 
सुप्येत्] | ततः प्रभातसन्ध्यायां देवीप्रबोधितः सन् पूर्ववत् सर्वं कुर्यादिति | 
यद्वा अनेन क्रमेण क्वचिद् प्रदेशे शवपर्यङ्केन सुखासनोपविष्टः 
कृपयाऽवलम्ब्य सर्वसत्त्वान् पापदेशनामारभ्य यावद्बोधिचित्तात्पादपूर्वकं 
[क्, ग्: यावदाबोधि०] आःकारपरिणतायां स्वजिह्वायां 
पद्मदलाकारायां ह्रीःकारं ज्वलद्भासुरं यावदिच्छं विभाव्य स्थिरीकृत्य 
शतार्द्धगुलिकामालाक्षसूत्रेण 

प्. ४३१)

त्रिसन्ध्यं चतुःसन्ध्यं जपेत् योगी | सुषुप्सुः [क्, ग्: सुसुप्तः] 
पूर्वविधिना सुप्यात् [क्, ढ्, ख्: स्वपेत्] | एवं जपभावनात्मको 
विधिवत् लब्धानुज्ञो अष्टलोकधर्मनिर्मुक्तः श्राद्धः समयसंवरस्थः 
कृपावान् कल्याणमित्राराधनतत्परो योगी सप्तलक्षजापेन [ख्: अष्ट०] 
सर्वशास्त्रकलाकलापेषु अभिज्ञो [क्, ग्: चाभि०] भवति | मेधावी शूरो 
विशारदः पर्षदनभिभवनीयो [क्, ढ्, ग्: परिषद] वादी च भवति | 
ज्वरगरविषडाकिन्यादिभिरनुपद्रुतो भवति | यद् भक्षयति तदमृतं भवति | सिद्धे 
सति मन्त्रजापेऽस्मिन् एतन्मन्त्राभिमन्त्रिता कठिनी यस्यैव हस्ते दीयते स मूर्खोऽपि 
कविर्भवति | तस्य गन्धमात्रेण पन्नगादयः सन्निहिता न भवन्ति | 
एभिरुपद्रवैरुपद्रुतानामन्येषामपि सर्वोपकारसमर्थो भवति | किं बहुनोक्तेन 
मयापि जडधिया शास्त्रे अकृतक्लेशेन विक्षिप्तचेतसा अस्य मन्त्रस्य लक्षद्वयजापेन 
इदं प्रज्ञालोकसाधनं कृतम् | ये [क्, ढ्, ग्: येन] पुनः 
स्थिरचेतनः अनन्तरोक्तगुणैर्युक्ता भवन्ति तेषां सुतरां सिद्धिः स्यादिति |

|| प्रज्ञालोकसाधनं [क्, ढ्, ग्: नविधिः] समाप्तम् ||

प्. ४३२)

२१९.

सत्त्वान् वशीकृत्य चतुरार्यसत्येऽवतारणाय वश्यविधिरुच्यते | ततः पूर्वोक्तक्रमेण 
निष्पन्नां भगवतीं एवं रक्तबीजचिह्नपरिणामतो रक्तवर्णां विभाव्य सम्पूज्य 
स्तुतिं कुर्यात् अक्षोभ्यवज्रेत्यादिगाथाभिः | चितत्त्वनिर्याताधोमुखकरोटत्रयोपरि 
रक्त-आःकारजवज्रपद्मभाण्डे [क्, ढ्, ग्: ओमित्स् वज्र] 
दशसमयान् षोडशस्वरककारादिचतुस्त्रिंशद्व्यञ्जनैरधिष्ठितानधो [क्, 
ग्: तान् दृष्ट्वा] यंरंपरिणतवायवग्निमण्डलाभ्यां ज्वालानलतापनं 
कृत्वा समयन्यस्तबीजरश्मिचोदिततथागतसमूहान् आनीय तत्रान्तर्भाव्य 
आद्यस्वरजातचन्द्रोपरि [ख्: चन्द्रमण्डलो] हूंकारजचन्द्रस्थं 
तदधिष्ठितसितपञ्चसूचिकवज्रस्फुरितरश्मिजालैर्वज्रधरमपि चन्द्रवज्रस्य च 
प्रवेशात् उत्पातकताविचिकित्सादिदोषापगते [ख्: त्पाकता] तदुपरि ओंकारं 
ध्यात्वा तत्किरणैस्तथागतानमृतरूपापन्नान् नानालोकधातुस्थामृतमपि तत्र 
प्रवेश्य प्रणवस्य च प्रवेशात् | यथावन्निष्पन्नममृतं दृष्ट्वा वारत्रयम् 
त्रितत्त्वैरधिष्ठाय विधिवदमृतास्वादं कृत्वा यावदिच्छं विभाव्य 
स्वनामाक्षरपरिणतं साध्यं पुरोवर्त्तिनं दृष्ट्वा 
तन्मत्रमालानिर्गतरश्मिभिः तमानीय तत्रान्तर्भाव्य तस्य चित्तमकारपरिणतं 
[ख्: माकार ; क्, ग्: णततया] आरक्तचन्द्रमण्डलाकारं [क्, ग्: 
मण्डा] ध्यात्वा तन्मन्त्रमालनिर्गतां देवीं रक्तवर्णां वामकरेण 
ह्रीःकारपाशधरां दक्षिणकरेण रक्तोत्पलकलिकानिभवज्राङ्कुशधरां 

प्. ४३३)

साध्यपुरोवर्त्तिनीं [ग्: साध्यस्य] दृष्ट्वा ओं आः ह्रीः अमुकस्य 
चित्तमाकर्षय हूं जः इति तामाज्ञापयति योगी | ततः सा देवी विधिवत् प्रविश्य पाशेन 
संवेष्ट्याङ्कुशेन चोदयन्ती यथावदानीय स्वचित्ते प्रवेशयेत् | देवी तु 
मन्त्रमालान्तर्गता द्रष्टव्या | ततस्तं मुक्तशिखं विह्वलं विहलं गलं (##?
साधकाभिमुखं किं करोमीति ब्रूते |

|| वज्रवाराहीसाधनं समाप्तम् ||

२२०.

दिगम्बरा मुक्तकेशी वज्रवाराही नाभिदेशे कर्त्रिकपालधारिणी नृत्यन्ती चिन्त्या | 
वश्यं भवतीति |

|| वज्रवाराह्या वश्यविधिः ||

प्. ४३४)

२२१.

ओं नमो भगवत्यै आर्यवज्रवाराह्यै |

अथातो भगवतीनां गुह्येश्वरीणां [क्, ग्: ओमित् गुह्येश्वरीणां 
सर्वदेवतीनां] सर्वदेवतीनां महाधियानां - 

महान्तं च महागुह्यं महामायां महेश्वरीम् |
त्रैलोक्यं संहरत्येषा [क्: त्येका] त्रैलोक्यं सृजते [क्, ग्, 
ख्: सृज्यते] पुनः ||

गुह्यकानामियं [क्, ढ्, ग्: काममयं] माता महामायेति 
विश्रुता |
त्रैलोक्यत्रासनी विद्या प्रपद्येयं [क्: प्रशस्येयं, ढ्, ख्: 
प्रपदेयं] महेश्वरी ||

यया विज्ञातमात्रया विद्यया साधकेश्वरः |
सदेवगन्धर्वगणान् सयक्षासुरमानुषान् ||

विद्याधरपिशाचांश्च राक्षसोरगकिन्नरान् [क्, ग्: नाग] |
वशमानयति भूतानि जलजस्थलजानि च ||

महाश्चर्यकरी विद्या इन्द्रजालकरी तथा |
मोहनं स्तम्भनं चैव विद्वेषोच्चाटनादिकम् ||

वश्याकर्षणजम्भं [क्, ख्, ग्: जम्भनं] 
चानेकविधकुतूहलम् |
पठिता कुरुते विद्या वाचां सिद्धिं च साधके ||

न जपं न व्रतं तस्य नोपवासो विधीयते |
अक्लेशतो भवेत् सिद्धिर्देवि सत्यं वदाम्यहम् ||

मन्त्रं तव महामाये सर्वत्रैलोक्यसाधिते |
प्रवक्ष्यामि महायोगे दिव्यैरक्षरपङ्क्तिभिः ||

ओं नमो भगवति वज्रवाराहि आर्यापराजिते त्रैलोक्यमात्रे महाविद्ये [क्, ग्: 
महावैद्य०, क्, ब्: विद्ये] सर्वभूतभयावहे [ख्: पहे] 
महावज्रे वज्रासने [क्, ब्: वज्रासे]

प्. ४३५)

अजिते अपराजिते वश्यङ्करि अभ्रभ्रामणि [क्, ढ्, ग्, ख्: नेत्र०] 
विषशोधनि [क्, ग्: विशोषणि, ढ्, क्, ब्: विषशोषणि] क्रोधनि 
[क्, ब्: क्रोधक] करालिनि सन्त्रासनि मारणि [क्, ब्: मानिनि] 
सुप्रभेदनि [क्, ब्: दहरणि] पराजये विजये जम्भनि स्तम्भनि मोहनि 
वज्रवाराहि महायोगिनि कामेश्वरि [क्, ब्: भामे०] खगे तद्यथा प्रोतंगे 
[क्, ख्: प्रोंगतंगे प्रौतंगे] प्रोतंगे हन हन प्राणान् किङ्किणि 
किङ्किणि खेखेणि [क्, ग्: खिंखि०] खेखिणि धुन धुन वज्रहस्ते शोषय 
शोषय खट्वाङ्गकपालधारिणि [क्, ब्: अद्द्स् वज्र० बेfओरे थिस्] 
महापिशितमांसासनि [क्, ब्: मदार्पितसित०] मनुष्यान्त्रप्रावृते 
सार्द्रनरशिरोमालाग्रथितधारिणि सुम्भनिसुम्भे हन हन प्राणान् 
सर्वपापसत्त्वानां [ख्: सर्वापाय०] सर्वपशूनां [ओमित्तेद् इन् क्, 
ब्] मांसच्छेदनि [क्, ब्: महामांस०] क्रोधमूर्ते दंष्ट्राकरालिनि 
महामुद्रे [क्, ब्: मद्रे] श्रीहेरुकदेवस्य अग्रमहिषि सहस्रशिरे 
सहस्रबाहवे शतसहस्रासने ज्वलिततेजसे ज्वालामुखि [क्, ग्: सखि] 
पिङ्गललोचने वज्रशरीरे वज्रासने मिलि [क्, ब्: मिलितचिलिते करालिनि] मिलि 
[ढ्: चलि] तिमिलि तिमिलि हे हे हूं हूं ख ख धु धु धुरु धुरु मुरु मुरु 
अद्वैते महायोगिनि पठितसिद्धे द्रें [क्, ग्: प्रें] ध्रं [क्, ब्: 
खं] द्रें धं धं ग्रं [क्, ब्: खं] ग्रं हे हे ह ह भीमे हस 
हस वीरे हा हा हो हो हूं हूं त्रैलोक्यविनाशनि शतसहस्रकोटितथागतपरिवारिते 
हूं [क्, ब्: हूं हूं] फट् सिंहरूपे खः गजरूपे गः त्रैलोक्योदरे 
महासमुद्रमेखले [क्, ग्: लेखने] ग्रस ग्रस हूं हूं फट् वीराद्वैते 
हूं हूं हा हा महापशुमोहनि

प्. ४३६)

योगेश्वरि त्वं डाकिनि सर्वलोकानां [सर्व ओन्ल्य इन् क्, ब्] वन्दनि सद्यः 
प्रत्ययकारिणि हूं फट् भूतत्रासनि महावीरे परमसिद्धे महाविद्येश्वरि 
[महा ओन्ल्य इन् ख्] हूं हूं फट् हूं हूं फट् स्वाहा [आfतेर् थे एन्द् 
ओfथे मन्त्र क्, ब्: रेपेअत्स् थे पोर्तिओन् बेगिन्निन्ग् fरोम् ओं नमो भगवति कामेश्वरि 
खगे अद्दिन्ग् हूं फट् अत् थे एन्द्] |

|| ज्वाआमुखीसाधनप्रयोगः [ठिस् चोलोफोन् इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ढ्, ब्] ||

२२२.

एषा भगवती महामाया पठितसिद्धा | अस्याः साधनं भवति | सोमग्रहे सूर्यग्रहे 
वा ग्रहमपश्यन् एकविंशतिवारान् प्रवर्त्तयेत् | ततः सिद्धो भवति | यावदावर्त्तयति 
तावत् स्त्रीसहस्रैरनुगम्यते | सकृदुच्चारितेनाकर्षयति मारयति क्रुद्धचेतसा 
उच्चाटनविद्वेषणस्तम्भनं च कुरुते | इच्छावशात् कुसुमं सकृत् परिजप्याकाशे 
क्षिपेत् ब्रह्मादीनाकर्षयति [क्, ढ्, ग्: दीनादर्शयति] | 
श्मशानाङ्गारं सकृज्जप्तं गृहे ग्रामे नगरे वा क्षिपेत् दाहं दर्शयति 
मयूरपिच्छकं सकृज्जप्तं आकाशे भ्रामयेत् पुनरुपशमयति | शर्करां 
सकृज्जप्तां चतुर्दिशं क्षिपेत् चतुरङ्गबलं दर्शयति | मयूरपिच्छकं विपरीतं 
भ्रामयेत् प्रत्यानयनं कृतं भवतीति |

|| महामायाज्वालामुखीवज्रवाराहीप्रयोगसाधनम् [ठिस् चोलोफोन् इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् 
ढ्, ब्] ||

प्. ३४७)

२२३.

अधुना महामायायाः श्मशानान्युच्यन्ते | पूर्वादिदिग्भागे मण्डलस्य 
साधकानुग्रहं नाम श्मशानं उत्तरेणाद्वैतकरं पश्चिमे क्रोधाननं 
दक्षिणे घोरान्धकारं आग्नेययां महाप्रलयं नैऋत्यां 
महामेलापकयोगबहुलं वायव्ये सिंहनादमहाफेत्कारं [क्: फट्] 
ऐशाने सरोजबीजं नाम श्मशानम् | एषु च यथायोगं 
दग्धार्द्धदग्धाङ्गखण्डिताङ्गार्द्धखण्डिताङ्गविभीषणाकारं 
भयङ्करं शूलभिन्नोर्द्ध्वार्द्धशवाः 
पाटलकङ्केलिचूडाशिरीषौदुम्बरवटाश्वत्थनागकेशरपादपा [क्: 
डुम्ब] यथाक्रमेण 
महिषमार्ज्जारभल्लुकव्याघ्राश्वगृध्रशूकरपिशाचमुखा महर्द्धिका यक्षाः 
समन्ततश्च [ढ्: नन्तरं] श्मशानाष्टके 
शृगालगृध्रोलूकवायसाश्च वेतालभूतादय इति |

|| महामायादेव्याः श्मशानम् ||

२२४.

नमो वज्रवाराह्यै |

ओं ह्रीं [क्, ढ्: ओमित्] घातय सर्वदुष्टान् हूं फट् स्वाहा | बलिं दत्त्वा 
ध्यानं कुर्यात् | नाभिमध्ये रंभवं त्रिकोणमग्निमण्डलं तन्मध्ये 
चतुर्द्दलपद्मं रक्तवर्णं तदुपरि ह्रींकारं [क्, ढ्, ग्: 
ह्रीःकारं, ख्: ह्रीं ओन्ल्य] कल्पाग्निवद् [ख्: ग्निदेदी०] देदीप्यमानं 
तत्परिणतमात्मानं वज्रवाराहीं रक्तवर्णां चतुर्द्दलेषु [ख्: ओमित्स् चतु० 
भाजनं] पञ्चामृतभृतपद्मभाजनं ध्यात्वा प्रेतासनस्थां 
आलीढपदां नग्नां ऊर्ध्वकेशां कपालमुकुटां 

प्. ४३८)

पञ्चमुद्रोपेतां चतुर्भुजां दक्षिणे वज्रवज्राङ्कुशधरां [क्, ढ्, 
ग्: वज्राङ्गु०] वामे कपालखट्वाङ्गतर्जनीपाशधरां एकमुखीं त्रिनेत्रां 
भृकुटीकरालवदनां वज्रघोणां सुभीषणां बृहदुदरां ललज्जिह्वां 
भावयेत् | ओं वज्रवाराहि आवेशय सर्वदुष्टान् ह्रीं स्वाहा - उपहृदयम् ओं 
हूं ह्रीं हां [क्, ढ्: हों, ग्: हा] - हृदयं लक्षं जपेत् 
समाहितो भूत्वा | सिध्यति नात्र संशयः |

ओं अः ह्रीं हूं हां हः | अनेन मन्त्रेण महामांसचूर्णं कृत्वा धूपं 
दद्यात् पटाग्रतः | सिध्यति दिनैकविंशत्या यावन्नान्यथा | ओं ह्रीं हं [क्, 
ढ्, ग्: हूं] हां [क्, ढ्, ग्: हों] हः हः हः हीः हीः हें 
[क्, ग्: फं फं फं, ढ्: फें फें फें] हेः फेत्कारं 
दद्यान्निशायां बलिं सर्वमारप्रशमनार्थम् [ख्: शमनं] | निशाबलिः 
पञ्चोपचारेण दातव्यः | यस्य कस्यचिन्न कथनीयम् | वज्रयोगिन्योऽधितिष्ठन्ति तन्नात्र 
संशयः | श्रीवज्रवाराहीकल्पः सर्वार्थसाधकः |

|| वज्रवाराहीसाधनम् [ठिस् चोलोफोन् इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ढ्, ब्] ||

२२५.

पंकारपरिणतं रक्तपद्मं तस्योपरि यंकारपरिणतं वायुमण्डलं कृष्णं 
धन्वाकारं [क्, ग्: धन्वाभं] ध्वजाङ्कं रेफपरिणतं रक्तं 
त्रिकोणमग्निमण्डलं ज्वालाङ्कं वंभवं अब्मण्डलं श्वेतं वर्त्तुलं 
घटाङ्कं लंकारजं पृथिवीमण्डलं चतुरस्रं हरितं सुंकारसम्भवं 
सुमेरुं

प्. ४३९)

चतुरस्रं चतुर्द्वारं अष्टशृङ्गोपशोभितं तन्मध्ये पंकारपरिणतं 
पद्मं तस्योपरि हूंसम्भवं विश्ववज्रं तद्वरटके आलिकालियोगं तन्मध्ये 
वंकारपरिणतं वज्रम् | एतत्परिणतां वज्रवाराहीं रक्तां त्रिनेत्रां मुक्तकेशां 
नग्नां खण्डमण्डितमेखलां शतार्द्धसार्द्रनरशिरोमालाप्रलम्बितां 
[क्, ग्; सार्द्ध०] वामभुजे कपालं दुष्टमाराद्यसृग्धरं दक्षिणे 
- 

तर्जयन्तीं दिशः सर्वदुष्टतर्जनवज्रिकाम् [ख्: सर्वा] |
कल्पवह्निमहातेजां स्रवन्तीं रुधिरप्रियाम् ||

ऊर्ध्वपादस्थितां भावयेत् | पद्मस्य पूर्वादिपत्रे - 

डाकिनीं तु तथा लामां खण्डरोहां तु रूपिणीम् |
विदिक्पत्रे तथा भाव्याः करोटाश्चत्वारः शोभनाः ||

मन्त्रं चात्र - ओं सर्वबुद्धडाकिनीये वज्रवर्णनीये हूं हूं [ढ्: अद्द्स् अ 
थिर्द् हूं] फट् फट् [ख्, ग्: फट् ओन्ल्य] स्वाहा |

|| श्री [ख्: ओड्यान०] 
ओडियानवज्रपीठविनिर्गतऊर्ध्वपादवज्रवाराहीसाधनं [ख्: ओमित्स् 
ऊर्द्ध्वपाद०] समापतम् ||

प्. ४४०)

२२६.

प्रथमं तावद् योगी श्मशानादौ मनोरमे स्थाने स्वहृदीन्दौ 
ओंकारकिरणैर्गुरुबुद्धबोधिसत्त्वानानीय पुरतोऽवलम्ब्य पूजापापदेशनादिकं 
कृत्वा खसमं त्रैधातुकं विचिन्त्य हूंवज्रीकृतभूमौ श्मशानाष्टकमध्ये 
धर्मोदयान्तर्गतपद्मवरटके चन्द्रस्थरविसोमसम्पुटस्थवंकारवज्रं 
तद्वीजसमुद्भवां भगवतीं वज्रवाराहीं प्रलयानलसन्निभां एकवक्त्रां 
द्विभुजां दक्षिणे - 

तर्जयन्तीं दिशः सर्वदुष्टतर्जनवज्रिकाम् |

वामे कपालं [क्, ढ्, ग्: कपालखट्वाङ्गधरां] 
विश्वपताकाविराजितबाहुदण्डासक्तखट्वाङ्गधरां भैरवकालरात्र्याक्रान्तां 
प्रत्यालीढेन ताण्डवां दिग्वासां मुक्तकेशां खण्डमण्डितमेखलां 
दंष्ट्राकरालवदनां त्रिनेत्रां विकृताननां विश्ववज्रधरां मूर्ध्नि 
वज्रमालाकपालशोभितां [क्, ढ्; वज्रक, ख्: वक्र०] 
मुण्डस्रग्दामदेहोभयशोभां सर्वालङ्कारभूषिताङ्गीं 
सर्वबुद्धाभिषेकजां वैरोचनकुलोद्भवां सर्वसिद्धिप्रदायिकां 
स्फुरत्संहारविग्रहाम् - 

पूजास्तुत्यमृतास्वादं [क्: नृता०] कृत्वा योगी समाहितः |
सादरं भावयन् नित्यं लघु बुद्धत्वमाप्नुते [क्, ढ्, ग्, ख्: 
मवाप्यते] ||

भावनां कृत्वा न्यासं कुर्यात् बलिं च दद्यात् योगवित् | ओं वं वज्रवाराही नाभौ 
हां [क्, ग्: हं] यां यामिनी हृदि ह्रीं मों

प्. ४४१)

मोहनी वक्त्रे ह्रें [क्, ढ्: हूं] ह्रीं सञ्चालनी शिरसि हूं हूं 
सन्त्रासनी शिखायाम् फट् फट् चण्डिका [ठे ड्, ध्, ख्: एन्द्स् हेरे] 
सर्वाङ्गेष्वस्त्रम् - 

नाभौ हृदि तथा वक्त्रे शिरः शिखास्त्रमेव च |

कृत्वाग्रग्रंथ्या [ठे मेत्रे इन् थिस् श्लोक इस् fऔल्त्य] खलु मध्यसूची 
अङ्गुष्ठवज्रो दृढं संप्रपीड्य |
संस्थाप्यतामधो ललाटदेशे आवर्त्त्यावर्त्तेन च विभ्रामयेत् ||

आक्रान्तपादोर्द्ध्वदृष्टिस्तु मूर्ध्ना फेंकारनादतः दशदिग्लोकधातुस्था 
वीरयोगिनीः आकर्षयेत् - ओं योगशुद्धाः सर्वधर्माः योगशुद्धोऽहं ओं 
अचण्डि [क्, ग्: आरलि०] होः जः हूं वं होः वज्रडाकिन्यः समयस्त्वं 
दृश्यहोः | वज्राञ्जल्या ऊर्ध्वविकचबलिं दद्यान्निशार्द्धके - ओं ख ख 
खाहि खाहि सर्वयक्षराक्षसभूतप्रेतपिशाचोन्मादापस्मारडाकडाकिन्यादय इमं 
बलिं गृह्णन्तु समयं रक्षन्तु समयसिद्धिं [क्, ग्: मम] 
प्रयच्छन्तु यथैवं यथेष्टं भुञ्जथ पिबथ मातिक्रमथ मम [क्, ग्; 
ओमित्] सर्वाकारसत्सुखविशुद्धये सहायका भवन्तु हूं हूं फट् फट् [ग्: 
ओमित्स्] स्वाहा - बलिमन्त्रः | ओं वज्रवैरोचनीये हूं [ग्: ओमित्स् हूं 
फट्] फट् स्वाहा - हृदयमन्त्रं दशाक्षरम् | ओं सर्वबुद्धडाकिनीये 
वज्रवर्णनीये हूं ह्हूं फट् फट् [ग्; ओमित्स्] स्वाहा | 
उपहृदयमेकविंशत्यक्षरम् | ओं सर्ववज्रकामिनि सर्वभक्ष्यं शोधय 
गुह्यवज्रिणि हूं स्वाहा - सर्वभक्ष्यशोधनमन्त्रः | 

प्. ४४२)

अथवा उपदेशः - स्वचित्तं स्थिरीकर्त्तुकामः स्वनाभिकमलोपरि 
सोमपुटान्तस्थसर्षपसूक्ष्मवंकारविनिर्गतमृणालतन्त्वाकाररश्मिं ध्यायात् 
त्रैधातुकं प्रभास्वरं महासुखाकारं पश्येदिति |

|| संक्षिप्तवज्रवाराहीसाधनं समाप्तम् ||

२२७.

नमो वज्रवाराह्यै |

नभोनिभं जगन्मत्वा सम्बोधिं च तथा मनः |
स्थापयामि जगद् बोधौ वज्रवाराहिकात्मकः ||

मनोऽनुकूले श्मशानादौ स्वहृदि चन्द्रे ओंकारकिरणैर्नभसि 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् दृष्ट्वा पापदेशनादिकं कुर्यात् | ततो निरालम्बशून्यतां 
भावयेत् | हूंवज्रीभूतभूम्यादौ [क्, ग्: भृकुट, ढ्: भृत०] 
श्मशानाष्टकमध्ये धर्मधातुमयधर्मोदयान्तर्गतपद्मवरटके 
चन्द्रस्थरविसोमसम्पुटस्थवंकारवज्रसम्भवां भगवतीं भावयेत् 
वज्रवाराहीं प्रलयानलसन्निभां द्विभुजैकवक्त्रां दक्षिणे तर्जयन्तीं 
दुष्टतर्जनवज्रिकां वामे कपालखट्वाङ्गधरां भैरवकालरात्र्याक्रान्तां 
प्रत्यालीढेन सताण्डवां दिगम्बरां मुक्तकेशां खण्डमण्डितमेखलां 
दंष्ट्राकरालवदनां त्रिनेत्रां विश्ववज्रधरां वज्रमालाकपालमूर्ध्वजां 
मुण्डस्रग्दामदेहशोभां सर्वालङ्कारशोभितां [ढ्: भूषितां] 
सर्वबुद्धाभिषेकां वैरोचनकुलोद्भवां सर्वसिद्धिप्रदायिकां 
स्फुरत्संहारविग्रहाम् |

प्. ४४३)

पूजास्तुत्यमृतास्वादं [क्, ग्: स्वादनं] कृत्वा [ढ्: अद्द्स् योगो 
अfतेर् थिस्] योगपरायणः |
सादरं भावयन् नित्यं लघु बुद्धत्वमाप्नुयात् ||

भावनाखिन्नो मन्त्रं जपेत् - ओं वज्रवैरोचनीये स्वाहा | अत्रोपदेशः 
स्वनाभिकमलोपरि सोमसम्पुटान्तर्गतमृणालतन्त्वाकाररश्मिं ध्यायात् | ततः 
त्रैधातुकं प्रभास्वरतया तत् चित्तं सुखशान्तमाद्यमनुत्पन्नं पश्येदिति |

|| संक्षिप्तवज्रवाराहीसाधनं समाप्तम् ||

२२८.

नमो नैरात्म्यायै |

डोम्बीहेरुकपादैर्देवीचक्रस्य भावना कथिता |
सञ्चिन्त्य सकलं तत्त्वं हे [क्, ग्: वज्रयो] वज्रात् योगिनीतन्त्रात् ||

नभसि भट्टारकं दृष्ट्वा गुरुकुलिशेश्वरं प्रभुम् |
पूजयेत् वन्दयेत् धीमानक्षोभ्यप्रतिरूपकम् ||

स्वबीजं हृदये ध्यात्वा पूजामेघं प्रकल्पयेत् |
अष्टाभिर्मातृभिर्नित्यं पञ्चामृतप्रयोगतः ||

गौर्याद्याः [ठिस् श्लोक इस् ओमित्तेद् इन् क्] पञ्च योगिन्यः 
पञ्चामृतधरा मताः [ग्: मृताः] |
शबरी चण्डाली [ढ्: लिनी] डोम्बी रसार्द्रालिङ्गनैर्युताः [क्: 
रसमुद्रसर्वा, ग्: रसद्रमर्वा (?), ढ्: रसडमर्व (##?

अघं च देशयेन्नित्यं पुण्यं चैवानुमोदयेत् |
त्रिरत्नशरणं यायाद् बोधौ चित्तं बिभर्त्ति च ||

प्. ४४४)

प्रथमं ध्यायान्मैत्रीं तदनु करुणां विभावयेत् |
पुनरपि मुदितां ध्यायादुपेक्षां सर्वशेषतः ||

तदनु जिनमन्त्रं पठेत् - ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | स्वपरं 
विभाव्य शून्यं प्रणिधानमनुस्मरेद् योगी | 

रेफेण सूर्यं पुरतो विभाव्य तस्मिन् रवौ हूंभवविश्ववज्रम् |
तेनैव वज्रेण विभावयेच्च प्राकारतत्पञ्जरबन्धनं च ||

खधातौ [क्, ग्: स्वधा०] चिन्तयेद् धीमान् प्रज्ञामेकाररूपिणीम् 
[क्, ग्: ज्ञानमे०] |
तस्मिन् विभावयेत् पृथ्वीं चतुरस्रां हरीतिकाम् ||

पृथ्वीमण्डलमध्यस्थां अब्मण्डलं विभावयेत् |
अप्सु तेजः पुनर्ध्यायादग्नौ च मरुन्मण्डलम् ||

मरुन्मण्डलमध्यस्थं आत्मानं चिन्तयेत् ततः |
मिश्रीभूय भवेच्चक्रमेकाकारेण [क्: चक्रमव, ढ्: चक्रमेवं] 
चात्मना ||

चतुष्कोणं चतुर्द्वारं अष्टस्तम्भोपशोभितम् |
हारार्द्धहारसंयुक्तं वज्रसूत्रैरलङ्कृतम् ||

तस्मिंश्चक्रे गतप्राणान् पञ्चदशं विभावयेत् |
योगिनीककुभोद्देशात् आसनं पञ्चदशं मतम् ||

आसनोपरि चन्द्रं [चन्द्रं च ओमित्तेद् इन् क्, ग्] च चन्द्रस्योपरि 
भास्करम् |
अनयोर्मध्यगतं बीजं मूलस्वरादिकं न्यसेत् ||

आदर्शसमताज्ञानौ चन्द्रसूर्यौ प्रकीर्त्तितौ |
अङ्कारसम्भवा कर्त्रिः प्रत्यवेक्षणमुच्यते ||

प्. ४४५)

एषामैक्यमनुष्ठानं निष्पत्तिः शुद्धधर्मता |
पञ्चज्ञानात्मकं देहं योगिनीनां प्रकीर्तितम् ||

चन्द्रार्काभ्यां च कर्त्त्र्या शबलीभूतं यथा जलम् |
मिश्रीभूय पुनः पश्चात् ज्ञेया नैरात्म्ययोगिनी ||

कृष्णवर्णा महाघोरा पञ्चमुद्राविभूषिता |
सव्ये कर्त्रिर्महाभीमाऽवसव्ये पद्मभाजनम् |
अवसव्ये वज्रखट्वाङ्गं व्याघ्रचर्मावृता [वृता कटिः इन् क्, 
ढ्, ग्] कटौ ||

अ आ इ ई उ च कथितानि तु नैरात्म्यादीनाम् ऊ ऋ ॠ ऌ इति च प्रोक्तानि पुक्कस्यादीनाम् 
[क्, ग्; प्रक्क०] ॡ ए ऐ ओ बीजानीति गौर्यादीनाम् औ अं बीजे पुनरपि कथिते 
अधोर्द्ध्ववासिन्याः | चित्तशाश्वतरत्नेशामिताभामोघसिद्धिभिः तान् मुद्रयेत् 
[क्: ओमित्स् मुद्रयेत् पुक्कस्यादीन्] नैरात्म्यादीन् प्रज्ञापुटे व्यवस्थितान् |

चित्तशाश्वतरत्नेश-अमितायुस्तथागतैः |
विदिक्स्थान् पुक्कस्यादीन् मुद्रयेदनुलोमतः ||

द्वेषमोहपिशुनैस्तु रागवज्रेण मुद्रणम् |
योगिनीनां चतसॄणां द्वारस्थानां सदैव तु ||

कायवाङ्मुद्रणं कुर्यात् अधोर्द्ध्वेषु समाहितः |
मुद्र्यते [क्: मुड्य०] लक्षणेनेति [ढ्: तेनेति] मुद्रणं तेन 
भण्यते ||

इन्द्रे वज्रा यमे गौरी वारुण्यां वारियोगिनी |
कौबेरे वज्रडाकी [क्, ग्: किनी] च मध्ये नैरात्म्ययोगिनी ||

ऐशाने पुक्कसी ख्याता पावके शबरी तथा |
चण्डाली राक्षसाशायां वायव्ये डोम्बिनी [क्, ग्: डाकिनी] तथा ||

प्. ४४६)

पूर्वद्वारे पुनर्गौरी दक्षिणे चौरिका तथा |
वेताली पश्चिमे द्वारे उत्तरे घस्मरी तथा ||

अधरे भूचरी ख्याता ऊर्ध्वे च खेचरी स्मृता |
परमानन्ददाः सर्वा यथा नैरात्म्ययोगिनी ||

स्वबीजं हृदये ध्यात्वा रश्मीन् निश्चारयेत् ततः |
आकृष्य तेन सम्बुद्धान् पूजयेदष्टमातृभिः ||

पश्चादनुनाथनां [क्, ग्: नासि देवी] विदधीत भगवत्सु महात्मसु |
भगवन्तः सर्वतथागता अभिषेकपदं मां ददन्तु ||

पश्चादमृतभृतैः कुम्भैरभिषिच्यते बुधः |
सेचयन् सर्वसम्बुद्धैः चित्तेशमुकुटो भवेत् ||

प्रथमं भावयेत् कृष्णां द्वितीये रक्तां विभावयेत् |
तृतीये भावयेत् पीतां चतुर्थे हरितां तथा ||

पञ्चमे नीलवर्णाभां षष्ठे सुशुक्लदेहिकाम् |
षडङ्गां भावयेद् योगी पश्चाद् वर्णविवर्जिताम् ||

रूपस्कन्धे भवेद् वज्रा गौरी वेदनायां स्मृता |
संज्ञायां वारियोगिनी संस्कारे वज्रडाकिनी ||

विज्ञानस्कन्धरूपेण स्थिता नैरात्म्ययोगिनी |
मण्डले सा स्थिता भीमा भयस्यापि भयङ्करी ||

पृथिवी पुक्कसी ख्याता अब्धातुः शबरी मता |
तेजश्चण्डालिनी ज्ञेया वायुर्डोम्बी प्रकीर्तिता ||

रूपे गौरी सदा ख्याता शब्दे चौरी [क्: रौरी] प्रकीर्तिता |
वेताली गन्धविषये रसे च घस्मरी तथा || 

प्. ४४७)

स्पर्शे च भूचरी ख्याता खेचरी धर्मधातुतः |
सदा ह्यसारविशुद्ध्या वै सिध्यन्ति तत्त्वयोगिनः [क्, ग्: गिनीः] ||

चक्षुषोर्मोहवज्री च कर्णयोर्द्वेषवज्रिका |
घ्राणे [क्, ग्: ओमित् थिस् लिने] मात्सर्यकी ख्याता वक्त्रे च रागवज्रिका |
स्पर्शे ईर्ष्यावज्री च मनो नैरात्म्ययोगिनी ||

कवचमेभिर्महाशुद्ध्या इन्द्रियाणां विशुद्धये |
नवमार्यं धृतं मुण्डं कर्त्रिका देवच्छेदनी ||

कपालक्लेशमुण्डेन स्कन्धस्योपरि चाशनम् [क्, ग्: साधनं] |
गुर्वाचार्येष्टदेवस्य नमनार्थं चक्रिका धृता ||

दुर्भाषस्याश्रवणाय गुरोर्वज्रधरस्य च |
कुण्डलं श्रवणयोर्धार्यं मन्त्रं जप्तुं च कण्ठिका ||

रुचकः प्राणिवधं [क्, ग्: बन्धं] त्यक्तुं मुद्रां भजितुं च 
[क्, ग्: भञ्जितुञ्च] मेखलाम् |
पञ्चबुद्धस्य सूत्रेण शरीरं मुद्रितं सदा ||

मन्त्रः | ओं अ आ इ ई उ ऊ ऋ ॠ ऌ ॡ ए ऐ ओ औ अं अः स्वाहा | मात्राविशुद्धिं 
कथयामि - 

अक्षोभ्यश्चक्रिरूपेणामिताभः कुण्डलात्मकः |
रत्नेशः कण्ठमालायां हस्ते वैरोचनः स्मृतः ||

मेखलायां स्थितोऽमोघः पञ्चैते शुद्धमात्रिकाः |
दोषपरिहाणितो धार्या योगिनीभिः सदा धृताः ||

अध्यात्मरूपं कथयामि - 

स्त्रीरूपेण वशं [क्: ओमित्स् वशं रूपेण] लोके क्रोधरूपेण त्रासनम् |
आलिकालिसमापत्त्या बाह्यद्वन्द्वं निषेवितम् ||

प्. ४४८)

पुरक्षोभमन्त्रः - अकचटतपयस स्वाहा | सार्वभौतिकबलिमन्त्रः - ओं 
अकारो मुखं सर्वधर्माणामाद्यमनुत्पन्नत्वात् ओं आः हूं फट् स्वाहा |

नैरात्म्ययोगिन्याश्चैव संवरं कथयामि ते |
महामुद्रा स्थिता नाभौ महासुखकरा [ड्, ध्, ध्: कालिका ओर् 
कारिका] शुभा |
तीक्ष्णत्वादग्निरूपेण रुषिता सा तु मातृभिः ||

आदिस्वरस्वभावा सा धीति बुद्धैः प्रकल्पिता |
व्याप्य तिष्ठति त्रैधातुं [क्, ग्: तुकं] न ज्ञाता सा पृथग्जनैः ||

नैरात्म्यकमध्यस्थं [क्, ग्: नाना०] च अनाहतमधोमुखम् 
[क्: मध्ये सुखं] |
स्रवत्यनिर्वर्तकयोगेन [क्, ग्: प्रवर्त्त०] बोधिचित्तं सदैव तु ||

तस्मात् कायेऽत्र ये (नाड्यो) ललनारसनावधूतयः |
कायवाक्चित्तरूपेणावतीर्णाः कर्त्रिमुद्रिकाः [ढ्: कर्ण०] ||

ललना प्रज्ञास्वभावेन रसनोपायेन संस्थिता |
अवधूती मध्यदेशे तु महासुखाधाररूपिणी ||

अक्षोभ्यावहा ललना रसना रक्तप्रवाहिनी |
अवधूत्यमितनाथस्य आधारभाविनी सदा ||

कर्ममुद्रासुखावत्यां त्रयो नाड्यः स्वकालतः [क्, ग्: स्वभावतः] 
|
स्रवन्ति कायवाक्चित्तं वज्ररत्नाब्जजन्मिनम् ||

मूत्रकालस्तु वज्रस्य वमन्तं रत्नधारिणम् |
अभिसंबुद्धरूपेणामितनाथस्य कथ्यते ||

सदैवोत्पद्यते ज्ञानमुक्तं वावसरेऽपि वा |
सहजं परमं सौख्यं पित्रोरपि सुखावहम् ||

प्. ४४९)

यथा निशायां हि भुनक्ति कश्चित् वेश्मान्तरे दीपितदीपकः सन् |
पर्येष्टिकर्त्तुस्तनुभिस्तमोवत् मोहान्धकारेण सुखं तथा स्यात् ||

ज्ञात्वैवं भवसागरं विषजलं रागादिनक्राकुलं 
गम्भीरालहरीलताविघटितं सौख्यैकतीरं महत् |
कस्मात् बोधिधियो जनाः क्षणमपि स्वार्थैकनिष्ठोद्यताः [क्: 
ष्ठायुताः, ढ्: ष्ठोयुताः] पारं यान्ति न मोहपाशवसनं त्यक्त्वा 
प्रयान्त्यद्भुतम् [क्, ग्; समासा] ||

उत्पत्तिक्रमभावनां प्रथमतः कुर्यात् सुधीः शाश्वतं 
मुद्रामन्त्रविशुद्धिमात्रकवचं सर्वान्न वै विस्मरेत् |
पश्चादुत्कर्षमन्वितः प्रतिमुहुस्तत्त्वैकचेताः 
सुधीरुत्पन्नक्रमभावनाभवभिदं ध्यायात् समस्तं सदा ||

व्याघ्रासीनश्चरेद् यो विविधफणिवरैर्भूषितो यः क्षमावान् बाढं [क्: 
भ्राटा] सम्भोगयुते विविधमधुयुते कङ्कगेहाख्यनाम्नि |
तेनेदं साधनेन्द्रं [क्, ढ्: दं] परहितरुचिना 
गुह्यप्रज्ञाङ्गसङ्गं [क्, ग्: नाङ्गुष्ठ] लोकार्थोद्भासितं यत् 
क्षमत जिनसुता भाषितं यन्मयेदम् ||

|| अमृतप्रभा नाम साधनोपायिका समाप्ता ||

प्. ४५०)

२२९.

कुलेजन्मानुन्मादी [क्, ग्: ओमित् थे fइर्स्त् त्wओ श्लोकस्] समयी 
हेवज्रदेशकः |
कृपावान् गुरुभक्तश्च भवेयं जन्मजन्मनि ||

वज्रघण्टारणत्पाणिर्गम्भीरधर्मपाठकः |
योषिच्छुक्रसमाहारी भवेयं जन्मजन्मनि ||

मोहवज्री कथं कृष्णा मोहवज्रस्वभावतः |
रूपस्कन्धो भवेन्मोहो रूपश्चित्तेशलक्षितम् ||

अनुरागैकहेतुत्वादतीतैर्वारुणं मनः |
अनुरागिमनश्चिह्नं रागवज्राभलक्षणम् ||

रागवज्रा कथं श्यामा रागो रक्तो यतो मतः |
चतुर्वर्णैरियं यस्मान्निष्पन्ना श्यामवर्णतः ||

षट्तथागतरूपोऽयममोघसम्भवो मतः |
अस्याः षड्रसरूपिण्यां [क्, ग्: सद्रस०] श्यामत्वेनोपलक्षणम् ||

ईर्ष्या मोहसमुद्भूता मोहो वैरोचनो मतः |
प्रज्ञोपायादतश्चेर्ष्या चित्तवज्राभलक्षणा ||

चित्तमेव मनो यस्मात् ज्ञानसत्त्वाः कथं सिताः |
मनोरूपादृतं न स्यात् तेनेयं रूपमुद्रिता ||

षड् विज्ञप्तिः सदा षोढा योगिनीमूर्तिवर्जिताः |
पूर्वपक्षपरीहारस्फुटीकृतेन यत् शुभम् ||

मयाप्तं तेन ते लोका मन्त्रमार्गे सुनिश्चयम् |
बुद्ध्वा बुद्धत्वमभ्रान्त्या प्राप्नुवन्तु क्षणादमी ||

|| नैरात्म्यामण्डलयोगिनीविशुद्धिः समाप्ता ||

प्. ४५१)

२३०.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यतानन्तरं चन्द्रमण्डले नील-अंकारजसबीजकर्त्रिं 
[क्, ग्: लीन० ; क्, ढ्, ग्: बीज] स्फुरणादिपूर्वकं परिणम्य 
शवहृच्चन्द्रस्थार्द्धपर्यङ्कनाट्यस्थितां [क्, ढ्, ग्: पर्यङ्के] 
नैरात्म्यां कृष्णां एकमुखां ऊर्द्ध्वपिङ्गलकेशां अक्षोभ्यमुकुटिनीं 
दंष्ट्राकरालललज्जिह्वां दक्षिणेन कर्त्रिधारिणीं वामे कपालखट्वाङ्गधारिणीं 
रक्तवर्त्तुलत्रिनेत्रां पञ्चमुद्राविभूषणां तच्छिरःकण्ठहृदयेषु ओं आः 
[क्, ढ्, ग्: अः] हूंकारान् हृच्चन्द्रकर्त्रिमुष्टिचन्द्रे अंकारं 
दृष्ट्वा इमं मन्त्रं जपेत् - ओं अ आ इ ई उ ऊ ऋ ॠ [ख्: ओमित्स् ऋ, 
ॠ] ऌ ॡ ए ऐ ओ औ अं अः [ख्: अ] स्वाहा |

|| केवलनैरात्म्यासाधनं समापतम् ||

२३१.

प्रथमं सर्वसत्त्वाभ्युद्धरणलक्षणां [ख्: हुरणं विभाव्य] करुणां 
विभाव्य सबाह्याभ्यन्तरशून्यतां चालम्ब्य अन्तरीक्षे चन्द्रमण्डले अंकारेण 
कर्त्त्रिं तन्मुष्टिचन्द्रे अंकारं चिन्तयेत् | ततो योगिनीचक्रस्फुरणसंहरणं 
दृष्ट्वा तत्सर्वं परिणम्य शवहृच्चन्द्रमण्डले [क्, ग्: लमध्ये] 
भगवतीं नैरात्म्यां कृष्णवर्णां 
कर्त्रिकपालखट्वाङ्गगृहीतद्विभुजामेकमुखीं रक्तवर्त्तुलत्रिनेत्रां 
ऊर्द्ध्वपिङ्गलकेशां चिन्तयेत् | शिरःकण्ठहृदयेषु ओं आः 

प्. ४५२)

हूंकारान् हृच्चन्द्रकर्त्रिमुष्टिचन्द्रे अंकारं दृष्ट्वा मन्त्रं जपेत् | ओं अ आ इ ई उ 
ऊ ऋ ॠ ऌ ॡ ए ऐ ओ औ अं (अः) स्वाहा - जापमन्त्रः |

|| नैरात्म्यासाधनम् ||

|| कृतिः [ख्: ओमित्स् थे औथोर्] सहजविलासस्य ||

२३२.

नमो वज्रयोगिन्यै |

ओं आः हूं | प्रथमं तावन्मन्त्री क्वचित् कस्मिन्नपि प्रदेशे कस्मिन्नप्यासने 
उपविश्य वज्रयोगिनीभावनामारभेत् | तत्र स्वनाभौ विकसितं शुक्लवर्णं पद्मं 
भावयेत् | तत्रोपरि अतिरक्तवर्णसूर्यमण्डलं भावयेत् | तत्रोपरि सिन्दूरवर्णां 
मध्यह्रींकारस्थितां धर्मोदयां भावयेत् | तत्राप्युपरि भट्टारिकां 
वज्रयोगिनीं तत्रस्थितह्रींकारपरिणतां पीतवर्णां स्वयमेव 
स्वकर्त्रिकर्त्तितस्वमस्तकवामहस्तस्थितां दक्षिणहस्तकर्त्रिसहितां [ग्: 
स्थितां] ऊर्द्ध्वविस्तृतवामबाहुं अधोनमितदक्षिणबाहुं वासःशून्यां 
प्रसारितदक्षिणपादां सङ्कुचितवामपादां भावयेत् | 
कबन्धान्निःसृत्यासृग्धारा स्वमुखे प्रविशति अपरे उभयोः 
पार्श्वयोगिन्योर्मुखे [क्, ग्: पार्श्वयोः] प्रविशति इति भावयेत् | 
वामदक्षिणपार्श्वयोः श्यामवर्णवज्रवर्णनीपीतवर्णवज्रवैरोचन्यौ

प्. ४५३)

वामदक्षिणहस्तकर्त्रिसहिते दक्षिणवामहस्तकर्परसहिते 
प्रसारितवामपादपरसारितदक्षिणपादे सङ्कुचितेतरपादे मुक्तकेश्यौ भावयेत् | 
उभयोः पार्श्वयोरुभयोर्योगिन्योर्मध्ये अन्तरीक्षे अतिभयाकुलं श्मशानं 
भावयेत् - इति भावना |

पूजोच्यते - मण्डलं कृत्वा धर्मोदयां सूर्यालयलग्नां लिखेत् 
मध्यह्रींकारसहितां ततः पूर्वोक्तभावनया भट्टारिकां मध्ये आरोप्य ओं 
सर्वबुद्धडाकिनीये इत्यादिमन्त्रेण धर्मोदयमध्ये पूजयेत् | पश्चादर्घः | ओं 
सर्वबुद्धडाकिनीये हूं स्वाहेति मन्त्रेण पश्चाद् वामपार्श्वे ओं वज्रवर्णनीये 
हूं स्वाहेति मन्त्रेण पश्चाद् दक्षिणपार्श्वे ओं वज्रवैरोचनीये हूं [ग्: 
ओमित्स्] स्वाहेति अनेन पश्चात् पुनरपि ओडियान पूर्णगिरि कामाख्या सिरिहट्ट 
इत्यनेन पूजयेत् | पुनरपि धर्मसम्भोगनिर्माणमहासुख इत्यनेन | ओं ओं ओं 
सर्वबुद्धडाकिनीये वज्रवर्णनीये वज्रवैरोचनीये हूं हूं हूं फट् फट् फट् 
स्वाहा - इति जपमन्त्रः |

|| वज्रयोगिनीसाधनं समाप्तम् ||

प्. ४५४)

२३३.

ओं नमो वज्रयोगिन्यै |

प्रथमं वंकारमध्ये पंकारजविश्वपद्मवरटके 
रक्तरंकारपरिणतसूर्यमण्डलोपरि हूंकारपरिणामेन भगवतीं वज्रयोगिनीं 
मुक्तकेशां उग्रकिरणां नग्नां प्रयालीढस्थितां द्विभुजां पीनोन्नतपयोधरां 
रक्तवर्णां चलत्प्रचण्डवर्त्तुलत्रिनयनां सभ्रूभङ्गभृकुटिनीं [क्: 
भृङ्ग] दंष्ट्राकरालललद्रसनां उग्रशवारूढां [ढ्: 
उत्पाग्रमा] नवयौवनां हारार्द्धहारकिङ्किणीज्वालावनद्धनितम्बां 
विचित्ररत्नालङ्कृतनूपुरधरां षण्मुद्रोपेतां वामे खट्वाङ्गकरोठधरां 
दक्षिणे वज्रधरां अतिभीमरूपिणीं श्मशानादौ भावयेत् | भावनाखिन्ना मन्त्री 
मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मूलमन्त्रः - ओं सर्वबुद्धडाकिनीये ओं वज्रवर्णनीये 
ओं वज्रवैरोचनीये हूं हूं हूं फट् फट् फट् स्वाहा | ओं वज्रडाकिनी ह्रीः हूं 
फट् स्वाहा - हृदयमन्त्रः | ओं वज्रयोगिनी हूं फट् - उपहृदयः | अथ 
बलिमन्त्रः - ओं वज्रडाकिनी इमं बलिं गृह्ण गृह्ण हहहह [क्, ग्: 
हह ओन्ल्य] खखखख (यययय) आआ [क्: ओमित्स् थे लस्त् अ] मम 
सिद्धिं प्रयच्छ हूं फट् स्वाहा | अष्टम्यां चतुर्दश्यां च नियमेन पूजादिकं 
श्मशानादौ कर्तव्यमिति | 

|| वज्रयोगिनीसाधनं समाप्तम् ||

प्. ४५५)

२३४.

वज्रयोगिन्यै नमः |

हृदि नानावर्णपंकारपरिणामेन विश्वपद्मं भावयेत् | तत्रोपरि 
रक्तवर्णरेफपरिणामेन सूर्यमण्डले धर्मोदयं [क्: ओमित्स् धर्मोदयं 
भावयेत्] समधिकरक्तवर्णं भावयेत् | धर्मोदयोपरि रक्तवर्णं ह्रींकारम् 
[क्, ग्: ओमित् ह्रीःकारं] | ह्रींकारादिभिः पूर्वोक्तैः समस्तैः परिणामेन 
वज्रयोगिनीं कनकश्यामां सूर्यासने पद्ममध्ये तथात्र पार्श्वे डाकिनीद्वयं 
भावयेत् कर्त्रिकरोटकधरां आलीढपदसंस्थिताम् | ओं सर्वबुद्धडाकिनी 
[क्, ढ्: नीये] वज्रपुष्पे हूं स्वाहा मध्ये | अग्रतः ओं बुद्धडाकिनी 
[क्, ढ्: नीये] पीतवर्णा वज्रपुष्पेस्वाहा [क्, ढ्: हूं स्वाहा] | 
दक्षिणे ओं वज्रवर्णनी श्यामवर्णा वज्रपुष्पे स्वाहा [क्, ढ्: हूं 
स्वाहा] | पश्चिमे ओं वज्रवैरोचनी [क्, ढ्: नीये] गौरवर्णा वज्रपुष्पे 
स्वाहा | ओं धर्मकाय वज्रपुष्पे स्वाहा ओं सम्भोगकाय वज्रपुष्पे स्वाहा ओं 
निर्माणकाय वज्रपुष्पे स्वाहा मध्ये - ओं महासुखवज्रपुष्पे [क्, ग्: 
सुखकाय] स्वाहा | ओं ओडियानवज्रपुष्पे स्वाहा ओं पूर्णगिरिवज्रपुष्पे स्वाहा ओं 
कामरूपवज्रपुष्पे स्वाहा मध्ये - ओं श्रीहट्टवज्रपुष्पे स्वाहा | पुनर्मध्ये 
- ओं नमः सर्वगुरुबुद्धबोधिसत्त्ववज्रपुष्पे स्वाहा | ओं नमः 
सर्वबुद्धडाकिनी ओं नमः सर्ववज्रवर्णनी ओं नमः ह्रीं सर्वबुद्धवैरोचनी 
हूं हूं हूं फट् फट् फट् स्वाहा |

|| वज्रयोगिनीसाधनं समाप्तम् ||

प्. ४५६)

२३५.

नमो वज्रयोगिन्यै |

अत्यन्तनिर्मृष्टदर्पणदले [ग्: निस्पष्ट] अष्टम्यां सिन्दूरं पातयित्वा तत्र 
धर्मोदयमुद्रां लिखित्वा कोणेषु बाह्यवंबीजं [ग्: वीक्ष्य] विलिख्य 
मध्यमन्त्रं च धर्मोदयबाह्ये चतुःपार्श्वेषु वामावर्त्तेन नन्द्यावर्त्तं 
लिखित्वा पुष्पादिभिः सम्पूज्य यथाशक्ति मन्त्रं परिजप्य सिन्दूरं तदेकत्र भाण्डे 
स्थापयेत् | एवं षण्मासं यावत् कुर्यात् | ततो लाङ्गलिकया विषनालनलिकामध्ये तत् 
सिन्दूरं प्रक्षिप्य श्मशाने निखन्य बलिं पूजां च विधाय मन्त्रं जपेत् | 
यथाक्रमं एवं प्रत्यहं मासमेकं कुर्यात् | ततः सिन्दूरेण 
नन्द्यावर्त्ताकृतितिलकं विधाय भिक्षार्थं ग्रामं प्रविशेत् | यत्र तत् तिलकं 
संक्रान्तं दृश्यते [क्: दृश्यं ततो] तं यत्नेनाराधयेत् इति |

|| एवं नन्द्यावर्त्तेन सिद्धशबरपादीयमतवज्रयोगिन्याराधनविधिः [क्, ग्: 
नीसाधन] ||

२३६.

प्रथममेव रंकारमध्ये पंकारजविश्वदलवरटके 
रक्तरंकारपरिणतसूर्यमण्डलोपरि रक्तहूंकारपरिणतमात्मानं भगवतीं 
वज्रयोगिनीमुग्रकिरणां नग्नां प्रत्यालीढपदस्थितां द्विभुजां 
पीनोन्नतपयोधरां रक्तवर्णां महारागस्वभावां 
चलत्प्रचण्डवर्त्तुलत्रिनयनां सभ्रूभङ्गभृकुटिनीं दंष्ट्राकरालवदनां 

प्. ४५७)

ललज्जिह्वां ऊर्द्ध्वज्वलितरक्तकेशां शवारूढां नवयौवनभाग्यां 
हारार्द्धहारकिङ्किणीशब्दघुर्घुररवविचित्रां [क्, ग्: नूपुर] 
रत्नालङ्कृतनूपुररवां पञ्चमुद्रोपेतां वामे कपालं देवासुररुधिरपूरितं 
दक्षिणकरे कर्त्रितर्जनीधरां [क्: कर्त्तित] अतिभीमरूपिणीं श्मशानादौ 
भावयेत् | भावनाखिन्नो मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः - ओं 
सर्वबुद्धडाकिनीये ओं वज्रवर्णनीये ओं वज्रवैरोचनीये हूं हूं हूं फट् फट् 
फट् स्वाहा - मूलमन्त्रः | ओं वज्रडाकिनीये ह्रीं हूं फट् स्वाहा - 
हृदयमन्त्रः | ओं वज्रयोगिनीये हूं फट् - उपहृदयमन्त्रः | बलिमन्त्रः 
[Oमित्तेद् इन् क्, ढ्] ओं वज्रडाकिनी इदं बलिं गृह्ण गृह्ण हहहह 
खख खख आआ मम सिद्धिं प्रयच्छ हूं फट् स्वाहा | अष्टम्यां पञ्चम्यां 
चतुर्दश्यां बलिपूजादिकं श्मशाने कर्तव्यम् |

|| वज्रयोगिनीसाधनं समाप्तम् ||

२३७.

बिन्दुमध्ह्यगते देवि कुटिले चार्द्धचन्द्रिके |
तुषारकणिकाभासे [क्, ग्: भास्वत्] हृद्वज्रसमतेजसे ||

तदेवं चित्तमालोक्य प्रभास्वरमनाविलम् |
जायन्ते तु सर्वकामाश्चिन्तामणिरहर्न्निशम् [क्, ढ्: रिवाह] ||

अरूपिणं यथाकाशं व्यापिलक्षणवर्जितम् |
महामुद्रात्मकं तच्चथा चित्तरत्नं प्रकाशते || 

|| इति वज्रयोगिन्युपदेशः ||

प्. ४५८)

२३८.

ओं श्रीवज्रयोगिनि सर्वभूतप्रेतपिशाचादीन् साधय साधय हन हन दह दह ग्रस 
ग्रस सर्वसिद्धिसाधनानि प्रयच्छ सर्वाशां [ग्: सां] परिपूरय स्वाहा | ओं 
श्रीवज्रयोगिनि सर्वसिद्धिं कुरु कुरु सर्वविघ्नविनायकान् हन हन सम्यक्संबोधये 
मम बलिं गृह्ण हूं हूं हूं फट् फट् फट् स्वाहा |

|| वज्रयोगिन्या बलिविधिः ||

२३९.

महामायाह्वयं देवं [क्, ग्: चन्द्रं] चतुर्मुखं चतुर्भुजम् |
अङ्के यस्य तथा देवी चतस्रो दिक्षु चापराः ||

महावज्रधरस्यैव कृपया भीषणाकृतेः |
महामायाभिधानस्य साधनं साधु कथ्यते ||

इह भावनाधिकृतो मन्त्री चतुर्देवीगीतिचोदनाविबुद्धः प्रातरुत्थाय 
स्वहृत्सूर्यस्थहूंकाररश्मिभिरात्मानं विशोध्य कृतमुखशौचादिकः 
हूंफडितिस्थानात्मयोगरक्षां कृत्वा ध्यानालयं प्रविश्य हूंकारेण अर्घ्यं 
परिजप्य सुखासनोपविष्टः पुरस्तादन्तरीक्षे भगवन्तं सपरिवारमालोक्य 
हृन्मन्त्रकिरणोद्भवैः पञ्चोपचारमेघैः सम्पूज्य पापदेशनादिकमिति कुर्यात् | 
देशयाम्यहं आत्मनः पापम् अनुमोदे सर्वपुण्यानि 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वार्यपृथग्जनानां [क्, ग्: सम्बुद्ध] 
परिणामयामि सर्वमात्मनः कुशलमनुत्तरायां सम्यक् सम्बोधौ आबोधेस्त्रीणि 
रत्नानि शरणं गच्छामि बुद्धरत्नं 

प्. ४५९)

धर्मरत्नं संघरत्नम् अहो बताहमनुत्तरां सम्यक्सम्बोधिं अधिगच्छेयं 
[क्, ग्: गच्छे] सर्वसत्त्वानामर्थाय हिताय यावदेतेषां अत्यन्तनिष्ठे 
[क्, ग्: ष्ठेति] निर्वाणे निरुत्तरे च तथागतज्ञाने प्रतिष्ठापनाय | तदनु 
चित्तमात्रमेवेदं सर्वमसत्येव [क्: सर्वतैव] तेन [ढ्: ओमित्स्] 
तेनाकारेण प्रख्याति | तद्यथा स्वप्न इत्यधिमुच्य सर्वाकारान् परित्यज्य 
निर्मलनभोनिभं निराभासमनन्तं प्रकाशमात्रं पश्येत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति चाधितिष्ठेत् | अनन्तरं 
पुरस्तादन्तरीक्षसूर्ये हूंकारेण विश्ववज्रं विचिन्त्य तद्दीप्तरश्मिस्फुरणैरधो 
वज्रमयीं भूमिं तिर्यग्वज्रप्राकारमुपरि वज्रपञ्जरं मध्ये घोरश्मशानं 
विभाव्य तन्मध्ये कूटागारमेकपुटं [क्, ग्: रात्म] सर्वरत्नमयं 
पश्येत् - 

चतुरस्रं चतुर्द्वारं चतुस्तोरणभूषितम् |
हाराद्यैरप्सरोभिश्च भास्वद्वेदीचतुष्टयम् ||

तन्मध्ये रक्तकमलमष्टदलं ध्यात्वा तत्कर्णिकायामनादिन्निधनं 
तारमुक्ताफलनिभं [क्, ग्: भाव०] ज्ञानामृतबिन्दुं ध्यायात् | 

इत्ययमनादियोगो [क्, ग्: मादि] नाम प्रथमः समाधिः |

मध्यबिन्दुत एव चतुरो बिन्दूनष्टदिग्दलेषु संस्फार्य बीजाकारपरिणतान् पश्येत् 
यथाक्रमं हूं स्वा आ हाः | यथाक्रमं तेभ्यो वज्रमणिपद्मकर्मकुलेशान् 
तत्कुलानि च संस्फार्य पुनस्तेष्वेव संहृत्य तत्परिणताश्चतस्रो योगिनीः पश्येत् | 
पूर्वदले वज्रडाकिनीं नीलवर्णां नीलपीतसितहरितवदनां 

प्. ४६०)

हरितवदनां वज्रकपालघण्टाखट्वाङ्गधारिणीम् [क्, ढ्: कपाल] 
दक्षिणदले रत्नडाकिनीं पीतवर्णां पीतनीलसितहरितवदनां 
रत्न्नच्छटात्रिशूलग्रीवानिपीडितजम्बूकपताकाधारिणीम् [क्: ओमित्स् रत्न० 
वदनां] पश्चिमदले पद्मडाकिनीं सितवर्णां सितपीतनीलहरितवदनां [ग्: 
ओमित्स् हरित] विश्वकमलशरकपालचापधराम् उत्तरदले विश्वडाकिनीं 
हरितवर्णां हरितपीतसितनीलवदनां असिडमरुपाशकपालधराम् | 
चन्द्रासनप्रभाः सर्वाः शेषमासां [क्, ग्: समासां] प्रभुमिव 
नाथम्कुत्थापयेयुस्ता वज्रगीतिकयाऽनया - 

हले [छाया - 

हले सखि विकसितं कमलं प्रबोधितं वज्रेण |
अललललहो महासुखेनारोपितो नृत्येन ||

रविकिरणेन प्रफुल्लं कमलं महासुखेन |
अललललहो महासुखेनारोपितो नृत्येन ||] सहि वि-असिअ कमलु [क्: 
पडीहिउ] पबोहिउ वज्जें |
अललललह्हो महासुहेण आरोहिउ नच्चें ||

रविकिरणेण पफुल्लिउ कमलु महासुहेण |
अललललहो महासुहेण आरोहिउ णच्चें ||

अथ गीतिकानुभावेन भगवान् बिन्दुरूपतां [क्, ग्: ज्ञानवि] हित्वा 
बीजद्वयाकारेणाविर्भवति | ओं हूं | ततः ओंकाराद् वैरोचनं तत्कुलं च संस्फार्य 
संहरेत् हूंकारात् पञ्च जिनान् तत्कुलानि च | ततः ओंकारोद्भवया बुद्धडाकिन्या 
सहैव भगवान् हेरुको हूंकारादुत्पद्यते |

भस्मनोद्धूलितः कृष्णो ललितार्क्कासनप्रभः |
कपिशोर्द्ध्वज्वलत्केशः कपालमकुटोत्कटः ||

प्. ४६१)

नीलपीतमहाश्वेतहरिताद्यचतुर्मुखः |
कपालशरखट्वाङ्गचापधारिचतुर्भुजः ||

पञ्चबुद्धविशुद्ध्या तु पञ्चमुद्राविभूषितः |
चक्रीकुण्डलकण्ठी च हस्ते रुचकमेखलाम् ||

नरचर्माम्बरधरो द्वादशारुणलोचनः |
ज्वालामालाकुलक्रोधः परमानन्दसुन्दरः [क्, ग्: नन्दनः] ||

अर्द्धपर्यङ्के नाट्यस्थो नवनाट्यरसैर्युतः |
अन्तःकरणोद्गीर्णैश्च जनौघैर्जगदर्थकृत् ||

प्रियतुल्यायुधा रक्ता तत्कण्ठाश्लेषिदोर्द्वया |
श्रीबुद्धडाकिनी रक्तपीतश्वेतहरिन्मुखी ||

बुद्धाभिषेका [क्, ग्: वज्रा०] शबरी हेवज्रे गीयते यथा |
तथेह बुद्धडाकिन्या हेरुकः संप्रपूज्यते [क्, ग्: युज्य] ||

बुद्धो रक्तोऽत्र सत्त्वानां बुद्धकायेन रञ्जनात् |
शुद्धा धर्माः प्रकृत्येति वागीशस्यैव शुक्लता ||

तदनु भगवतः चक्षुरिन्द्रिये ओंकारं रक्तं श्रोत्रेन्द्रिये हूंकारं नीलं 
घ्राणेन्द्रिये चीकारं [क्, ग्: रि०] पीतं जिह्वेन्द्रिये आःकारं सितं 
उष्णीषस्थाने रेफं हरितं मनसि खकारं सितं चिन्तयेत् इति षडिन्द्रिये 
षडक्षरन्यासः कवचम् | ओं आः हूं इति कायवाक्चित्ताधिष्ठानं यथाक्रमं 
शिरःकण्ठहृदयेषु | स्तनान्तरे [क्, ग्: स्तदन] सूर्ये स्वदेवताबीजं 
तज्ज्ञानस्वभावं दृष्ट्वा तत्किरणाङ्कुशैर्ज्ञानमण्डलमाकृष्य 
हूंकारेण विघ्नानुत्सार्य अर्घ्यं दत्त्वा जः हूं वं होः इत्याकृष्य प्रवेश्य 
बद्धा 

प्. ४६२)

वशीकृत्य तेन सहैकलोलीभूतं समयमण्डलं पश्येत् | ततो 
ज्ञानबीजरश्मिचोदिततथागतप्रेषिताः पञ्चयोगिन्य आगत्य पञ्चज्ञानाम्बुपूर्णै 
रत्नकलशैर्भगवन्तं योगिन्यश्चाभिषिञ्चेयुः | अभिषिच्यमानानां शिरसि 
स्वकुलेश उत्पद्यते भगवतोऽक्षोभ्यः बुद्धडाकिन्यादीनां यथाक्रमं 
शाश्वताक्षोभ्यरत्नेशवागीशामोघसिद्धयः | ततो 
ज्ञानबीजरश्मिमुखस्फारिताभिः [क्, ग्: सुख] 
पञ्चोपचारपञ्चकामगुणपूजाभिर्भगवन्तं भगवतीं च पूजयेत् | ततो 
भगवन्तं देवीनां मुखैः स्तूयात् - 

दंष्ट्रोत्कटमहाभीममुण्डस्रग्दामभूषितम् |
भक्षमाणं महामांसं श्रीहेरुकं नमाम्यहम् ||

इति | ततो दिग्देव्यः स्फुरणयोगेन बुद्धडाकिन्यामन्तर्भवेयुः | ततोऽस्याः शिरसि 
हृदि नाभौ गुह्ये ऊर्वोश्च [क्: भ्रुवो] यथाक्रमं ओं हूं स्वा 
[क्, ग्: स्वाहा] आ हा इत्येतान् विभाव्य तैरन्योन्यावधि स्फुरद्भिरस्याः 
शरीरमभिव्याप्य तया ह्रीःकारजरक्तकमलया अकारजमुक्ताकर्णिकया तद्वत् 
हूंकारजकुलिशओंकारजमणिः प्रारभेत रतिं अनुरागं यामीत्यनेन मन्त्रेण | ततो 
मणिद्वयरश्मिचोदितास्तथागता आगत्य मुखे प्रविश्य विलीय कमलदले पतेयुः | तत् 
पञ्चज्ञानामृतं जिह्वाग्रललितेन गृह्यमाणं चिन्तयेदिति |

|| श्रीमण्डलराजाग्रीनाम द्वितीयः समाधिः ||

ततो भगवच्चोदिता [क्, ग्: न्नो] बुद्धडाकिन्यादयः पञ्चसु [क्, ग्: 
स्ककीयञ्च] पञ्चभगवत्कायमेघस्फुरणैः [क्, ग्: स्फुरणादौ] 
सत्त्वानामर्थं यथाक्रमं आदर्शज्ञानं 

प्. ४६३)

सुविशुद्धधर्मधातुज्ञानं समताज्ञानं प्रत्यवेक्षणाज्ञानं 
कृत्यानुष्ठानज्ञानं महावज्रधरपदं चोत्पाद्य स्वकायमेघान् मूलकाये 
संहरेयुरिति [क्: लून] |

|| कर्मराजाग्रीनाम तृतीयः समाधिः ||

यदि पुनर्योगी चित्तं स्थिरीकर्तुमिच्छेत् सर्वसमाधीनामग्रनिष्पत्तये [क्, ग्: 
माशु] तदा समासतः समाधित्रयं विभाव्य नाभिकमलकर्णिकायां 
रविसोमसम्पुटप्रान्तेषु निःसन्धिं ध्यात्वा तन्मध्ये 
सर्षपसूक्ष्मसितस्वच्छज्ञानं बिन्दुरूपं महासुखमयं वीरं विचिन्त्य 
तद्रश्मिरेखां मृणालतन्तुनिभां चन्द्रमध्येन निर्गत्य सम्पुटं तिर्यक् 
त्रिभिर्वेष्टैः संयम्य स्थितां दृष्ट्वा चन्द्रोपरि स्थितेषु त्रिषु वेष्टार्द्धेषु 
ग्रथितान् प्रत्येकं षोडश वर्णान् पश्येत् | उक्तं हि सम्बरोत्तरे - 

ककारादिदकारान्तं ङञ्वर्जं निवेशयेत् |
धकारादिहकारान्तं आलिद्वयं समालिखेत् |
मध्यस्थेन त्वकारालिर्न्यस्तव्यः शशिमण्डले ||

इति | इहाप्युक्तं दिव्यमक्षरपङ्क्तिभिरिति | एवं नाभिमध्ये 
कमलकर्णिकारविसोमसंपुटगर्भे वीरं भावयन् भावनापरिपाकमधिमुच्य 
तस्मादेव द्वितीयसूक्ष्मरश्मिरेखाज्वलितैकज्वालावदवस्थितां पश्येत् | तस्याः 
प्रभावेन स्रवदमृतपूरप्लावितो वीरः सा च रश्मिरेखा सितीभवेत् | ततो वीरे 
नियमितचित्तस्तं [क्, ग्: चित्तवत्तां] पश्येत् यावत् चेतसः स्थैर्यलाभं 
निमित्तैरुपलक्षयेत् | उपलक्षिते स्थैर्ये तस्या रश्मिरेखायाः स्फुटमालोकमनन्तं 
विश्वमवभासयन्तं 

प्. ४६४)

विचिन्त्य सर्वं करतलामलकवत् पश्येत् सर्वसमाधीं श्चाशु निष्पादयेत् |

इति बिन्दुयोगः |

जप्तविद्यस्य सिद्धिरिति जप उच्यते | तथैव [क्: वापदे] षड्देवताचक्रं योगी 
नाभिकमलकर्णिकावस्थितरविसोमसम्पुटगर्भे चिरं विचिन्त्य तथैव च 
तद्रश्मिरेखाया वर्णावलीत्रयप्रथितया वेष्टत्रयसंयुते [क्: सम्पुटे] 
मन्त्रं जपेत् | इह तन्त्रे त्र्यक्षरा मन्त्राः | तत्र भगवतो मन्त्रः ओं हूं हूं | 
बुद्धडाकिन्यादीनां यथाक्रमम् - ओं ओं हूं हूं हूं ओं स्वा हूं ओं आ 
हूं ओं हा [क्, ग्: हाः] हूं | कथं जपेत् ? संपुटगर्भे जप्यं 
बीजाक्षरं विन्यस्य तच्छीर्षे वीरमुत्थाप्य ओंकारमुच्चारयन् वीराद् 
रश्मिरेखामुच्छ्वासवायुना सहोत्थाप्य तयावभास्यजगद् बुद्धमयं कुर्यात् | 
बीजाक्षरमुच्चारयन् तेषु सर्वबुद्धेषु स्वदेवतास्वभावतामधिमुञ्चेत् | 
अन्तहूंकारं उच्चारयन् निश्वासवायुना समाकृष्य तद्बुद्धमयं [क्, ग्: 
बुद्ध] जगद् वीरे संहरेत् | एवं पुनः पुनः कुर्यात् यावद् खेदो न भवति | सति 
खेदे विश्रम्य सर्वमिदं कुशलमनुत्तरायै सम्यक्सम्बोधयेऽभिमतफलसिद्धये 
च परिणमयय पूर्ववत् पूजां कृत्वा स्वहृद्बीजाक्षरे मण्डलमन्तर्भाव्य तत 
उत्थाय स्वदेवतात्मकमात्मानमधिमुच्य सर्वं कुर्वीत [क्, ग्: कुर्वति] | 
सर्वं च भोज्यं पञ्चभिर्बीजैः पञ्चज्ञानामृतमयं कृत्वा स्वहृदये च 
देवताचक्रमधिमुच्य विचिन्त्य च तज्जिह्वासु तदमृतं जुहूयात् | स्नानं कुर्वन् 
देवताभिषेकविधिं [क्, ग्: षेकैर्विदध्यात्] ध्यायात् | 

प्. ४६५)

मध्याह्नसायाह्नसन्ध्ययोस्तु मण्डलगृहं प्रविश्य 
स्वहृद्बीजरश्मिभिराधारमण्डलं निर्माय तस्मादेव बीजात् चतस्रो योगिनीः 
क्रमेण संस्फार्य यथास्थानं निवेश्य पूर्ववदभिषेकादिकं 
सर्वविधिमनुष्ठाय मण्डलमन्तर्भाव्य तत उत्थाय पूर्ववत् समाहितयोगं कुर्यात् 
| अर्द्धरात्रसन्ध्यायां त्वयं विशेषः - संपूज्यार्घ्यं दत्त्वा ओं वज्रमुरिति 
ज्ञानमण्डलमुत्सृज्य स्वज्ञानबीजे समयम.डलमन्तर्भाव्य निराभासं 
सम्बोधिचित्तमधिमुच्य सुप्यात् | एवं दिनान्तरेष्वपि देवीसङ्गीतिचोदनोत्थापितः सर्वं 
पूर्ववत् कुर्यात् | एवं प्रत्यहं यावत् सिद्धिनिमित्तानि लभते | तत्र मण्डलेश्वरस्य 
मन्त्रो लक्षजापेन सिध्यति शेषनामयुतजापेन | मालामन्त्राश्च [क्, ग्: 
मन्त्रान्तरादौ नेतव्याः] तन्त्रान्तरादानेतव्याः | तान् स्वहृत्सूर्ये हृच्चन्द्रे वा 
यथायोगं मण्डलीकृत्य प्रदीपमालावज्ज्वलतश्चेतसाऽभिलिख्य मनसा वाचयन्निव 
जपेदिति |

ब्रुवतैवं महामायासाधनं यन्मयार्ज्जितम् |
कुशलं तेन बुद्धः स्यां वशी [क्: स्याम्बरी] विश्वार्थसाधने ||

|| महामायासाधनं समाप्तम् ||

प्. ४६६)

२४०.

नमो वज्रडाकाय |

प्रथमं मुखशौचादिकं कृत्वा मृदुविष्टरोपविष्टः स्वहृदि सूर्यमण्डले 
हूंकारबीजं दृष्ट्वा पुरतः करुणाचलवज्रं वक्ष्यमाणकवर्णभुजायुधं 
विचिन्त्य 
पूजापापदेशनापुण्यानुमोदनापुण्यपरिणामनात्रिशरणगमनादिप्रणिधिं च 
कृत्वा स्वकायवाक्चित्ते नामाक्षरं भावयेत् | तच्च नामाक्षरम् - हे इति 
हेत्वपगताः सर्वधर्माः ह इति हान्युत्पादिताः [ढ्: हानूत्पादावहिता, क्: 
हान्युत्याववहिता] सर्वधर्माः ए इति पर्येषणविमुक्ताः सर्वधर्माः रु [क्: 
नु] इति प्रतिश्रुतकोपमाः सर्वधर्माः र इति रतिसमायुक्ताः सर्वधर्माः उ इति 
उत्पादव्ययधर्मिणः सर्वधर्माः क इति सर्वसौख्यसमायुक्ताः सर्वधर्माः अ इति 
अकारो मुखं सर्वधर्माणामाद्यनुत्पन्नत्वात् | इति कृत्वा शून्यतां विभाव्य 
मन्त्रमुच्चारयेत् - ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | हूंकारेण 
विघ्नमुत्सार्य वज्रपञ्जरं विभाव्य श्मशानाष्टकमध्ये 
रक्तचतुर्दलकमलपद्मवरटकसूर्यमण्डले हूंकारबीजं दृष्ट्वा 
मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षास्वभावात्मिकाश्चतुर्देव्यः सञ्चोदयन्ति श्रीवज्रगीत्या 
अभ्यन्तरसाधने [क्, ढ्: अत्यन्तभव०] - 

हले [छाया - 

हले सखि विकसितं कमलं प्रबोधितं वज्रेण |
अललललहो महासुखेनारोपितो नृत्येन ||

रविकिरणेन प्रफुल्लं कमलं महासुखेन |
अललललहो महासुखेनारोपितो नृत्येन ||] सहि विअसिअ कमलु पबोहिउ वज्जें |
अललललहो महासुहेण आरोहिउ नृत्यें [क्, ढ्: भृत्यं] ||

प्. ४६७)

रविकिरणेण पफुल्लिअ कमलु महासुहेण |
अललललहो महासुहेण आरोहिउ नृत्यें ||

वज्रडाकिनीनृत्येन वज्रसत्त्वं निवेशयेत् ||

इति गीतिसमनन्तरं मायाबद्धवस्तुसंवित्त्या [क्: बद्धास्त्रसंविद्याम्, ग्; 
बद्धास्तु संविद्य] मनसा हूंकारोद्भूतं करुणाचलवज्रं 
नीलपीतसितश्यामचतुर्मुखं चतुर्भुजं दक्षिणे भुजे कपालशरधरं वामे 
खट्वाङ्गधनुर्द्धरं रौद्रासनस्थं त्रिनेत्रं सार्द्रमुण्डस्रग्दाममालिनं 
कपालमालाभिः शिरसि भूषितं अस्थ्यालङ्कारविभूषितं [क्: न्यस्था] 
ईषद्दंष्ट्राकरालवदनं पिङ्गलोर्द्ध्वकेशं - काये चीकारं [क्, ग्: 
धि०] पीतं चक्षुषोः ओंकारं सितं श्रोत्रयोः हूंकारं रक्तं नासिकायां 
खकारं सितं कण्ठे आःकारं सितं हृदये रेफं रक्तं - 
षडङ्गन्यासलक्षितं स्वाभप्रज्ञालिङ्गितं व्योमावकाशिनं 
वज्रधराभिषेकिनं कायवाक्चित्ताधिष्ठितं 
सुविशुद्धधर्मधातुज्ञानस्वभावमात्मानं विभाव्य तत्र पूर्वदले वज्रडाकिनी 
नीलवर्णा नीलपीतरक्तश्यामचतुर्मुखा चतुर्भुजा वामभुजे खट्वाङ्गघण्टां 
[क्: ओमित्स् घण्टां] दक्षिणे वज्रकपालहस्ता 
पृथिवीधात्वादर्शज्ञानस्वभावा दक्षिणदले रत्नडाकिनी पीतवर्णा 
पीतनीलरक्तश्यामचतुर्मुखा चतुर्भुजा वामभुजे पताकां कञ्चुकं [क्, 
ढ्: जम्बूकञ्च] च दक्षिणे त्रिशूलरत्नहस्ता अब्धातुसमताज्ञान्स्वभावा 
पश्चिमदले पद्मडाकिनी सितारुणवर्णा रक्तपीतनीलश्यामचतुर्मुखा चतुर्भुजा 
वामभुजे धनुःकपालं दक्षिणे शरविश्वपद्महस्ता 
तेजोधातुप्रत्यवेक्षणाज्ञानस्वभावा उत्तरदले 

प्. ४६८)

विश्वडाकिनी श्यामवर्णा श्यामपीतरक्तनीलचतुर्मुखा चतुर्भुजा वामभुजे 
पाशकपालं दक्षिणे खट्वाङ्गडमरुहस्ता [ढ्: खड्ग] 
वायुधातुकृत्यानुष्ठानस्वभावा देव्यः सर्वा रौद्रासनस्थाः कपालमालाभिः 
शिरसि विभूषिताः सार्द्रमुण्डस्रग्दाममालिन्यस्त्रिनेत्रा ईषद्दंष्ट्राकरालवदना 
ज्वलितोर्द्ध्वपिङ्गलकेशाः स्फुरद्रश्मिमालिन्यः एवं 
चतुर्देवीसमावृतमात्मानं करुणाचलवज्रं ध्यात्वा शिरसि हृदि नाभौ गुह्ये 
वायुमाहेन्द्रवरुणाग्निमण्डलेषु यथोपदेशं विभाव्य नपुंसकजापं कुर्यात् 
मन्त्री | खिन्ने सति मन्त्रजापं कृत्वा ओं आः ह्रीं हूं फट् एवं 
भवसमसर्वभावस्वभावमन्त्रसंस्थानधर्मात्मा [क्, ग्: सविभवे] 
योगी सर्वविषयादिकृत्यं कुर्यात् प्राकृतकल्पमुक्तये इति |

|| महामायासाधनोपायिका समाप्ता ||

|| कृतिरियं कुक्कुरिपदानामिति ||

२४१.

नमो हेरुकाय |

पर्वतादौ ध्यानालये सुखासनोपविष्टो मैत्रीकरुणाशयः [ढ्: कृपा] 
स्वहृदि विश्वकमलसूर्ये नीलह्रीःकारस्फुरद्रश्मिकं विन्यस्य [क्, ग्: 
विश्वस्य] तद्रश्मिसञ्चोदितगुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् सम्पूज्य 
त्रिशरणगमनादिकं कुर्यात् | ततः सर्वधर्मान् स्वकायं च निःस्वभावतया 
व्यवलोक्य ओं शून्यताज्ञानादिकं पठेत् | ततो हरीःकारनिष्पन्नं नीलकरालवज्रं 
ह्रीःकाराधिष्ठित- [क्: धि०, ग्: ही०] 

प्. ४६९)

वरटके ध्यात्वा तत्सर्वपरिणत. नीलं नरचर्मभृतं 
कपालमालाक्षोभ्यालङ्कृतशिरस्कं ज्वलदूर्ध्वपिङ्गलकेशं रक्तवर्त्तुलाक्षं 
अन्त्रसंग्रथितमुण्डमालावलम्बितं [क्, ग्: रक्षितं] 
नरास्थिरचिताभरणं द्विभुजैकमुखं दंष्ट्राकरालवदनं दक्षिणकरेण 
वज्रधारिणं वामकरेण पूर्णकपालं 
वामस्कन्धासक्तचलद्घण्टिकापताकानरशिरोविश्ववज्रालङ्कृतपञ्चसूचिक##-
यज्ञोपवीतवत्खट्वाङ्गं विश्वपद्मसूर्ये वामपादं तस्यैवोरौ दक्षिणचरणं 
विन्यस्य नृत्यं कुर्वन्तं हेरुकवीरं भावयेत् | ततस्तदाकारं ज्ञानसत्त्वं 
दृष्ट्वा तद्धृदयस्थह्रीःकाररश्मिभिर्ज्ञानसत्त्वहेरुकमानीय अर्घादिकं 
दत्त्वा आत्मन्यन्तर्भाव्य हृत्कण्ठमूर्ध्नि समयमुद्रया रक्षामधिष्ठापयेत् | 
तत्रेयं समयमुद्रा - वज्रमुष्टिद्वयं बद्ध्वा तर्जनीभ्यां ग्रन्थिं 
ज्येष्ठाभ्यां मध्यमाभ्यां च यथाक्रममध ऊर्द्ध्वं सूचीकृत्वा 
शेषाङ्गुली ज्वालाकारेण स्थापयेत् | ततो भावनाखिन्नो जपेन्मन्त्रम् - ओं हेरुक 
वज्रसमय ह्रीः सर्वसत्त्वदुष्टसमयमुद्राप्रभञ्जक हूं फट् | ततो विसर्जयेत् | 
श्मशानप्रवेशे वज्रमुष्टिद्वयं बद्ध्वा कनिष्ठाभ्यां शृङ्खलीकृत्वा 
तर्जनीभ्यां सूचीकृत्वा ललाटे धारयन् 
मुद्रारश्मिनिर्यातपीतसूक्ष्मवज्ररश्मिस्फुरणैः सर्वाङ्गमभिव्याप्य 
कायवाक्चित्तं ध्यात्वा पूर्वोक्तमन्त्रं जपेत् | श्मशानं प्रविशेत् अभेद्या रक्षा 
भवति |

|| संक्षेपतो हेरुकसाधनं समाप्तम् ||

प्. ४७०.

२४२.

आकाशलक्षणं सर्वमाकाशं चाप्यलक्षणम् |
मायोपमं च सर्वं [क्, ग्: सर्वत्र] वै त्रैधातुकमशेषतः ||

दृश्यते स्पृश्यते चैव यथा माया हि सर्वतः |
न चोपलभ्यते चैव सर्वस्य जगतः स्थितिः ||

इत्यर्थं मनसाधिमुच्य एकानेकवियोगात् स्वशरीरं च सकलं च नीलादिवस्तुजातं 
शून्यमाकलयय स्वचित्तं मनोविज्ञानाख्यमनन्तरमकारं सूक्ष्मं 
निस्तरङ्गमप्रतिघं [क्, ग्: रंशु ; क्: घ्नं] निरुपमवर्णसंस्थानं 
भ्रान्तिमदप्युपकाराययत्राभ्यन्तरनिवृत्तये [क्, ग्: निचि०] इत्यारोप्य 
लक्ष्यस्थिरीकरणार्थं खद्योताकारमधिमुच्य तच्च शून्यताकरुणागर्भं 
सकलकलापरिपूर्णचन्द्रमण्डलाकारं विचिन्तयेत् | एतस्मिन् चन्द्रमण्डले 
उपचितपुण्यसम्भारलक्षणे उपचितज्ञानसम्भारलक्षणं ह्रीःकारं नीलवर्णं 
पश्येत् [ग्: न्यसेत्] तत्परिणतं च नीलज्वालावज्रमादर्शज्ञानस्वभावं 
चिन्तयेत् चन्द्रवज्राकारपरिणतं जिननिवहमन्यूद्भवश्रीकरुणाचलक्रोधं 
हेरुकाख्यमात्मानं विभावयेत् अधोमुखस्य शवस्योपरि विश्वपद्मं तस्योपरि 
सूर्यमण्डलं तन्मध्ये समुपविष्टं एकस्योर्द्ध्वभुजद्वयं इति वचनात् 
अर्द्धपर्यङ्किनं भस्मोद्धूलितरक्तप्रभामालिनं पिङ्गलोर्द्ध्वकेशं 
अक्षोभ्याद्यलङ्कृतकपालमालामुकुटिनं दक्षिणकरेण 
त्रिपताकागृहीतनीलकरालवज्रं [ग्: कपाल] 
वामस्कन्धावसक्तवज्रखट्वाङ्गं रक्तपरिपूर्णकपालवामकरं 
सार्द्रनरमस्तकमालाकृतस्रग्दामदंष्ट्राकरालवदनं 

प्. ४७१)

चलद्वर्त्तुलाकाररक्ताक्षं सविभ्रमभृकुटिनं परमार्थतो वाच्यं 
विचारशून्यत्वात् संवृत्या स्वप्नसौदामिनीगन्धर्वनगरच्छायामायोपमं 
चतुर्मुद्रामुद्रितम् स्वेष्टदेवताविग्रहः सर्वसिद्धिप्रदो भवति - महामुद्रा 
समयमुद्रा धर्ममुद्रा कर्ममुद्रा | स्वहृदि चन्द्रम.डलस्योपरि वज्रं विभाव्य 
पञ्चसूचिकं वर्णभुजसंस्थानोपेतं चिह्नसहितं श्रीहेरुकमात्मानं विभावयेत् 
इति महामुद्रा | तथैव स्वहृदि चन्द्रवज्रं विभाव्य वज्राञ्जलिं मूर्ध्नि विकचां 
बद्ध्वा तर्जनीद्वयं कुण्डाकारेणावस्थाप्य अङ्गुष्ठद्वयं [क्, ग्: 
अङ्गुष्ठद्वयेन] पार्श्वद्वयेन भग्नं कुर्यात् - समयमुद्रा | जिह्वायां 
चन्द्रम.डलस्योपरि शुक्लं वज्रं विन्यस्य मन्त्रमुच्चारयेत् ओं सुभगे त्वमहं 
देवि हिरि सिरि तिरिणि प्रिये - धर्ममुद्रा | स्वहृदि चन्द्रमण्डलस्योपरि 
आःकारनिर्यातविश्ववज्रं विचिन्त्य तलवज्रबन्धं बद्ध्वाऽङ्गुष्ठद्वयेन 
तर्जनीद्वयमाच्छाद्य भग्नं कुर्यात् - कपालमुद्रेयं भगवतः कर्ममुद्रा | 
ओं श्रीहेरुकवज्र समयमुद्रा ह्रीः सर्वदुष्टमुद्राप्रभञ्जक हूं रुलु [ग्: 
चुलु] रुलु [ग्: चुलु] स्वाहा हूं फट् |

इति साधनविधिरयं भगवतः संक्षिप्तो विहितः कल्याणगर्भेणातिविस्तरभीरुणा |

|| श्रीहेरुकसाधनम् ||

प्. ४७२)

नोत् च्लेअर् 

प्. ४७३)

नोत् च्लेअर् 

प्. ४७४)

२४५.

प्रणम्य श्रीगुरुं नाथं [Oमित्तेद् इन् ख्] त्रैलोक्याक्षेपहेरुकम् |
तत्साधनविधिः शान्तिपादोक्तः प्रविभज्यते ||

द्विभुजैकमुखं वीरं नैरात्म्याश्लिष्टकन्धरम् |
चक्राद्याभरणैर्युक्तं [क्, ग्: घात] त्रिनेत्रं द्व्यङ्घ्रिराजितम् 
[क्, ढ्, ग्: व्याघ्रराजकं] ||

इह तन्त्रे भावनाधिकृतो योगी प्रभाते शयनादुत्थाय स्वहृदये 
सूर्यस्थहूंकारं दृष्ट्वा तद्रश्मिभिः श्रीहेरुकमवभास्यानीय 
पुष्पादिपञ्चोपचारेण सम्पूज्य तस्याग्रतः 
पापदेशनापुण्यानुमोदनात्रिशरणगमनं च कृत्वा महाबोधिचित्तमुत्पाद्य 
सर्वसत्त्वेषु दिव्यसुखोपसंहाराकारां [क्, ग्: हारं मै] मैत्रीं 
सर्वदुःखापहाराकारां करुणां तत्सुखाविच्छेदनियमाकारां मुदितां 
क्लेशोपक्लेशग्राह्यग्राहकाद्यमनसिकारलक्षणामुपेक्षां च भावयेत् | ततो 
धर्मपुद्गलादिविकल्पकलङ्कवर्जितरूपां शरन्निर्मलमध्याह्नभोनिभां 
अद्वयज्ञानैकरूपां शून्यतां विभाव्य ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमित्यधितिष्ठेत् | ततो विबुद्ध्य नभोदेशे 
सूर्यमण्डलस्थहूंकारं दृष्ट्वा [ग्: ओमित्स् दृष्ट्वा हूंकारं] 
तत्परिणतवज्रवरटकस्थहूंकारं पश्येत् | तत्किरणविनिर्गतैः श्रीहेरुकरूपैः 
सकलजगदर्थं कृत्वा तत्रैव प्रवेश्य तत्परिणतं श्रीहेरुकं 
विश्वदलकमलस्थितं शव्परि [क्, ग्: सर्वो] सूर्यमण्डलस्थं द्विभुजं 
त्रिनेत्रं दक्षिणकरे वज्रं वामे वज्राङ्कितकपालधरं सताण्डवं 
व्याघ्रचर्मनिवसनं 

प्. ४७५)

शिरस्यक्षोभ्यात्मकनरशिरोघटितचक्रीधरं [ख्: भ्यामेक] कर्णे 
अमिताभात्मकनरास्थिकुण्डलिनं कण्ठे रत्नसम्भवात्मककण्ठिकायुक्तं हस्ते 
वैरोचनात्मकरुचकधरं कट्याममोघसिद्ध्यात्मकमेखलायुक्तं 
केशयज्ञोपवीतकेयूरनूपुरैर्युक्तं ऊर्द्ध्वपिङ्गलकेशं द्विभुजैकमुखया 
कर्त्रिकपालधारिण्या नैरात्म्ययाऽऽलिङ्गितं एवम्भूतमात्मानं विभाव्य ततोऽस्य 
श्रोत्रे नैरात्म्यां चक्षुषि वज्रां घ्राणे गुप्तगौरीं जिह्वायां वारियोगिनीं 
कायेन्द्रिये वज्रडाकिनीं मनसि नैरात्म्यामधिमुञ्चेत् | ततः शिरसि 
द्वात्रिंशद्दलकमलोपरि अधोमुखं हंकारं कण्ठे षोडशदलकमलोपरि 
ऊर्ध्वमुखमोंकारं हृदये अष्टदलकमलोपरि अधोमुखं हूंकारं [ख्: 
हं०] नाभौ चतुःषष्टिदलकमलोपरि ऊर्द्ध्वमुखमंकारं चिन्तयेत् | ततः 
समयसत्त्वसदृशं ज्ञानसत्त्वमानीय जः हूं वं होरित्यनेन मन्त्रेणाकृष्य 
प्रवेश्य बद्ध्वा वशीकृत्य क्षीरोदकवत् समरसीकुर्यात् [क्, ग्: मनसि] | 
तदनन्तरं स्वहृत्सूर्यवज्रवरटकस्थहूंकाररश्मीन् निश्चार्य तत्किरणैः 
सर्वतथागतस्वभावहेरुकमानीय [क्, ढ्: कानानी] पूजां कृत्वा 
अभिषिञ्चन्तु मां सर्वतथागता इति प्रार्थयेत् | तैः 
पञ्चामृतपूर्णमणिकलशैरभिषिक्तमात्मानं अक्षोभ्यनाथमुकुटिनं 
ध्यायात् | ततः सर्वयोगिनीवृन्देन स्वस्वबोधिचित्तादिद्रव्येन पूजां कुर्यात् | ततः ##-

दंष्ट्रोत्कटमहाभीममुण्डस्रग्दामभूषितम् |
भक्षमाणं महामांसं श्रीहेरुकं नमाम्यहम् ||

प्. ४७६)

इत्यनेन स्तुतिं [ढ्: स्तूयात्] कुर्यात् | ततो नभसि हूंकारपर्पिणतं वज्रं 
तदध आःकारपरिणतं पद्मभाजनं तन्मध्ये ओंकाराङ्कितानि 
गोकुटदहनमारमुन्डविद्राविसमयवस्तूनि [क्, ग्: विभावि] 
वज्रपद्मसमायोगादग्निज्वालनं तेन [Oमित्तेद् इन् क्, ग्] द्रव्यानां 
तापनं पाकात् द्रवीकृत्य सर्वतथागतरूपादर्शकज्ञानसूर्यकिरणं 
तज्ज्ञानबीजकिरणेभ्यः सर्वतथागतज्ञानामृतमाकृष्य तैर्वस्तुभिः 
सहैकीकृत्य ओं आः हूं इति त्र्यक्षरेणाधिष्ठाय [क्, ग्: अक्ष०] 
शुक्लहूंकारजां वज्रमयीं जिह्वां कृत्वा आत्मानं तेन प्रीणयेत् | ततो 
हृत्सूर्यमण्डलवज्रवरटके हूंकारं संवेष्ट्य स्थितां ओं त्रैलोक्याक्षेप हूं 
हूं हूं फट् स्वाहा इति द्वादशाक्षरमन्त्रमालां प्रदीपमालामिव ज्वलन्तीं 
मनसाऽभिलिख्य क्रमात् वाचयन्निव निभृतं जपेत् | मध्याह्नसायाह्नसन्ध्ययोस्तु 
झटिति श्रीहेरूकरूपमात्मानं आरचयय 
ततश्चक्षुरादिविशुद्धिऽस्चतुश्चक्रभावनापूजास्तुत्यमृतास्वादजपादिकं कुर्यात् |

त्रैलोक्याक्षेपवीरस्य कृत्वा साधनमुत्तमम् |
यत् पुण्यमर्ज्जितं तेन जनः सर्वोऽस्तु वज्रधृक् || 

|| द्विभुजहेरुकसाधनम् [ढ्, अ: वज्रहे०] ||

प्. ४७७)

२४६.

झटिति हेरुकं सप्रज्ञं विभाव्य तद्धृदये रक्ताष्टदलकमलं विचिन्तयेत् | तस्य 
पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तरेषु यथाक्रमं अ क च ट 
तथाग्नेयनैरृतिवायव्यैशानदलेषु [क्, ढ्, ग्: ऋत्य] त प य स 
मध्यवरटके पूर्वेस्वा मध्ये ओं पश्चिमे हा | सर्वाणीमानि सूर्यमण्डलस्थानि 
[क्: सुम०] रक्तवर्णानि | एषां चाङ्कुशाकारा रश्मयो रोमकूपेभ्यो निर्गत्य 
साध्यानाकृष्य साधकस्य पादयोः पातयित्वा एष्वेव प्रविशन्तीति |

आम्नायः |

वरगुरुचरणं नत्वा शास्तारं सकलशास्त्रदातारम् [क्: 
शास्त्रदानं, ढ्: गीतदातारं] |
वक्ष्ये सिद्धाम्नायं नगरक्षोभस्य मन्त्रराजोऽहम् ||

सम्यक्तत्त्वमनस्को गुरुभक्तः स्वाधिदैवताभिरतः |
निशि पर्यटनविधिज्ञो निःशङ्कः साधयेन्मन्त्रम् ||

हृदि पङ्कजाष्टदलके [क्, ग्: पंकारजा०] द्विचतुष्कं व्यञ्जनं 
खरा.शुयुतम् |
वरटकमध्ये प्रणवं पूजाक्षरसंयुतं रक्तम् ||

तरुतृणवर्णान् [क्, ग्: र्णापचित०] पार्वतपुरपौरानर्कसन्निभान् 
मन्त्री |
ध्यायन् प्रणतानात्मनि [क्, ग्: णतात्म०] विंशत्यर्द्धं 
जपेदयुतम् ||

इति विहितपूर्वसेवो गणवरचक्रं शाअलये कुर्यात् |
आज्ञां प्रमृश्य तेभ्यः सिद्धिवरं चाशु सिद्ध्यर्थम् ||

कतिचित् पदानि गत्वा सम्पूर्य त्रिकं शुभं तु मामक्याः |
कृत्वा पादतले तत् संस्पृश्य स्वपेदुत्थानम् ||

प्. ४७८)

पूर्वशिरः संजप्यायुतमेकं संपिबेत् तमुत्थाय |
सकृदप्येव समस्तं गच्छेत् गगनमण्डलं [क्, ग्: तलं] तदनु ||

निविशेत् यस्मिन् देशे पुनरयुतं संजपेद् विवरयोगम् |
एवं कृतवरयोगो हेवज्रसमो जगति सम्पूज्यः ||

पुरक्षोभोपदेशः |

अकचटतपयसशब्देन आलिकालिं नीतार्थेनोक्ता |
आलिकालिजापेन त्रैलोक्यं क्षोभयेन्मन्त्री ||

लक्षजापेन | किं पुनरेकमात्रमिति ? आलिकालि उच्यते - तद्यथा अ आ इ ई ऋ ॠ उ ऊ 
ऌ ॡ अ आ ए ऐ अर् आर् ओ औ अल् आल् ह हा य या र रा व वा ल ला इति सृष्टिक्रमेणालिजापः 
श्वासप्रवेशेन |

श्वासनिर्गमे कालिः - क का ख खा ग गा घ घा ङ ङा च चा छ छा ज जा झ 
झा ञ ञा ट टा ठ ठा ड डा ढ ढा ण णा प पा फ फा ब बा भ भा म मा 
त ता थ था द दा ध धा न ना स सा ह्य [क्: द्य द्या, ग्: ढ ढ्या] ह्या ष 
षा श शा क्ष क्षा इति | आदौ ओंकारं दत्त्वा क्षोभणे आकृष्टावन्ते वौषट् प्रदेयम् 
| एवं पुरक्षोभमन्त्रः | इति कालचक्रे निबद्धम् |

|| पुरक्षोभविधिः ||

प्. ४७९)

२४७.

प्रणम्य नाथं हेवज्रं सर्वधर्मैकसंवरम् |
संगृह्यते यथाम्नायं बाह्यपूजाविधिर्मया ||

ततः श्रीहेवज्रयोगवान् मन्त्री प्रयूषे यथावसरं वा कृतसम्मार्जनादिके 
भूभागे हस्तं दत्त्वा ओं रक्ष रक्ष हूं हूं फट् स्वाहा इति भूमिमधिष्ठाय 
[क्, ग्: भूम्यधि०] तत्र पञ्चामृतसुगन्धादिवटिकया 
तत्तद्भूम्यधिमोक्षपूर्वकं 
पीठोपपीठक्षेत्रोपक्षेत्रछन्दोपच्छन्दमेलापकोपमेलापकपीलचोपपील##-
मण्डलमुपलिप्य [क्, ढ्: लं सुलि०] ओं वज्ररेखे हूं इत्यभिमन्त्र्य 
हृद्वज्रकिरणाकृष्टं भगवन्तं समण्डलं सर्ववीरवीरेश्वरीसङ्क्षेपरूपं 
तत्रारोप्य अर्घ्यपाद्यादिदानपूर्वकमष्टमातृभिः सम्पूज्य हूंकारजं 
तदभिमन्त्रितपुष्पादिकं तस्मै तद्यात् | तत्र 
त्र्यक्षरहृदयोपहृदयमन्त्रैर्भगवते स्वमन्त्राभ्यां भगवत्यै | ओं गौरि 
हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं चौरि हूं ह्हूं हूं फट् स्वाहा | ओं वेतालि हूं 
हूं हूं फट् स्वाहा | ओं घस्मरि हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं पुक्कसि हूं 
हूं हूं फट् स्वाहा | ओं शबरि हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं चण्डालि हूं हूं 
हूं फट् स्वाहा | ओं डोम्बि हूं हूं हूं फट् स्वाहा | इति मन्त्रैर्यथास्थानं 
गौर्यादीनां ततो बाह्यादिसर्वपूजादिभिः सम्पूज्य त्र्यक्षरवर्जितपुष्पदानमन्त्रैः | 
ओं अष्टाननाय हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं पिङ्गलोर्द्ध्वकेशवत्सले हूं हूं 
हूं फट् स्वाहा | ओं चतुर्विंशतिनेत्राय हूं हूं हूं

प्. ४८०)

फट् स्वाहा | ओं षोडशभुजाय हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं कृष्णजीमूतवपुषे 
हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं कपालमालाधारिणे हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं 
आध्मातक्रूरचित्ताय [क्, ग्: अध्यातकुरु०] हूं हूं हूं फट् स्वाहा | ओं 
अर्द्धदंष्ट्रिणे [ग्: अर्द्धेन्दु०] हूं हूं हूं फट् स्वाहा | इति मन्त्रैश्च 
संस्तुत्य यथायोगमन्यत् स्तुतिप्रणिधानादिकं च कृत्वा शताक्षरमन्त्रेण 
दृढीकुर्यात् | मन्त्रः - ओं वज्रसत्त्व समयमनुपालय वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ 
दृढो मे भव सुपोष्यो मे भव सुतोष्यो मे भव अनुरक्तो मे भव सर्वसिद्धिं मे 
प्रयच्छ सर्वकर्मसु च मे चित्तं श्रेयः कुरु हूं हहहह होः भगवन् 
सर्वतथागतवज्र मा मे मुञ्च वज्रीभव महासमयसत्त्व आः इति | ततः - 

कृतो वः सर्वसत्त्वार्थः सिद्धिर्दत्ता यथानुगा |
गच्छब्धं बुद्धविषयं पुनरागमनाय मुः ||

इति विसर्ज्य चक्रमात्मन्यर्न्तभाव्य रेखालोपादिकं कुर्यात् | नैरात्म्यापूजनमपि 
तथैव मण्डलकमुपलिप्यारोप्य च मण्डलचक्रं त्र्यक्षरस्वहृन्मालामन्त्रेण 
नायिकायै [क्: नापि काययं] अन्यासां प्रणवस्वाहाविदर्भितस्वबीजमन्त्रैः 
[ग्: प्रवण०] पुष्पादिकं यथास्थानं दत्त्वा 
त्र्यक्षररहितपुष्पदानमन्त्रैः स्तुतिं च कुर्यात् | शेषं पूर्ववदिति |

बाह्यपूजाविधेः स्मृत्यै संग्रहाद् यन्मयार्जितम् |
पुण्यं तेनास्तु लोकोऽयं सत्पूजाभाजनं परम् ||

|| पूजाविधिसंग्रहः समाप्तः ||

प्. ४८१)

२४८.

वज्रडाकं नमस्कृत्य महामायात्मकं जिनम् |
आम्नायसङ्गतस्तस्य सूच्यते [क्, ग्: मुच्य] साधनक्रमः ||

श्राद्धो [क्, ग्: श्राद्धोत्र] मैत्रीकृपायोगात् [क्, ग्: 
योगं] संबोधौ कृतमानसः |
दानशीलादियुक्तोऽष्टलोकधर्मैः समाशयः ||

मन्त्रतन्त्रादिसिद्धिज्ञो योगाचारक्षमः [क्, ढ्: क्षमे] क्वचित् |
स्थाने सुखोपविष्टः सन् हृत्सूर्ये न्यस्तहूंकृतिः ||

तत्प्रभोद्भवपूजाभिः सम्पूज्य पुरतो धियम् |
कृत्वार्घ्यदेशनाद्यं तु शून्यतां भावयेत् ततः ||

ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति मनसा पठेत् | 

व्योम्नि रक्तचतुष्पत्रपद्मस्थे सूर्यमण्डले |
पञ्च बिन्दून् सितान् ध्यात्वा स्फुरत्संहारकारकान् [क्, ग्: वान्] ||

चतुर्दिक्ष्वन्दुसम्भूता [क्: चतुर्भिर्विन्दु, ढ्: चतुर्दिग्विन्दु०] 
नृत्यन्त्यः सङ्गमोत्सुकाः |
पूर्वाभ्यस्तमहामैत्रीकरुणादिस्वभाविकाः ||

चतस्रोऽपि च डाकिन्यश्चोदयन्तीति चिन्तयेत् |
हले [छाया - 

हले सखि विकसितं कमलं प्रबोधितं वज्रेण |
अललललहो महासुखेनारोपितो नृत्येन ||

रविकिरणैः प्रफुल्लं कमलं महासुखेन |] सहि विअसिअ कमलु पबोहिउ 
वज्जें [ग्: वज्जं] ||

अललललहो महासुहेण आरोहिउ नृत्यें [ग्: नृत्ये, क्, ढ्: 
नृत्येन] |
रविकिरण पफुल्लिउ कमलु महासुहेण ||

प्. ४८२)

ततः संसारदुःखेभ्यः सत्त्वाभ्युद्धरणाशयः [क्, ढ्: 
नुद्ध] |
मायोपमं जगत्तत्त्वं यथाभूतं विलोक्य सः ||

मध्यबिन्दूद्भवं [क्, ग्; मध्ये चन्द्रो०] नीलं हूंबीजात् 
करुणामयम् [क्: करमयं] |
पञ्चज्ञानत्रिकायात्मपरमानन्दसुन्दरम् ||

चतुर्मुखं चतुर्बाहुं भस्मोद्धूलितमस्य च |
मूलं शरीरवन्नीलं मुखं पीतं तु दक्षिणम् ||

पृष्ठतः सितरक्ताभं वामं [क्: भद्वा] मरकतोज्ज्वलम् |
त्रिनेत्रं नरचर्मादिमुद्रापञ्चकभूषितम् ||

पिङ्गोर्द्ध्वमूर्द्धजाक्षोभ्यं [क्, ग्: पिङ्गलोर्द्धजा] 
कपालमुकुटोत्कटम् |
कपालपाणिनं [क्: माली, ग्; मालिनं] सव्ये वामे खट्वाङ्गचापिनम् 
|
रश्मिकोटिस्फुरच्चित्रबुद्धैः कृतजगद्धितम् ||

स्वाभया बुद्धडाकिन्या संश्लिष्टं वा रतोत्सवे |
नृत्यन्तं हेरुकं ध्यायात् [क्, ग्: ध्यात्वा] चतुर्देवीक्षिताननम् ||

डाकिनीनां चतुर्द्दिक्षु चिह्नादिकमुच्यते - 

तत्र पूर्वदले वज्रडाकिनी नीलवर्णिका |
नीलपीतसितारक्तहरितास्यचतुष्टया ||

पृथिव्यादर्शज्ञानादि शुद्धवज्रं कपालकम् |
सव्ये दधाति वामे तु घण्टाखट्वाङ्गधारिका ||

दक्षिणे समताज्ञानतोयधात्वभिरूपिका |
श्रीरत्नडाकिनी रत्नच्छटात्रिशूलहस्तिका [क्, ग्: च्छत्र] ||

वामे निपीडितग्रीवश्रीवज्रसत्त्वडाकिका [ग्: जम्बुकसत्य०] |

प्. ४८३)

पीतनीलसितारक्तहरिताभचतुर्मुखी ||

पश्चिमे तु दले पद्मडाकिनी धवलारुणा |
स्यात् तेजःप्रत्यवेक्षादिस्वभावा नवयौवना [क्, ढ्: वान्नव] ||

सितारुणद्रुतस्वर्णनीलहरितनिभानना |
विश्वपद्मं शरं सव्ये कपालं धनुरन्यतः ||

उत्तरे तु हरित्पीतशुक्लरक्तसितानना |
कृत्वानुष्ठानवायवादिविशुद्धा [क्, ग्: वाद्या] विश्वडाकिनी ||

खट्वाङ्गडमरुकं [क्, ग्: खड्ग] सव्ये वामे पाशं कपालकम् |
सत्रिनेत्राश्चतुर्वक्त्राः सर्वा देव्यश्चतुर्भुजाः ||

शृङ्गारादिरसासङ्गा लक्षणव्यञ्जनोज्ज्वलाः |
रौद्रासनस्था नृत्यन्त्यो नाथाभा मुद्रिकादिभिः ||

कुर्यात् षडङ्गविन्यासं नाथस्यावाहनादिकम् |
अभिषेकं जिनैः पूजां स्तुत्यनुरागनादिकम् ||

ललाटकण्ठयोश्चक्षुःश्रोत्रघ्राणे हृदि न्यसेत् |
ओं आः ख [क्: चित] चि र इत्येवं रेफादूर्ध्वं च हूंकृतिः ||

वज्रच्छटासमायोगैरानीय ज्ञानमण्डलम् |
अर्घदानादिपूर्वं च प्रविश्यैकीकुर्यात् स्वयम् ||

सार्द्धं समयचक्रेण विशिष्टफलसिद्धये |
रसप्रवेशात् ताम्रादिरजतीभावसिद्धवत् ||

सञ्चोद्य दिग्गतान् नाथान् हृदयस्थहृदर्च्चिषा |
तत्प्रभोद्भवविद्याभिर्भृतकुम्भामृताम्बुधिः ||

अभिषेकात् प्रभोर्मौलोवक्षोभ्यो [ग्: भोर्मा] दिव्ययोषिताम् |
पुनः शाश्वतरत्नेशामिताभामोघसिद्धयः ||

प्. ४८४)

समाध्युत्सृष्टदेवीभिः [ढ्: सन्] सत्पूजाव्यग्रपाणिभिः |
पूजयेद् योगिनीयुक्तमात्मानं हेरुकं स्तुयात् ||

दंष्ट्रोत्कटमहाभीममुण्डस्रग्दामभूषितम् |
भक्षमाणं महामांसं श्रीहेरुकं नमाम्यहम् ||

इति स्तुतिः |

शिरोहृन्नाभिगुह्येऽस्य ऊरुयुग्मादिके क्रमात् |
ओं हूं स्वा आ हा बीजं ध्यात्वा पञ्चकुलात्मिकाम् ||

ह्रीःकाररक्तगुह्याब्जां [क्: रक्त] भ्रूंभूतपीतकर्णिकाम् |
श्रीबुद्धडाकिनीं स्वाभां वीक्ष्य रक्तां रतोत्सुकाम् ||

गीत्या सञ्चोद्यमानः सन् चतुर्देवीभिराज्ञया |
ओंजातमणिहूंवज्रविचित्रकरणादिभिः ||

जिनाननुरागयामीत्यारभेत् रतिचिन्तया |
वज्राब्जस्फारफट्शब्दैरानीयास्ये प्रवेशितम् ||

जिनवृन्दं सुखावेशात् द्रुतं वज्रविनिर्गतम् |
पद्मे सच्चित्तमासाद्य [क्, ग्: सचि] जिह्वया विधिवत् ततः ||

चतुर्भूतस्वभावे हृद्रक्तपद्मे [क्, ग्: उक्त०] चतुर्दले |
सूर्यस्थबिन्दुचन्द्रेन [क्, ग्: न्दुश्च] सम्पुटितः सुवेष्टितः ||

मृणालसूत्रोपमसार्द्धसप्तरेखाभिराप्ताक्षरपङ्क्तिभिः [क्: ओमित्स् 
सप्त ; क्, ग्: रक्षर] सः |
निश्चार्य नादं तत ऊर्ध्वमिन्दुच्छिद्रे प्रवेश्यानुगमागमः स्यात् ||

प्. ४८५)

उच्चारयन् स्फुरत्प्राणैर्मन्त्रमायामलङ्कृतम् [ग्: स्फरेत् घ्राणै०] 
|
त्र्यक्षरं च तथा कुर्यात् नादप्रवेशनिर्गमौ ||

ऊर्ध्वं निर्गच्छति वायौ त्र्यक्षरध्वनिर्निर्गच्छति प्रविशति सति प्रविऽसति तिष्ठति सति 
वायौ सूक्ष्मासितबिन्दुमध्ये तिष्ठति | एवं ग्रथितस्वरव्यञ्जना 
सार्द्धसप्तगुणरेखा प्रवेशस्थितिनिर्गमा | मन्दं मन्दमन्यत्रागता परा 
[क्, ग्: प्रचा०] चित्तेन निध्येया | ओं आः हूं इति त्र्यक्षरजप्यमन्त्रः ||

उत्थातुकामः पूजाद्यं कृत्वा दृष्ट्वा च दुःखितम् | 
जगत्तत्त्वदृशामुक्तं कुशलं परिणामयेत् || 

यन्मयोपचितं पुण्यंन् वज्रडाकस्य भावनात् |
तेनाहं वज्रडाकः स्यां जगन्नाथपदाप्तये ||

उत्थाय पिण्डपातादिश्रुतव्याख्यादिकां [क्, ग्: पात्रा ; ग्: ताख्याना] 
क्रियाम् |
स्वपरहेरुकाकारो मायाकार इवाचरेत् ||

हूंकाराधिष्ठितं भोज्यं आःकारजकपालगम् [क्: यंका०] |
अधोवायवग्निचक्रेण [ग्: वज्रेण] ज्वालितं निर्मलीकृतम् ||

ऊर्द्ध्वमोंकारमाचिन्त्य अभिमन्त्रामृतायितम् |
जिह्वावज्रांशुनलिकाकृष्टेनानेन तर्पयेत् ||

ओं आः हूं गुह्यभक्ष्यं भक्ष्येऽहमिति अमृतास्वादमन्त्रः |

प्रागेव स्नानवेलायां अभिषेकविधिं भजेत् |
चतसृष्वपि सन्ध्यासु ध्यायादेवं समासतः ||

प्. ४८६)

साधनं वज्रडाकस्य कृत्वा लब्धं शुभं मया |
यत् तेनार्यजनो [क्: नानाद्य] भूयात् तदहं कृतभूषणः ||

|| महामायातन्त्रानुसारेण हेरुकसाधनोपायिका समाप्ता ||

२४९.

श्रीहेरुकमहावज्रं [ग्: ओं नमो श्री० ; क्, ग्: वज्रा] कट्ट कट्ट 
प्रवेशय प्रवेशय बन्ध बन्ध तोषय तोषय सर्ववज्रडाकिनीनां हृदयं हूं 
हूं हूं फट् | ओं सर्वबुद्धडाकिनी [क्, ग्: वज्र०] प्रतीच्छेमं बलिं 
ओं फट् | ओं वज्रडाकिनी प्रतीच्छेमं बलिं हूं फट् | ओं रत्नडाकिनी प्रतीच्छेमं 
बलिं हूं फट् | ओं पद्मडाकिनी प्रतीच्छेमं बलिं ह्रीं [ग्: ह्रीः] फट् | ओं 
विश्वडाकिनी प्रतीच्छेमं बलिं हूं फट् | ओं सर्वडाकिनी प्रतीच्छेमं बलिं हूं 
[क्: ओमित्स् हूं ह्रीः] ह्रीः हूं हैः | ओं सर्वयोगिनी प्रतीच्छेमं बलिं हूं 
हहहीः |

|| एवं महामायातन्त्रस्य बलिविधिः समापतः ||

प्. ४८७)

२५०.

नमो वज्रडाकाय |

विस्तरो दुर्ग्रहः प्रायो बालस्त्रीणां [क्, ग्: चल] भवेदिति |
संक्षिप्तमपि संक्षिप्य तत् सप्ताक्षरमुद्धरेत् ||

तत्पूजाशून्यताबोधिमन्त्रपर्यन्तमन्तरा |
कृतवानङ्गमध्यङ्गं वज्रडाकं प्रसाधयेत् ||

यं रं वं लं चतुर्भूतमण्डलोपरि चिन्तयेत् |
सुंकारसम्भवं मेरुं सप्तरत्नाष्टशृङ्गकम् ||

ओं मेदिनि वज्रीब्भव वज्रबन्ध हूं | ओं वज्रप्राकार हूं वं हूं | ओं 
वज्रपञ्जर हूं पं हूं | ओं वज्रवितान हूं खं हूं | ओं वज्रशरजाल 
[ढ्: ओमित्स् वज्र] त्रां शं त्रां | ओं वज्रज्वालानलार्कं हूं हूं हूं ##-

विधाय वज्रभूम्यादिषट्कं [क्, ग्: षडङ्ग] षडारमालिखेत् |
विश्वाब्जसंस्थितं चक्रं विश्ववज्रावलीकृतम् ||

हूंभवं ध्यायेदत्रैव वज्रडाकं महासुखम् |
षड्भुजं त्रिमुखं त्र्यक्षं सर्वलक्षणलक्षितम् ||

व्यञ्जनाशीतिसंयुक्तं आलिकाल्युद्भवं प्रभुम् |
वज्रघण्टासमापन्नं नरचर्मार्द्रधारिणम् ||

वामे कपालखट्वाङ्गत्रिशूलं दक्षिणे करे |
कपालमालामुकुटिं विश्ववज्रजटाधरम् ||

अर्द्धेन्दुशेखरं चैव षण्मुद्रादेहभूषणम् |
नीलपीतहरितवक्त्रं व्याघ्रचर्माम्बरावृतम् ||

प्. ४८८)

आलीढभ्रान्तसूर्यस्थभैरवकालरात्रिकम् [क्, ग्: प्रत्याली ; क्, ग्: 
सूर्यभै] |
यथा नाथस्य तथा वज्रवाराह्यापि भुजादिकम् [क्, ढ्: पूजाविधिः] ||

देवी जानु समावेष्ट्य परमानन्दविह्वला |
ज्ञानाकर्षणादिकं कुर्यात् जःहूंवंहोरेभिरक्षरैः ||

षड् योगिन्यः षडारेषु वामावर्तविवर्तनैः |
हेरुकी प्रथमा देवी द्वितीया वज्रभैरवी ||

तृतीया घोरचण्डी च [क्, ग्: स्याच्चतु] चतुर्थी वज्रभास्करी |
पञ्चमी वज्ररौद्री च षष्ठी स्याद् वज्रडाकिनी ||

नीला पीता रक्ता हरिता धूम्रा सिता देव्यः |
मुक्तकेशा महारौद्रा त्रिनेत्राश्च दिगम्बराः ||

रणड्डमरुघण्टा च हस्तेतरकरद्वये |
दधाना नरचर्माणि प्रेतसूर्योपरि स्थिताः ||

कपालमालामकुटा आलीढासनसंस्थिताः |
षडक्षरभवा भव्या देव्याः सर्वा यथाक्रमम् ||

लों मां पां तां खं इत्येभिः पञ्चधातुभिरधिष्ठिताः |
ओं अं ह्रीं हूं होः ह्रीःकारैः स्कन्धान् रूपादिकानपि ||

भ्रूं हूं खं आः हो हंकारैरायतनानि शोधयेत् | ओं हः नमः ह्रीः 
स्वाहा हूं वौषट् हूं हूं होः फट् फट् उरःशिरःस्कन्धनेत्रादिषु [क्: 
ओं शिखा० ग्: उरसि शिखा] योजयेत् | ओं वं हां यां ह्रीं मों जं ह्रीं 
हूं हूं फट् फट् - 

नाभिहृद्वक्त्रेषु मूर्ध्नि शिखायामन्यत्र [ग्: यां मन्त्र] विन्यसेत् |
कायवाक्चित्तचन्द्रेषु ओं आः हूंकारमर्पयेत् ||

प्. ४८९)

षट्चक्रवर्त्तिचक्रस्थदेवीवृन्दकरस्थितैः [क्, ग्: वज्रस्थ] |
पञ्चामृतद्रवापूर्णैः कपालैरभिषेचयेत् ||

पूजास्तुत्यमृतास्वादं कृत्वा च भावनां चरेत् |
सप्ताक्षरं जपेन्मन्त्री [ग्: न्मन्त्रं] निर्विशङ्केन चेतसा ||

ओं ह्रीः ह ह हूं हूं फट् |

ध्यानजापात् [क्: पादखिन्नतः] यदा खिन्नः तदा शुद्धिमनुस्मरेत् | 
स्मृतिसम्बोध्यङ्गं श्रीहेरुकः [क्: ओमित्स् श्रीहेरूकः - 
उपेक्षासम्बोध्ह्यङ्गं] धर्मप्रविचयसम्बोध्यङ्गं हेरुकी 
वीर्यसम्बोध्यङ्गं वज्रभैरवी प्रीतिसम्बोध्यङ्गं घोरचण्डी 
प्रस्रब्धिसम्बोध्यङ्गं वज्रभास्करी समाधिसम्बोध्यङ्गं वज्ररौद्री 
उपेक्षासम्बोध्यङ्गं वज्रडाकिनी - सप्तबोध्यङ्गभावना |

कण्ठिका रुचकं रत्नकुण्डलं भस्म सूत्रकम् |
षड् [क्: सङ्घपा] वै पारमिता एता मुद्रारूपेण योजिताः ||

|| दुर्जयचन्द्रोद्धृतं सप्ताक्षरसाधनं समाप्तम् ||

प्. ४९०)

२५१.

नमः सम्बराय |

त्रिमुखं षड्भुजं नीलं स्वाभप्रज्ञाङ्गसङ्गिनम् |
हूंजं षड्देवतीनाथं नत्वा लिखामि साधनम् ||

योगी प्रातरुत्थाय समयगुलिकां मुखे प्रक्षिप्य गिरिगह्वरादिमनोरमे स्थाने 
विश्ववज्रसमासीनो हृदि सूर्यस्थनीलहूंकारं पश्येत् | तस्मात् हूंकारात् 
पञ्चाकारान् रश्मीन् गगनकुहरे त्रैधातुकमभिव्याप्य संस्फार्य तैश्च 
रश्मिभिरकनिष्ठभुवनवर्त्तिनं भगवन्तं वक्ष्यमाणवर्णभुजायुधं 
सर्वयोगिनीगुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्च तिलबिम्बोपमान् आनीयाकाशदेशे पुरतः 
संस्थाप्य तांश्च रश्मीन् पुनः स्वबीजे संहरेत् | ततः स्वबीजात् संस्फार्य 
बाह्यगुह्यतत्त्वपूजाविशेषैर्भगवन्तं योगिनीगुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्च 
यथाविधिना पूजयेत् वन्दयेत् | ततस्तेषां पुरतः पापदेशनापापाकरणसंवरं 
पुण्यानुमोदनात्रिशरणगमनबोधिचित्तोत्पाद-आत्मभावनिर्यातना##-
रवान्] भावयेत् | ततः ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकाः [क्, ग्: 
त्मकोहं] सर्वधर्माः ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति 
सकलवस्तुतत्त्वसारसंग्राहकं मन्त्रार्थमामुखीकुर्वन् 
अजातानिरुद्धप्रभास्वरसमाधौ मुहूर्तमप्रतिष्ठितरूपेण संतिष्ठेत् | ततः 
पूर्वप्रणिधानावेधसामर्थ्यात् प्रभास्वरादुत्थाय स्वप्नमायावत् विश्वं पश्यन् 
जगदुत्थायात्मनः श्रीहेरुकत्वं विभावयन् यं रं लं वं

प्. ४९१)

परिणतानि धनुस्त्रिकोणवर्त्तुलचतुरस्राणि नीलरक्तश्वेतपीतानि 
चतुर्महाभूतमण्डलानि उपर्युपरि पश्येत् | तदुपरि सुंकारसम्भवं सुमेरुं 
चतुरस्रं सप्तरत्नमयं अष्टशृङ्गोपशोभितं तदुपरि ओं मेदिनी वज्रीभव 
वज्रबन्ध हूं ओं वज्रपाकार हूं वं हूं ओं वज्रपञ्जर हूं पं हूं ओं 
वज्रवितान हूं खं हूं ओं वज्रशरजाल त्रां शं त्रां ओं वज्रज्वालानलार्क 
हूं हूं हूं - एतैर्मन्त्रैर्वज्रभूम्यादिषट्कं विधाय [क्, ढ्: 
षड्वि] तदभ्यन्तरे चतुरस्रादिकूटागारं विभाव्य तदभ्यन्तरे 
विश्वपद्मस्थं षडारचक्रं ध्यायात् वज्रपद्मचक्रावलीवृतम् | तदभ्यन्तरे 
पद्मवरटकस्थं रंभवं सूर्यमण्डलं आलिकालिपरिणतं 
चन्द्रसूर्यमण्डलसम्पुटमध्यस्थं नीलहूंकारं वज्रसत्त्वरूपं भावयेत् | एतत् 
सर्वं परिणम्य भगवन्तं वज्रडाकं हूंभवं वाराह्यालिङ्गितमहासुखं 
यथोपदेशं आदर्शादिपञ्चज्ञानात्मकं षड्भुजं 
मूलदक्षिणवामनीलपीतहरितत्रिमुखं त्रिनयनं 
द्वात्रिंशल्लक्षणाशीत्यनुव्यञ्जनात्मकं प्रभुं आलिङ्गनभुजाभ्यां 
वज्रघण्टाधरं इतरोर्ध्वभुजाभ्यां नरचर्मधारिणं 
वामभुजासक्तखट्वाङ्गकपालकलितकरं दक्षिणे त्रिशूलधरं 
कपालमालाभरणोज्ज्वलं षण्मुद्राविभूषितं व्याघ्रचर्माम्बरावृतकटिं 
विश्ववज्रार्द्धेन्दुमण्डितजटाजूटं 
आलीढपदाक्रान्तविश्वाब्जसूर्यमध्यस्थभैरवकालरात्रिमस्तक##-
नाथस्य तथा वज्रवाराह्या वर्णभुजादिकं किन्तु नरचर्म त्यक्त्वा तत्कराभ्यां 
धनुर्बाणधारिणी देवी भगवज्जानुद्वयंन् समावेष्ट्य  

प्. ४९२)

नोत् च्लेअर् 

प्. ४९३)

नोत् च्लेअर् 

प्. ४९४)

पूजयेत् | यंकारपरिणतं वायुमण्डलं तदुपरि रेफपरिणतं अग्निमण्डलं 
तदुपरि रक्त-आःकारजं पद्मभाजनं तन्मध्ये वुं आं जिं खं हूं 
एतत्परिणामेन पञ्चामृतपञ्चप्रदीपं स्वबीजाङ्कितं तत्पिधानं ओंकारं 
तदुपरि अकारजं शशिनं तत्र हूंभववज्रं तद्बीजाङ्कितम् | वायुना वह्नौ ज्वलति 
तत्पाकेन शुद्धाः सर्वत्थागताः ओंकारचन्द्रवज्राणि च द्रवीभूय निपतन्ति 
तत्करोटके | ततः ओं आः हूं इत्युच्चार्य सर्वदेवतानाममृतमाकृष्य तत्रैव 
प्रवेशयेत् | अनेनैवाधिष्ठाय [क्: ओमित्स् अनेनै मास्वादयेत्] जिह्वाग्रे 
वंभवं यवफलप्रमाणं सितवज्रं वज्रनालिकया तदमृतमास्वादयेत् | 
मुखात् मुखं भगवत्यै दद्यात् देवतीगणाय च | ततो ध्यानात् खिन्नः 
सम्बराकारमुद्वहन् मन्त्रं जपेत् | तत्र मन्त्रः ओं ह्रीः ह ह हूं हूं फट् | जापात् 
खिन्नः शुद्धिमनुस्मरेत् | स्मृतिसम्बोध्यङ्गं श्रीहेरुकः 
धर्मप्रविचयसम्बोध्यङ्गं श्रीहेरुकी वीर्यसम्बोध्यङ्गं वज्रभैरवी 
प्रीतिसम्बोध्यङ्गं घोरचण्डी प्रस्रब्धिसम्बोध्यङ्गं वज्रभास्करी 
समाधिसम्बोध्यङ्गं वज्ररौद्री उपेक्षासम्बोध्यङ्गं वज्रडाकिनी |

कण्ठिका रुचकं रत्नकुण्डलं भस्म सूत्रकम् |

षट्पारमिताविशुद्ध्या बोध्यङ्गं बल्युपहारपूर्वकं त्रिसन्ध्यं भगवन्तं 
ध्यायेत् | तत्र बलिः | योगी [ग्: योगिनी] -

आलीढपदसंस्थित उच्चस्थानास्थितश्रितः |
दक्षिणाभिमुखो नग्नो मुक्तशिखो निशार्द्धके |
आक्रान्तपादोर्द्ध्वदृष्टिस्तु मूर्धाफेंकारनादतः [क्, ग्: हेका] 
||

प्. ४९५)

वज्राञ्ज्रलिमूर्द्ध्वविकचं [ढ्: लिः | ऊर्द्ध्व] कृत्वा तदनु ज्वालामुद्रां 
विधायावर्त्तावर्त्तेन वीरयोगिनीमाकृष्य ओं आः वज्र-अरल्लि [क्, ग्: 
अलरण्डि] होः जः हूं वं होः वज्रडाकिन्यः समयस्त्वं दृश्यहोः एवं त्रि 
चतुः पञ्च वारन् उच्चार्य आमन्त्रयेत् | तदनु ओं ख ख खाहि खाहि 
सर्वयक्षराक्षसभूतप्रेतपिशाचोन्मादापस्मारडाकिन्यादय इमं बलिं गृह्णन्तु 
सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छन्तु [क्: प्रयच्छैव] यथैवं यथेष्टं भुञ्जथ 
पिबथ जिघ्रथ मातिक्रमथ मम [क्, ग्: ओमित्] सर्वाकारतया 
शतसुखसमृद्धये [क्, ग्: सुखं प्रवृ०] सहायका भवन्तु हूं 
हूं हूं फट् स्वाहा इत्यनेन बलिं दद्यात् | तत्तद्बलिं यथोपदेशं सञ्चारं 
कृत्वा श्रीचक्रसम्बररूपेण निवारितेन्द्रियो [क्, ग्: अद्द् यथा अfतेर् थिस्] 
योगी मायोपमं जगदधिमुच्य यथासुखं विहरेदिति |

अद्वयेनाद्वयं कृत्वा यत् सप्ताक्षरसाधनम् |
शुद्धं लब्धं शुभं तेन लोकोऽस्तु चक्रसम्बरः |

|| सप्ताक्षरसाधनं समाअप्तम् ||

|| कृतिरियं पण्डितावधूतश्रीमदद्वयवज्रपादानाम् ||

प्. ४९६)

२५२.

नमः श्रीचक्रसम्बराय |

सद्गुरुचरणाम्भोजं प्रणम्य संगृह्यते यथाम्नायम् |
सम्बरतन्त्राश्रयणाद् बाह्यपूजाविधिर्मया स्पष्टम् ||

इह श्रीचक्रसम्बरं [ग्: श्रीसम्ब०] मण्डलके पूजयितुकामो योगी 
प्रातरुत्थाय यथावसरं वा अविस्मृतदेवतायोगस्तथैव सुदृढतदहङ्कारवान् 
विस्मृतदेवतायोगस्तु पञ्चस्कन्धाद्यहङ्कारवान् 
स्वभावशुद्धमन्त्रोच्चारणपूर्वकं शून्यतामधिमुच्य स्वनाभौ 
निर्गमप्रवेशेन सह स्फुरणसंहरणपूर्वकं आलिकालिपरिणतं चन्द्रं [ढ्: 
अद्द्स् तत्र हूं | अfतेर् थिस्] तत्र हूंकारं पारदवर्णं विभाव्य 
तच्चन्द्रबीजपरिणामेन [क्, ग्: चन्द्र] स्फुरणादिपूर्वकं 
श्रीसम्बरयोगवान् शुचिप्रदेशे पञ्चामृतसुगन्धादिवटिकया तदभावे 
अन्यतमद्रव्यमिश्रितसमयवटिकया वा संयुतं हस्तं दत्त्वा शुम्भनिशुम्भ 
इत्यादिकमुच्चार्य चतुरस्रमण्डलकं उपलिप्य [क्, ग्: कोपलि] ओं वज्ररेखे 
हूं इत्यधिष्ठाय तन्मध्ये हस्तं दत्त्वा पूजेत्यादि चतुर्विंशत्यक्षराणि 
पीठोपपीठादिदशभूमिस्वभावानि [क्, ग्: स्वभू] 
तत्तद्भूम्यधिमोक्षपूर्वकमुच्चारयेत् | ततस्तत्र मण्डले झटिति 
चतुर्महाभूतस्थसुमेरूपरि विश्वचन्द्रे स्वहृदयविनिर्गतहूंकारमवस्थाप्य 
तद्बीजरश्मिभिर्दशदिक्स्थत्रिचक्रदेवतामानीय तत्र हूंकारे यथोपदेशं प्रविश्य 
तत्परिणतं भगवन्तं सपरिवारं सर्वाकारनिष्पन्नं पश्येत् | ततः 
हृद्बीजनिर्गतवीणादिदेवीभिः संपूज्य सप्तरत्नादीनि च निर्गतानि 

प्. ४९७)

ढौकयित्वा यथाविधि शोधितेन [क्, ग्: तान्] करेण मण्डलकमध्ये 
त्र्यक्षरमन्त्रेण पुष्पं दद्यात् | पुनस्तत्रैव 
भगवद्भगवतीहृदयोपहृदयमन्त्रैस्ततो डाकिन्यादीनां 
यममथनीपर्यन्तानामेतासामेव मन्त्रेण दिक्षु वामावर्तेन विदिक्षु 
दक्षिणावर्त्तेन यथास्थानं पुष्पं मण्डलके दद्यात् | ततः करविन्यस्तानां 
तत्तत्स्थानेषु तत्तन्मन्त्रेण ओं हः इत्यादिना पुष्पं दद्यात् | 
ततस्तद्वामकरतलगतपुष्पमष्टपदमन्त्रोच्चारणपूर्वकं [क्: वाम ओन्ल्य ; ढ्: 
करग] मण्डलके प्रक्षिप्य शिरसि अञ्जलिकरणपूर्वकं 
ध्यानमन्त्रचक्रमात्मनि प्रवेशयेत् | ततो हृदयाद्यष्टपदैस्तु [ग्: 
पदान्त] मन्त्रैः स्तुतिपूर्वकं यथावर्त्तितस्तुतिभिश्च संस्तुत्य यथाशक्ति 
पापदेशनादिकं ध्यानमन्त्रजापप्रणिधानादिकं च विधाय 
शताक्षरमन्त्रमुच्चार्य योगशुद्धाः [क्, ग्: ओं उपाय] सर्वधर्मा 
योगशुद्धोऽहमिति मन्त्रसहितकमलावर्त्तमुद्रया सन्तोष्य मुद्रोपसंहारे 
चाऽऽलिङ्गनाभिधानपूर्वकं अनामिकया भूमिं स्पृशन् ओं वज्र मुरिति पठन् 
विसर्ज्य तच्चक्रमात्मनि प्रवेश्य मण्डलकरेखाप्रोक्षणादिकं कुर्यात् |

बाह्यपूजाविधेः पुण्यं संग्रहाद् [क्, ग्: ग्रहा] यन्मयार्जितम् |
तेन भूयात् जगत् सर्वं बुद्धपूजापरायणम् ||

|| बाह्यपूजाविधिसंग्रहः समाप्तः ||

कृतिः शाश्वतवज्रस्य ||

प्. ४९८)

२५३.

नमः श्रीचक्रसम्बराय |

प्रणम्य वज्रवाराहीं योगिनीचक्रनायिकाम् |
संगृह्यते यथाऽऽम्नायं हस्तपूजाविधिर्मया ||

तत्र गणमण्डलादौ [क्, ग्: मण्ड ; क्: अद्द्स् नमः अfतेर् थिस्] 
श्रीचक्रसम्बरयोगवान् स्ववामकरस्थान् पृथिव्यप्तेजोवायवाकाशधातून् पातनी 
[क्, ढ्: यात]-मारणी-आकर्षणी [क्, ग्: ओमित्]##-
वृद्धातर्जनीमध्यमानामिकाकनिष्ठातन्नखेषु 
वज्रसत्त्ववैरोचनामिताभाक्षोभ्यरत्नसम्भवामोघसिद्धिस्वभावान् यथाक्रमं 
शुक्लपीतरक्तकृष्णहरितवर्णेन [ढ्: रेपेअत्स् पीतरक्त] ओं हः नमः हि 
[क्: ह्रि] स्वाहा हूं वौषट् हे हूं हूं होः फट् हंकारान् विन्यसेत् | करतले 
झटिति निष्पन्नं रक्तपञ्चदलकमलं ध्यात्वा तत्पूर्वदिग्दलेषु वामावर्त्तेन 
यथाक्रमं यामिनी-मोहनी-सञ्चालिनी [ढ्: चालि]-सन्त्रासिनी##-
ह्रें ह्रीं हूं हूं फट् [क्: ओमित्स्] फट् इति बीजाक्षराणि पश्येत् | कर्णिकायां 
च वज्रवाराहीस्वभावं रक्तवर्णं ओं वं इति बीजं एतत् प्रतिबिम्बं चक्रत्रयं 
[क्, ग्: द्वय] वा अधः करपृष्ठेऽपि स्फुटं पश्येत् | ततस्तत्करगतानि 
बीजाक्षराणि द्रवद्रव्येन [क्, ग्: उपद्र०] म्रक्षयित्वा [क्, ग्: अद्द् 
तत्करतलं] सर्ववीरयोगिन्यधिष्ठितत्रिचक्रस्वभावमधिमुच्य तत् 
द्रवादिद्रव्यं 

प्. ४९९)

त्र्यक्षरमन्त्रेण अष्टपदमन्त्रेण वा दद्यात् | ततः संपूज्य 
न्यूनाधिकविधिपूरणार्थं शताक्षरमन्त्रं पठित्वा चक्राद्यधिष्ठानाद्यर्थं 
अध्येष्य तद्द्रव्यमपरस्मिन् द्रव्ये अन्यत्र वा स्थापयित्वा हस्तलग्नेन द्रव्येन 
वामानामिकागृहीतेन हृज्जिह्वाशिरांसि [क्, ढ्: शिरसि] हूं आः 
ओंकारोच्चारणपूर्वकं म्रक्षयन् तद्देवतावृन्दमात्मनि प्रविष्टमधिमुञ्चेत् |

इति लिखित्वा हस्तपूजा मयाऽस्य सम्बरतन्त्रसम्बद्धा |
स्मृतये मन्दधियामपि शाश्वतवज्रेण गुरुवराम्नायतः [क्, ग्: 
म्नायात्] ||

अथ पूर्वोक्तविधिविशोधितवामकरानामिकया 
पीठोपपीठादिचतुर्विंशत्यक्षराण्युच्चारयन् [ढ्: अद्द्स् स्वभावपूजेत्यादि अfतेर् 
थिस्] यथाविधिविशोधितमदनेन त्रिकोणचक्रद्वयमालिख्य तन्मध्ये च 
वर्त्तुलमण्डलम् | तत्र स्वहृद्बीजनिर्गततत्किरणकृष्टं वा 
साधारणाधेयमण्डलं विचिन्त्य तस्मै पञ्चामृतादिरूपेण निष्पादितं 
खाद्यपेयादिकं त्र्यक्षरेणाष्टपदमन्त्रेण वा दत्त्वा पद्मभाजनगतं 
अमृतायितमदनं वृद्धानामिकाभ्यां गृहीत्वा भगवन्तं भगवतीं च 
स्वस्वहृदयोपहृदयमन्त्राभ्यां डाकिन्यादियममथनीपर्यन्तां [क्: अद्द्स् 
न च अfतेर् थिस्] यथास्वमेतासामेव मन्त्रेण तर्पयेत् | ततः सम्पूज्य 
न्यूनातिरेकविधिपूरणार्थं शताक्षरमन्त्रं पठित्वा गणचक्राधिष्ठानार्थं 
चाध्येष्य ओं योगशुद्धाः सर्वधर्मा योगशुद्धोऽहमिति पठन् 
कमलावर्तमुद्रया सन्तोष्य हृन्मुद्रोपसंहारे आलिङ्गनाभिनयपूर्वकं 
अनामिकया भूमिं संस्पृशन् [क्: शानेन] ओं वज्र मुरिति विसर्ज्जयेत् 
तच्चक्रमात्मनि प्रवेशयेत् | ततस्तद्भूमिगतमदनं

प्. ५००)

वामानामिकया गृहीत्वा तेन हृज्जिह्वाशिरांसि हूं आः ओंकारोच्चारणपूर्वकं 
म्रक्षयन् [क्, ग्: येत्] तत्करगतमपि देवताचक्रमात्मनि 
प्रविष्टमालोकयेदिति |

चक्रसम्बरनाथस्य त्र्यस्रमण्डलवर्तिनः |
एषा हस्तेन पूजोक्ता योगिनां हितकारिणी ||

सम्पूज्य यन्मयाऽवाप्तं हस्तपूजाविधिं शुभम् |
तेन सर्वजनाः सन्तु हस्तपूजापरायणाः ||

|| हस्तपूजाविधिः समाप्तः ||

|| कृतिः शाश्वतवज्रस्य ||

२५४.

नमः श्रीबुद्धकपालाय |

प्रथमं तावन्मन्त्री मनोऽनुकूले भूभागे गत्वा द्वादशार्घामृतेनोपलिप्य 
कल्पयेत् | स्वाधिष्ठाने प्रथमं ध्यात्वा भूतभौतिकं स्फारयेत् | स्वहृदये 
हुताशनमक्षरं ध्यात्वा सूर्यमण्डलं कल्पयेत् | ओंकारेण चन्द्रमण्डलं 
द्वयोरेकीभूय सूर्यमण्डलं परं दृश्यते | तस्योपरि हूंकारं विचिन्त्य 
रश्मिमेघांश्च स्फारयेद् बुधः | तेन रश्मिना गुरुबुद्धबोधिसत्त्वानाकृष्य 
पुरतः संस्थाप्यार्चयेत् | पश्चात् क्षमापयेत् | स्वभावशुद्धादिमन्त्रमुच्चार्य 
निस्तरङ्गं विभावयेत् पद्माष्टदलं सूर्याक्रान्तम् | सूर्यस्योपरि न्यस्येत् 
अक्षरद्वयम् | हूंकारेण प्रज्ञालिङ्गितहेरुकं झटित्याकारयोगेनात्मानं विचिन्त्य 
पञ्चविंशतियोगिनीभिः सह एवं दृश्यते | हेरुकनाथेन

प्. ५०१)

कामयेत् सर्वयोगिन्यः | सर्वे ते द्रवीभूय सूर्यमण्डलसमवस्थितं दृष्ट्वा देवीं 
चोदयन् चतुर्योगिन्योऽभ्यन्तरसाधने - 

किच्चे [छाया - 

कृत्ये निश्चय (नित्यं च) विषादगतो लोको निमन्त्र्यते कथम् |
तथा वार्त्तां न यदि सम्स्मरसि उत्तिष्ठति सकलो विषादेन ||

कार्यमात्मनोऽपि कृत्वा प्रिय मा कुरु द्वयमपि चित्तम् |
भवभये पतिताः सकला जन्तव उत्तिष्ठ योगिनीमित्र ||

पूर्वपदं यदि संस्मरसि मा कुरु कार्ये विषादम् |
त्वयि अस्तमिते सकलजन्तवः परिवर्जका ततोत्साह ||

मिथ्या मानमपि मा कुरु प्रिय उत्तिष्ठ शून्यस्वभाव |
कामय योगिनीवृन्दं त्वं भ्रश्यतु (स्फेटतु) अथवा भावः ||] 
णिच्च-अ विसा-अग-उ लोअ णिमन्तिअ काईं |
तह [क्, ग्: तहवणज्जै] वत्ता ण ज इ सम्भरसि उट्ठहिं स-अल 
विसाईं [क्, ग्: विवा-अ] ||

कज्ज अप्पाण वि करिअ पिअ मा [ग्: साकर] करसु [ग्: सूण] विणवि चित्त 
|
भवभ-अ पडिआ स-अल जणु उट्ठहि जोइनिमित्त ||

पूव्वप-इ ज्ज-इ सम्भरसि मा कर कज्ज विसा-उ [ग्: साडे] |
त-इ अथमिन्ने [क्: मिन्ते] स-अल जणु परिअवज्ज ग-उसा-उ ||

मिछें माण वि मा करहि पिअ [क्, ग्: अच्छहि] उट्ठ-इ सुणसहाव |
कामहि जोइणि [क्: ओईणि] विन्द तुहु [ढ्: तुईं] फिट्ट-उ अहवा 
भाव ||

ईदृशेन गीतेन चतुर्योगिन्यश्चोदयन्त्यः पूर्ववद् वक्त्रवर्णचिह्नाद्ययोगिन्या सह | 
ततः - 

उत्थितोऽसौ महावीरो घोरसंहारकारकः ||

नीलवर्णो महावपुः अस्थ्याभरणमर्द्धपर्यङ्कनृत्यस्थं 
मुण्डमालाविभूषितं मुकुटे अक्षोभ्यधारिणं एकवक्त्रं चतुर्भुजं 

प्. ५०२)

वामे खट्वाङ्गकपालं दक्षिणे कर्त्रिडमरुकं प्रज्ञालिङ्गितं वामे चित्रसेना 
मत्ता नग्ना मुक्तकेशी सर्वभयरहिता [क्, ग्: हरिता] देवी चुम्बयन्ती 
मुहुर्मुहुः | एवं आत्मानं ध्यात्वा स्फारयेद् [क्, ग्: स्फुरेद्यो०] 
योगिनीनां महर्द्धिका दिशासु विदिशासु च |

प्रथमाभ्यन्तरपुटे पूर्वे देवी सुमालिनी नीला उत्तरे कपालिनी पीता पश्चिमे भीमा 
श्यामा दक्षिणे दुर्जया शुक्ला द्वितीयपुटे पूर्वे शुभमेखला उत्तरे रूपिणी पश्चिमे 
विद्या [ढ्: जया] दक्षिणे कौबेरी ऐशान्यां कामिनी वायव्यां महोदधिः 
नैरृत्यां कारिणी आग्नेययां मारिणी तृतीयपुटे पूर्वे भीमदर्शना उत्तरे अजया 
[क्: अजेया] पश्चिमे शुभा दक्षिणे ओस्तारकी ऐशान्यां सुरक्षिणी वायव्यां 
विकालरात्री नैरृत्यां महायशा आग्नेययां सुन्दरी | कायवाक्चित्तविशुद्धितस्त्रयः 
पुटलक्षणाः चत्वारि द्वारपालिनीनां नामानि कथयामि पूर्वद्वारे सुन्दरा उत्तरे 
सुभगा पश्चिमे प्रियदर्शना दक्षिणे नैरात्म्या | सर्वा देव्यो नीलवर्णा द्विभुजा 
एकवक्त्रा अस्थ्याभरणाः पिङ्गोर्द्ध्वकेशा मुण्डमालारहिता [ग्: ओमित्स् रहिताः 
शोभितं] वामे कपालं दक्षिणे कर्त्रिका अर्द्धपर्यङ्कनृत्यस्थाः | आसां 
पञ्चविंशतिसूर्यासनानि द्रष्टव्यानि | मण्डलचक्रं तु भावयेत् - 

चतुरस्रं चतुर्द्वारं चतुस्तोरणभूषितम् |
अष्टस्तम्भोपशोभितं वेदिकापट्टिकायुतम् ||

प्. ५०३)

बाह्यतोऽष्ट श्मशानानि कल्पयेत् | खिन्ने सति मन्त्रं जपेत् - ओं महावज्रो 
हेरुकवज्रो [क्, ग्: हेव] धरतु [ढ्: धर धर] धरतु [ढ्: 
अद्द्स् घुरु घुरु] महाज्ञानस्फेटने शीघ्रं साधय स्तम्भय कीलय हूं फट् 
स्वाहा |

उत्पत्तिक्रमं कथितं उत्पन्नं गुरुगोचरम् |
भूतभौतिकसंवरं योगिनीनां प्रकल्पितम् ||

अद्वययोगज्ञानं तु प्रज्ञालिङ्गितहेरुकम् |
क्लेशानां वशीकारार्थं यावन्मुद्रः प्रकल्पितः |
धीरो विनीतो मतिमान् सर्वाकुशलवर्जितः ||

शचिश्च गुरुभक्तश्च बुद्धकपालयोगतः |
सिध्यन्ति षण्मासेनैव योगिनो नात्र संशयः ||

|| श्रीमतो भगवतो बुद्धकपालस्य साधनम् ||

२५५.

निःशेषदुःखमपनीय समस्तसौख्यमाधतुमाभवमहं कुशलं 
त्रिलोक्यम् |
बुद्धो भवेयं इति तु प्रणिधिं विधाय 
प्रस्थानरूपमपरमुपबृंहणीयम् [ग्: परि] ||

योगस्तु त्रिविधो [क्, ढ्, ब्: स्तुतिविधो] ज्ञेयोऽधिष्ठानं च 
प्रकल्पितम् |
निष्पन्नचित्तबिम्बस्य योगो बुद्धैस्तु कल्पितः [क्, ग्: प्रक] ||

यद्वा झटिति योगेन वज्रडाकः स्वयं भवेत् |
भावयित्वा विना बीजमुपपादकसत्त्ववत् [क्, ग्: बीजज] || 

प्. ५०४)

नोत् च्लेअर् 

प्. ५०५)

नोत् च्लेअर् 

प्. ५०६)

२५६.

प्लीं [क्: ष्णीं, ग्: ष्फीं] बुद्धभट्टारकस्य हृदयमिदं प्तीं 
[क्: ग्फीं, ढ्, ब्: किं] मञ्जुश्रीहृदयमिदं ह्रीः 
आर्यावलोकितेश्वरस्य हृदयमिदं धीः वज्रभीष्मस्य हृदयमिदम् | अमीषां 
चतुर्णां हृदयानां मध्ये अन्यतमं हृदयं जपतां स्वकस्वकदेवतायोगं 
कृत्वा वाग्मिता सेवोचिता श्रुतिधारिता असमानप्रतिभानता सर्वत्र वादे विजयिता 
अल्पायासात् [क्, ग्: ओमित् अल्पा भिज्ञाता] पञ्चाभिज्ञाता सिध्यति | 
हृच्चन्द्रमण्डलमध्ये अशेषवाङ्मयशरीरं हृदयाक्षराणां मध्ये 
अन्यतमदक्षरं ध्यायतां दूरदर्शिताद्यभिज्ञाज्ञानं प्रसिध्यति |  

|| हृदयमन्त्रसिद्ध्युपदेशः ||

२५७.

पूर्वोक्तविधानेन - 

खधातुरेफजे सूर्ये हूंकारं ज्वलद्भास्वरम् |
कल्पानलमिवात्युग्रं कृष्णवर्णं महाद्युतिम् ||

तदुत्पन्नं महारौद्रं वज्रहूंकारसंज्ञकम् |
अट्टहासं महारौद्रं क्षेपयन्तं त्रिधातुकम् ||

घण्टावज्रप्रयोगेन मुद्राबद्धकरद्वयम् [क्, ग्: बन्ध] |
प्रत्यालीढपदेनैव भैरवक्रान्तमीकरम् ||

प्. ५०७)

हृत्कण्ठमस्तकन्यस्तं ओं आः हूं अक्षरत्रयम् |
अभिषेकविधानेन चित्तवज्रेण मुद्रयेत् ||

मन्त्रः | ओं हूं हूं फट् स्वाहा |

|| वज्रहूंकारसाधनम् ||

२५८.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यतानन्तरं सितपद्मसूर्ये 
हूंभवमहाबलमेकमुखं चतुर्भुजं 
सर्वाङ्गरक्तमूर्द्ध्वपिङ्गलसर्पावबद्धकेशं दक्षिणभुजाभ्यां 
सितदण्डसितचामरधरं [क्, ढ्: ओमित् सित; क्: वामधरं, ख्: 
चामरं] वामभुजाभ्यां वन्दनाभिनयसपाशतर्जनीकरं 
व्याघ्रचर्मनिवसनं सर्पाभरणं प्रत्यालीढं दंष्ट्राकरालवदनं 
सूर्यमण्डलप्रभामालिनं अमिताभमुकुटिनं ध्यात्वा [क्, ढ्, ग्: 
ध्यायात्] मन्त्रं जपेत् - ओं महाबल स्वाहा |

|| इति महाबलसाधनम् ||

प्. ५०८)

२५९.

पूर्वोक्तविधानेन विश्वकमलसूर्ये रक्तहंकारज्ञाननिष्पन्नं आर्यहयग्रीवं 
रक्तवर्णं त्रिमुखमष्टभुजं प्रतिमुखं त्रिनेत्रं नीलसितदक्षिणेतरवदनं 
सर्पाभरणं ललिताक्षेपपदन्यासं सक्रोधदृष्टिनिरीक्षणं [क्, ढ्, 
ग्: माणं] प्रथममुखं स्मेरं ललज्जिह्वं दक्षिणमुखं 
दंष्ट्रावष्टब्धौष्ठं वाममुखं व्याघ्रचर्मनिवसनं 
वज्रदण्डकरणमुद्राशरोद्यतदक्षिणकरचतुष्टयं 
तर्जनिकास्वकुचग्रहपद्मधनुरुद्यतवामकरचतुष्टयंन् [क्, ग्: वज्रतर्ज्ज ; 
ख्: क्रूर] अक्षोभ्यमौलिनं [क्, ढ्, ख्: लिं] ध्यायादिति 
परमाश्ववज्रो [क्, ढ्, ग्: ज्ञानवज्रो] नाम समाधिः | मन्त्रजापः 
- ओं हं हयग्रीव स्वाहा |

|| हयग्रीवसाधनम् ||

२६०.

नमो हयग्रीवाय [Oन्ल्य क्, ब्: गिवेस् थे नमस्कार] |

इहाद्यनुत्पन्नेनावस्थितः सर्वस्वभाव इति सौगतमतं विदित्वा ततः 
सुमेरुपृष्ठमष्टास्रं [क्, ढ्, ग्: ओमित् पृष्ठ; ढ्, ब्: 
संसृष्ट] सप्तरत्नमयं तन्मध्ये सहस्रयोजनप्रमाणं मसूरकं 
तत्रोपविश्य [क्, ग्, क्, ब्: तत्र पवि] 
रत्नत्रयशरणगमनादिपुरःसरं कायवाक्चित्तमधिष्ठाय 
तेनैवाकाशव्यापिसूर्यमण्डलमभिनिर्माय 

प्. ५०९)

तनैव हंकारं ज्वलद्भास्वराकारं विचिन्त्य ततो नमः [ग्: मनः] 
समन्तकायवाक्चित्तवज्राणां ओं आः हूं इत्यनेन 
दशदिगनन्तपर्यन्तलोकधातुव्यवस्थितान् सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानानीय [ढ्, 
क्, ब्: द्यानीय] ज्ञानाकारेण प्रवेश्य पुनर्द्वितीयहंकारेण हयस्कन्धरं 
सञ्चोद्यानीय प्रवेश्य तृतीयहंकारेणाहमेव हयग्रीववज्रस्वभावात्मकोऽहं 
रक्तवर्णं महाभयानकं त्रिनेत्रं कपिलश्मश्रुरौद्रं बृहदुदरं 
दंष्ट्राकरालिनं दन्तौष्ठकपालमालिनं जटामुकुटिनं अमिताभशिरस्कं 
द्वितीयमुखं भीमभयानकं [क्, ग्, ढ्, ब्: ओमित्] नीलं 
[क्, ब्: ओमित्स्] हयाननं हीहीकारनादिकं ब्रह्माण्डशिखराक्रान्तं 
द्वितीयेन भवाग्रपर्यन्तं अष्टनागोपेतं खर्ववामनाकारं 
व्याघ्रचर्मनिवसनं सर्वालङ्कारभूषितं सकलदेवासुरं तर्जयन्तं [क्, 
ग्, ढ्, ब्: तर्प०] गृहीतवज्रदण्डं [क्: ब्रेअक्स् अत् थिस् पोइन्त् अन्द् थे 
प्रेसेन्त् साधन एन्द्स् थेरे wइथ् थे चोन्च्लुदिन्ग् पोर्तिओन् ओf वज्रज्ज्वाअनलार्कसाधन ओमित्तिन्ग् 
थे इन्तेर्मेदिअते पर्त् wहिछ् चोमेस् अगैन् अत् थे एन्द् ओf थे चोदेx] नानावर्णाश्च 
रश्मयः स्फुरणसंहरणपूर्वकं विचिन्तयेदिति | अस्य भगवतः प्रभावात् 
चिन्तामणिभद्रघटकल्पतरुरसरसायनादीनि सिद्धिसाधनानि [क्, ग्, 
ढ्, ब्: दिसि] अभिमुखीभवन्तीत्युक्तं सप्तशतिककल्पे | किञ्च भगवतो 
लक्षत्रयजापात् [क्, ब्: त्रयं जपेत्] उभयचक्रवर्तिराज्यमामुखीभवति 
अनेकाभिरप्सरोभिः परिवृतः [क्, ग्, ढ्, ब्: स्कृतः] पुरस्कृतो 
विद्याधरस्थाने [क्, ब्: स्तत्र] बहलसुखमनुभवन् 

प्. ५१०)

एव तिष्ठति [क्, ब्: वंस्ति] देवेन्द्रः छत्रधरो भवति ब्रह्मा च मन्त्री 
वैमचित्री [क्, ब्: वेम] सैन्यपतिः हरिः प्रतिहारः | समस्तदेवा अवलगन्ति 
[क्, ढ्, ब्: च लग] नग्नाचार्यः [क्, ब्: लग्ना] शङ्करः 
समस्तगुणानुपदर्शयति यावत् भगवान् मैत्रेयो नाभिसम्बुध्यति तावत् तिष्ठति | 
अभिसंबुद्धे चानुत्तरायां [ढ्, ब्: द्धेरनु, क्, ग्: द्धैः चानु] 
सम्यक्सम्बोधौ व्याकरोतीति [क्, ग्, ढ्, ब्: व्याक्रियते] | 

|| सप्तशतिककल्पोक्तं हयग्रीवसाधनं समाप्तम् ||

२६१.

तथैव सूर्ये नीलहूंकार्जजं परमाश्वं रक्तं चतुर्मुखं अष्टभुजं 
चतुश्चरणं प्रथममुखं क्रोधशृङ्गारं त्रिलोचनं दक्षिणं रौद्रं 
वामं ब्रह्ममुखं मूर्ध्नि ललितोद्धूलितोष्ठं [ख्: 
ललितोर्द्ध्वललितोष्ठं] हरिताश्वमुखं एकेन दक्षिणत्रिपताकाधरकेरेण 
विश्ववज्रसहितेनोत्तिष्ठाभिनयं कुर्वन्तं एकेन [ख्: एतेन] 
वामखेटकहस्तेन [ख्: खड्ग] विश्वपद्मं धारयन्तं 
पुनर्दक्षिणत्रिपताकाकरेणोत्तिष्ठाभिनयं कुर्वन्तं [क्, ग्: अद्द् 
पुनर्वामकरेणोत्तिष्ठाभिनयं कुर्वन्तं अfतेर् थिस्] पुनर्वामकरेण शक्तिं 
धारयन्तं पुनर्दक्षिणकराभ्यां खड्गं [क्, ग्: खट्वाङ्ग] बाणं 
च अवशिष्टवामकराभ्यां दण्डं चापं च धारयन्तं प्रत्यालीढेन 
दक्षिणपादैकेनेन्द्राणीं श्रियं चाक्रम्य स्थितं 

प्. ५११)

द्वितीयदक्षिणचरणेन रतिं प्रीतिं च वामप्रथमपादैकेनेन्द्रं मधुकरं च 
वामद्वितीयपादेन जयकरं वसन्तं च इत्यात्मानं ध्यायात् इति | मुद्रा - 
विश्ववज्रत्रिपताकोत्तिष्ठा परमाश्वमुद्रा | मन्त्रः - ओं शुम्भ निशुम्भ 
हूं |

|| इति परमाश्वसाधनम् ||

२६२.

पूर्वोक्तविधानेन सूर्ये नीलहूंकारजं त्रैलोक्यविजयभट्टारकं नीलं 
चतुर्मुखं अष्टभुजं प्रथममुखं क्रोधशृङ्गारं दक्षिणं रौद्रं 
वामं बीभत्सं पृष्ठं वीररसं द्वाभ्यां घण्टावज्रान्वितहस्ताभ्यां हृदि 
वज्रहूंकारमुद्राधरं दक्षिणत्रिकरैः खट्वाङ्गाङ्कुशबाणधरं 
वामत्रिकरैश्चापपाशवज्रधरं प्रत्यालीढेन 
वामपादाक्रान्तमहेश्वरमस्तकं दक्षिणपादावष्टब्धगौरीस्तनयुगलं 
बुद्धस्रग्दाममालादिविचित्राम्बराभरणधारिणं [क्, ग्: त्रवरा ; क्, ग्: 
भरणं] आत्मानं विचिन्त्य मुद्रां बन्धयेत् | तत्र मुष्टिद्वयं 
पृष्ठलग्नं कृत्वा कनीयसीद्वयं शृङ्खलाकारेण योजयेदिति | मन्त्रः - 
ओं शुम्भ निशुम्भ हूं गृह्ण गृह्ण [क्, ढ्, ग्: अद्द् अ थिर्द् 
गृह्ण] गृह्णापय गृह्णापय [क्, ढ्, ग्: अद्द् अ थिर्द् 
गृह्णापय] हूं आनय होः भगवन् विद्याराज हूं फट् |

|| त्रैलोक्यविजयसाधनम् ||

प्. ५१२)

२६३.

तथैव शून्यतानन्तरं सूर्ये नीलहूंकारपरिणतं वज्रज्वालानलार्कं नीलवर्णम् 
ज्वालामालाकुलप्रभं [क्, ग्: ज्वालाकु] चतुर्मुखमष्टभुजं 
शृङ्गारवीरबीभत्सकरुणरसान्वितचतुर्मुखं 
चतुर्भिर्दक्षिणकरैर्वज्रखड्गचक्रबाणधरं 
चतुर्वामकरैर्घण्टाचापपाशखट्वाङ्गासक्तविचित्रपताकाधरं 
ज्वलदनलकैलशिखाकलापं 
अतिभीषणमहाहिवलयकङ्कणकटिसूत्रनूपुरकण्ठिकाकुण्डल##-
सपत्नीकं विष्णुमालीढपदेनाक्रम्यावस्थितं भावयेदिति | ततो मुद्रां बन्धयेत् 
तलवज्रबन्धाङ्गुलिज्वालागर्भमध्ये अङ्गुष्ठद्वयमुत्थितं कृत्वा | मन्त्रं 
जपेत् - ओं वज्रज्वालानलार्क हूं इति |

|| वज्रज्वालानलार्कसाधनं समाप्तम् ||

२६४.

नमो भूतडामराय |

शुक्रब्रह्मकुबेरादिमदविध्वंसकोविदम् |
श्रीभूतडामरं नत्वा लिख्यते तस्य साधनम् ||

संक्षिप्ताम्नायसंशुद्धं संक्षिप्तरुचिरञ्जनम् [क्, ग्: रं 
जलं] |
यक्षरक्षादिसंसिद्धिकौतुकैकहृदा मया ||

प्. ५१३)

प्रथमं तावन्मन्त्री स्वहृदीन्दौ विश्वविकाशिरश्मिसमाकुलकलेवरं 
रक्तरंबीजं विचिन्तयेत् | ततस्तद्विनिःसृताङ्कुशाकाराकृष्टं पुरतो 
डामरमभिसम्पूज्य सप्तविधानुत्तरपूजाभिः शून्यतां भावयेत् | ततः - 

कुन्दाभिनिर्मलविकाशिनिशाकरार्द्धं 
शङ्खाभहूंकृतिकृतास्पदबिन्दुमध्ये [क्, ढ्: मध्यं] |
देदीप्यमानमखिलं परिणम्य सम्यक् विश्वाष्टकोमलदलं कमलं 
प्रपश्येत् ||

ततः तन्मध्ये अकारपरिणतौषधीशोपरि हूंकारगर्भं 
हूंकारपरिणतनीलज्वालावज्रं विभाव्य पश्येत् तत्परिणतम् - 

झटिति विकटनीलं [ग्: लीलं] भूतसन्त्रासशीलं 
जगदुपकृतिकर्त्तुर्व्यापिरक्तैकहेतिम् |
हरिहरसरजन्माद्युग्रमारैकवीरं विकटदशनमीषद्विस्फुरत्क्रोधजालम् 
[क्: कारं] ||

नीलपिङ्गोर्द्ध्वबद्धकेशं [क्, ग्: र्द्धावव] 
नीलवस्त्रावृततनुम् |
दक्षिणे वज्रधरं वामे सपाशतर्जनीधरम् ||

पञ्चकपालमकुटं वामे त्रिशूलकपालधरं दक्षिणे डमरुकर्त्रिकाधरं 
कपिलजटामुकुटिनं त्रिनेत्रं व्याघ्रचर्माम्बरं सितं महाभूताधिपापराजितं 
प्रत्यालीढपदाक्रान्तम् - 

हस्तद्वयसमाबद्धमुद्रं श्रीभूतडामरम् ||

प्. ५१४)

तत्रेयं [क्, ग्: तत्रैव] मुद्रा - 

अनामिकाद्वयं वेष्ट्य कुञ्चयेत् तर्जनीद्वयम् |
कनिष्ठां मध्यमां चैव ज्येष्ठाङ्गुष्ठेन चाक्रमेत् ||

अष्टनागोपशोभितं तत्र शिरोवेष्टनं कर्कोटको नीलः ग्रीवाभरणं तक्षको रक्तः 
नन्दोपनन्दौ कर्णकुण्डलौ पीतावेक एव ब्रह्मसूत्रमनतः सितः कटिसूत्रं 
वासुकिः शुक्लः मुद्राभुजयोः केयूरं कुलिकः पारावतवर्णः इतरभुजयोस्तथा 
शङ्खपालो धवलः नूपुरौ पद्ममहापद्मौ रक्तावेक एव |

रक्षचक्षुर्द्वयं चैव भूतं श्रीभूतडामरम् |
चिन्तयेदति संक्रुद्धं जगदर्थैकतत्परः |
हृत्कण्ठोर्णामूर्धानं सततं रक्षार्थं मुद्रया [क्, ग्: 
मूर्धया] स्पृशेत् |
ध्यानात् खिन्नो जपेन्मन्त्रं वज्रवाचा क्रोधवाचा वा ||

मन्त्रः | हूं वज्र फट् इति 

अभ्यर्थितोऽस्मि गुणिना खलु सज्जनेन |
केनापि तेन लिखितं किमपि स्फुटं मे ||

वैरोचनेन यदवाप्तमितः शुभं तत |
त्रैलोक्यलोककलुषापहरं शमन्तु ||

|| श्रीभूतडामरसंक्षिप्तसाधनं समाप्तम् ||

प्. ५१५)

२६५.

प्रणम्य डामरं [क्: भूतडा०] भक्त्या द्वेषवज्रं महर्द्धिकम् |
तस्यैव साधनं वक्ष्ये यथातन्त्राअनुसारतः ||

साधको भूतडामरतन्त्रे लब्धाभिषेको गुरुभिरनुज्ञातः [क्, ग्: रभि] 
नदीसङ्गमे श्मशाने वा एकवृक्षे देवायतने श्रीवज्रधरगृहे वा 
इत्येवमादिस्थाने स्थित्वा साधयेत् | प्रथमं तावत् हस्तद्वये अकारेण चन्द्रमण्डलं 
[ग्: चतुर्म०] भावयेत् | तन्मध्ये हूंकारं ज्वालामालाकुलम् | ओं सिद्धिवज्र 
हूं | ततः सर्वपापनाशनमन्त्रमुच्चारयेत् | हृदये चन्द्रमण्डलं ध्यात्वा 
रक्तरेफं बिन्दुसहितं ज्वालामालाकुलं ध्यात्वा इमं मन्त्रमुच्चारयेत् | ओं हन 
विध्वंसय नाशय पापं हूं फट् | अस्य मुद्रा - अन्योन्यमङ्गुलिं वेष्टयित्वा 
तर्जनीद्वयं प्रसारयेत् तर्जनीसूचीं कृत्वा पापनाशनमुद्रा | अथ समनन्तरं 
शून्यं भावयेत् | पुनः कुन्दस्फटिकसङ्काशं बोधिचित्तचन्द्रं पश्येत् | ततो 
हूंकारमष्टदलपद्मं चिन्तयेत् | तदुपरि रंकारेण सूर्यमण्डलं तन्मध्ये 
हूंकारं ज्वालामालाकुलं भावयेत् अनेन क्रोधावेशेन मन्त्रेणावेशयेत् | ओं 
क्रोधावेश हूंहूंहूं अः [क्, ग्: ओमित्] | अस्य मुद्रा - 
अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा तर्जनीद्वयं वेष्टयेत् क्रोधावेशमुद्रा | पुनरस्यैव 
मुद्रां बद्ध्वा इदं मन्त्रमुच्चारयेत् | ओं वज्रावेशय वेशय [क्, ग्: 
वज्राशयतु] पातय हूं | ततः स्वदेवताकायं विचिन्तयेत् |

प्. ५१६)

ज्वालामालाकुलं दीप्तं युगान्ताग्निसमप्रभम् [क्, ढ्, ग्: 
सन्निभम्] |
भिन्नाञ्जनमहाकायं अट्टाट्टहासनादिनम् ||

चिन्तयेदिति संक्रुद्धं त्रैलोक्याधिपतिं प्रभुम् |
प्रत्यालीढसुसंस्थानमादित्यकोटितेजसम् |
कल्पानलज्वलच्चक्षुः सन्ध्यार्कमिव वर्तुलम् ||

ऊर्ध्वकेशं महाज्वालं कपालमालामुकुटम् |
दंष्ट्राकरालवदनं नीलस्वच्छांशुवसनम् ||

नागाष्टकविभूषितं चतुर्भुजविराजितम् |
दक्षिणे वज्रमुल्लाल्य तर्ज्जयन् [आल्ल् थे ड्, ध्, ध्: रेअद् वामे तर्जयन् 
हरिहरपितामहान् बुत् थिस् रेअदिन्ग् इस् हेरे गिवेन् अfतेर् अ चोम्परिसोन् ओf थे वेर्सेस् इन् थे 
साधास् थत् fओल्लोw] वामपाणिना ||

अपराजितापदाक्रान्तं मुद्राबन्धेन तिष्ठति |
अनामिकाद्वयं वेष्ट्य [क्, ढ्, ग्: वेष्टयित्वा] तर्जनीद्वयं 
कुञ्चयेत् ||

कनिष्ठां मध्यमां चैव ज्येष्ठाङ्गुष्ठेन चाक्रमेत् |
एषा मुद्रा वरा श्रेष्ठा त्रैलोक्यसाधनी परा ||

ततो कृत्वा मध्यमाङ्गुल्यौ प्रसारयेत् शिरोमुद्रा | मन्त्रः ओं हन वज्र हूं | 
अस्या एव मुद्राया मध्यमाङ्गुल्यौ प्रवेशयेत् तर्जनीसूचीं कृत्वा शिखामुद्रा | 
मन्त्रः ओं दह वज्र हूं | अस्या एव मुद्राया अङ्गुष्ठौ पार्श्वतः 
दक्षिणाङ्गुष्ठं दक्षिणनेत्रे वामाङ्गुष्ठं वामनेत्रे नेत्रमुद्रा | मन्त्रः ओं 
दीप्तवज्र हूं | अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा कनिष्ठाद्वयं वेष्टयेत् 

प्. ५१७)

तर्जनीं प्रसार्य हृदयमुद्रा | मन्त्रः ओं वज्ररोष हूं | अस्या एव मुद्रायाः 
तर्जनीं कुण्डलीकृत्य कवचमुद्रा | मन्त्रः ओं दृढवज्र हूं कवचः | अस्या एव 
मुद्रायास्तर्जनीद्वयं प्रसार्य अस्त्रमुद्रा | मन्त्रः ओं हन दह पच [क्, ढ्: 
पञ्च] क्रोधवज्र सर्वदुष्टान् मारय हूं फट् | एवं षडङ्गविन्यासं 
कृत्वा भगवन्तमावाहयेत् | अन्योन्यान्तरितं कृत्वा तर्जनीद्वयं कुञ्चितं ईषत् 
[क्: इव] चालयेत् आवाहनमुद्रा | मन्त्रः ओं वज्रधरमहाक्रोध 
समयमनुपालय शीघ्रमागच्छ ह्रीः जः हूं फट् स्वाहा | अनेन 
सर्वदेवतामावाहयेत् | एवमावाह्य स्तुतिविशेषं कृत्वाऽर्घपाद्यं दद्यात् अनेन 
मुद्रामन्त्रेण | उत्तानमञ्जलिं कृत्वा अङ्गुष्ठौ पार्श्वतः अर्घमुद्रा | मन्त्रः 
ओं सर्वदेवता प्रसीद भगवन् महाक्रोध प्रतीच्छ स्ववज्रार्घं ओं हूं अः | ततः 
पाद्यं दद्यात् अनेन मुद्रामन्त्रेण | सर्वाङ्गुलिं [क्, ग्: ओमित्] 
कुण्डलीकुर्यात् अङ्गुष्ठतर्जनीमुखसन्दंशेन [क्, ग्: र्शेन] 
पुष्पमादाय निर्मन्ययित्वा भगवतो वामपार्श्वे क्षिपेत् | मन्त्रः ओं 
प्रवरसंस्कारं [क्, ढ्: सत्कारं] प्रतीच्छ स्वाहा | तत आसनं दद्यात् | 
वामहस्तमुत्तानं कृत्वा ज्येष्ठाङ्गुष्ठेन उच्छ्रितेन दक्षिणहस्तमुष्टिना 
वामाङ्गुष्ठं गृह्णीयात् दक्षिणाङ्गुष्ठेन उच्छ्रितेनापराजितमाक्रम्य 
वज्रधरस्य भूतासनमुद्रा | मन्त्रः ओं जय जय क्रोधाविपत्ति क्रोधराज इति 
भूतासनं दर्शय रक्ष प्रतिगृह्ण स्वाहा | अथ देवतासनं भवति | 
सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा सर्वाङ्गुलिविरलां [क्: ओमित्स् सर्वाङ्गुलि त्सारणं 
कृत्वा] कृत्वा पद्ममुद्रा | मन्त्रः ओं 

प्. ५१८)

पद्मोद्भवनिषणाः सर्वदेवताः स्वाहा | ततो विघ्नोत्सारणं [ग्: विप्रो] 
कृत्वा अनेन मुद्रामन्त्रेण अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा अङ्गुष्ठौ प्रसारयेत् 
आक्षेपमुद्रा [क्, ग्: अक्षय] | मन्त्रः ओं नाशय सर्वदुष्टान् दह पच 
दुष्टान् भस्मीकुरु हूं हूं फट् फट् (आक्षेपः) | पुनर्द्दिग्बन्धनं 
कुर्यात् अनेन मुद्रामन्त्रेण | अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा पृथक् पृथक् वामतर्जनीं 
प्रसार्य दक्षिणबाहुमूले स्थापयेत् दक्षिणाङ्गुष्ठेन कनीयसीनखमाक्रम्य 
शेषङ्गुलीः प्रसारयेत् संक्रुद्धो दिग्बन्धमुद्रा | मन्त्रः ओं वज्रक्रोध 
महाचण्ड बन्ध बन्ध दश दिशान् हूं फट् | ततो भगवतो मूलमुद्रां बद्ध्वा 
समयं दर्शयेत् वज्राक्षरं दृष्ट्वा अनेन मन्त्रेण - हूं वज्र फट् | 
अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा कनिष्ठाद्वयं वेष्टयेत् तर्जनीं प्रसार्य अङ्कुशाकारेण 
सिद्धाकर्षणमुद्रा | मन्त्रः ओं वज्ररोष महाक्रोध सिद्ध्याकर्षय [क्, ग्: 
करिषय] हूं जः | ततो वज्रमुल्लाल्य इदं ब्रूयात् - 

क्रोधसिद्धि महाराज सिद्धिसंशयसाधने |
सिध्यन्तु सर्वदेवाश्च [क्, ग्: अद्द् मे] शीघ्रं सिद्धिमनुत्तराम् ||

अष्टभिः गुह्यपूजाभिः पूजयेत् | ओं वज्रलास्ये [क्, ग्: लाभे] हूं ओं 
वज्रमाल्ये हूं ओं वज्रगीते हूं ओं वज्रनृत्ये हूं ओं वज्रपुष्पे हूं ओं 
वज्रधूपे हूं ओं वज्रालोके हूं | ततः पूजां कृत्वा भगवन्तं स्वशरीरे 
प्रवेशयेत् वज्रावेशमुद्रां बद्ध्वा इदं मन्त्रमुच्चारयेत् | ओं प्रविश 
हूंहूंहूं अः | मूलमुद्रां च बद्ध्वा इदं मन्त्रमुच्चारयेत् | ओं वज्र फट् | 
ज्ञान्सत्त्वं 

प्. ५१९)

समयसत्त्वं चाभेदतो भावयेत् | भावनाखिन्नो मन्त्रं जपेत् अखेदतः | खेदे सति 
पूजां कृत्वा अर्घपाद्यं दत्त्वा अनेन मन्त्रेण स्तूयात् - 

सर्वसिद्धि महाक्रोध सुखसिद्धिप्रदायक |
दत्त्वा च मन्त्रिणे महासिद्धिं गच्छ सिद्धिमनुत्तराम् ||

अथ मुद्रा भवति [क्, ग्: वेत्] - सम्पुटमञ्जलिं कृत्वा किञ्चित् 
प्रणमितशिरः [ग्: गिराः] पूर्णमुद्रा | मन्त्रः ओं सिद्धिवज्र आपूरय 
आपूरय सर्वसत्त्वानां आशां अमुकसिद्धिं मे प्रयच्छ हूं | अनेनोच्चारितमात्रेण 
सर्वमुद्रा दृढीभवन्ति | पद्ममुद्रां च बद्ध्वा वामाङ्गुष्ठं समुत्क्षिप्य 
विसर्जयेत् अनेन मन्त्रेण - ओं सर सर विसर विसर गच्छ गच्छ श्रीवज्रधरः 
समाज्ञापयति स्वाहा | विसर्जयन् कवचमुद्रां बद्ध्वा हृदूर्णाकण्ठमूर्द्धसु 
बाहुमूलद्वयेन [ग्: द्वयरक्षा] रक्षां कृत्वा तदहङ्कारेण विहरेदिति |

|| भूतडामरसाधनं समाप्तम् ||

प्. ५२०

नोत् च्लेअर् 

प्. ५२१)

नोत् च्लेअर् 

प्. ५२२)

दक्षिणाङ्गुष्ठं दक्षिणनेत्रे वामाङ्गुष्ठं वामनेत्रे नेत्रमुद्रा | ओं दीप्तवज्र 
हूं | अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा कनिष्ठाद्वयं वेष्टयेत् तर्जनीं प्रसार्य 
हृदयमुद्रा | मन्त्रः ओं वज्ररोष हूं | अस्या एव मुद्रायास्तर्जनीं कुण्डलीं 
कृत्वा कवचमुद्रा | मन्त्रः ओं दृढवज्र हूं | द्वे तर्जन्यौ प्रसार्य अस्त्रमुद्रा 
[क्, ग्: अष्ट, ख्: अत्र] | मन्त्रः ओं हन दह पच [क्, ग्: 
पञ्च] क्रोधवज्र सर्वदुष्टान् मारय हूं फट् | ततो वज्रक्रोधमावाहयेत् 
[क्, ग्: माह्व] | अन्योन्यान्तरितं कृत्वा तर्जनीद्वयं कुञ्चितम् | ओं 
वज्रक्रोध समयमनुपालय शीघ्रमागच्छ ह्रीः ह्रीः जः हूं फट् स्वाहा | 
ततोऽर्घमुत्तानमञ्जलिं कृत्वाऽङ्गुष्ठौ पार्श्वतः कारयेत् | ओं सर्वदेवता 
प्रसीद भगवन् महावज्रक्रोध अर्घं प्रतीच्छ हूं अः | तत आसनं दद्यात् | 
वामहस्तमुत्तानं कृत्वा ज्येष्ठाङ्गुष्ठमुच्छ्रितदक्षिणहस्तमुष्टिना 
वामाङ्गुष्ठं गृह्णीयात् दक्षिणाङ्गुष्ठमुच्छ्रियते | ओं जय जय 
महाक्रोधाधिपति क्रोधराज इदं भूतासनं दर्शय रक्ष प्रतिगृह्ण स्वाहा | 
सम्पुटाञ्जलिं बद्ध्वा सर्वाङ्गुलिं विरलीकृत्वा [क्, ढ्: लिर्विरलाः] 
पद्ममुद्रा विधीयते - आसनमुद्रा | मन्त्रः ओं पद्मोद्भवनिषणाः 
सर्वदेवताः स्वाहा | तत आक्षेपं कुर्यात् | अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा अङ्गुष्ठं 
प्रसार्य वाममुष्टिं हृदि स्थाप्य दक्षिणमुष्टिं प्रहाराभिनयेनोपस्थाप्य 
मन्त्रमुच्चारयेत् | ओं नाशय सर्वदुष्टान् दह पच दुष्टान् भस्मीकुरु हूं हूं 
फट् फट् | ततो दिग्बन्धं कुर्यादनेन मन्त्रेण | अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा पृथक् 
पृथक् वामतर्जनीं प्रसार्य दक्षिणबाहुमूले स्थापयेत् दक्षिणाङ्गुष्ठेन 
कन्यसानखमाक्रम्य

प्. ५२३)

शेषाङ्गुलीः प्रसार्य दशसु दिक्षु भ्रामयेत् | ओं वज्रक्रोध महाचण्ड बन्ध 
दशदिशं हूं हूं फट् फट् | ततो वज्रमुल्लालयन् इदमुच्चारयेत् |

क्रोधसिद्धि महाराज सिद्धिसंशयसाधने |
सिध्यन्तु सर्वदेवाश्च शीघ्रं सिद्धिमनुत्तराम् ||

षोडशलास्यापूजाभिः [क्, ग्: ओमित् षोडश पूजयेत्] पूजयेत् | 
क्रोधराजमूलमुद्रां बद्ध्वा हूं वज्र [ख्: वज्रस्फट्] फट् | 
दृश्यसमयं [क्, ग्: दृशं, ढ्: दृशा] दद्यात् | ततो भगवतः 
पूजां कृत्वा क्रोधावेशमुद्रां बद्ध्वा वज्रक्रोधं स्वशरीरे प्रवेशयेत् 
[क्, ग्: ओमित्] | ओं प्रविश्य वज्रक्रोध हूं हूं हूं आः 
ज्वालामालाकुलभीषणवज्र आः | स्वदेहे [क्, ग्: देहम] अन्तर्भाव्य 
कवचादिकं कृत्वा सर्वमेतत् पूरणार्थं सम्पुटाञ्जलिं बद्ध्वा 
पूरणमन्त्रमुच्चारयेत् | ओं सिद्धिवज्र आपूरय आपूरय हूं फट् | अनेन सर्व 
ऊनातिरिक्ताः परिपूर्णा भवन्ति | ततो वज्रक्रोधोऽहं इत्यहङ्कारमुत्पाद्य [क्, 
ग्: धाहङ्का] सर्वसिद्धिमाकर्षयेत् | अनेन मुद्रामन्त्रेण अन्योन्यमुष्टिं 
कृत्वा कनिष्ठाद्वयं वेष्टयेत् तर्जनीं प्रसार्य कुण्डलीं कृत्वा किञ्चिच्चालयेत् ##-
चन्द्रमण्डलस्थान् ऊर्ध्वशिखान् अक्षरान् [क्, ढ्, ग्: नेतान्य] विचिन्त्य 
नीलालीमिव पङ्क्तितः ओं वज्र [क्, ढ्, ग्: हूं] फट् | ततः 
सरोमकूपेभ्यः क्रोधविग्रहं स्फुरत्संहारकारकं विचिन्तयेत् | भावनाखिन्नो 
जपमारभेत तन्मानसो वर्णगतैकचित्तो जपेत् | खिन्ने क्रोधविग्रहं 
स्वहृदयेऽन्तर्भाव्य

प्. ५२४)

सम्पुटाञ्जलिं बद्ध्वा [क्, ढ्, ग्: कृत्वा] सर्वसिद्धिं प्रार्थयेत् 
सिद्धिवज्र आपूरय सर्वसत्त्वानामाशां सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ हूं जः [ढ्: 
अद्द्स् पूर्वोक्तं पूजयेत् अfतेर् थिस्] | ततः पद्ममुद्रा द्वाभ्यां अङ्गुष्ठाभ्यां 
चालयेत् सर्वदेवताविसर्जनमुद्रा | मन्त्रः ओं सर सर विसर विसर गच्छ [ग्: ओमित्स् 
गच्छ गच्छ] गच्छ सर्वदेवतान् श्रीवज्रधरः समाज्ञापयति स्वाहा | ततः 
स्वशरीरं कवचयित्वा क्रोधाहङ्कारमानसो विहरेद् यथासुखं इत्यनेन क्रमेण | 
मन्त्रलक्षं जपेत् क्षिप्रं सिध्यति | अथ मन्त्री अभिषिक्तोऽनुज्ञातः कृतपूर्वसेवो 
वज्रधरं साधयितुकामो मासमेकं त्रिसन्ध्यं सहस्रमेकं जपेत् | ततः 
पूर्णमास्यां यथाविभवतः पूजां कृत्वा सुसमाहितः क्रोधमुद्रां बद्ध्वा 
सकलां रात्रिं जपेत् | ततः प्रभाते भूः कम्पते मुद्रा ज्वलति ज्वलितमात्रेण 
वज्रधरसदृशो भवति अजरामरदिव्यरूपी भवतीत्याह भगवान् वज्रधरः |

|| संक्षिप्तसम्पूर्णविस्पष्टक्रमसङ्गतभूतडामरसाधनोपायिका [ख्: 
डामरोपायिका] सकलसत्त्वोत्तारणहेतोस्त्रैलोक्यवज्ररचिता [ग्: त्त्वोद्धा ; ख्: 
चरिता] समाप्ता ||

प्. ५२५)

२६७.

नमो [ठिस् साधन इस् तो बे fओउन्द् इन् क्, ब् ओन्ल्य. षेए fओलिअ ४० एत्. सेq.] 
भूतडामराय |

प्रज्ञोपायमयं क्रोधं बोधिचित्तसमुद्भवम् |
प्रणम्याराधनं वक्ष्ये भूतडामरसंज्ञकम् ||

तत्र भावसाधकः प्रविष्टमण्डलः सर्वसमयाभिषिक्तोऽनुज्ञातश्च क्वचित् 
गिरिगह्वरादौ मनोऽनुकूले प्रदेशे पटादिगतमूर्तिं भगवन्तं 
धूपादिबाह्याध्यात्मिकपूजाभिः सम्पूज्य पापदेशनादिकं कुर्यात् |

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

इति | हस्तद्वये अकारेण चन्द्रमण्डलं तदुपरि ज्वलथूंकारं ध्यात्वा 
सम्पुटाञ्जलिं कुर्वन्निदं वदेत् ओं सिद्धवज्र हूं | ह्रीःकारेण कण्ठेऽष्टदलं 
पद्मं जिह्वादले हूंकारेण शुभवज्रं वज्रादिजिह्वेत्यधितिष्ठेत् | स्थानरक्षां 
विदध्यात् अनेन विधिना | तत्रायं विधिः - हूंकारमुच्चारयन् झटिति 
क्रोधराजमात्मानं निष्पाद्य 
रक्तसूत्रावबद्धरक्तपुष्पमालादिविभूषितानयोनयादिकीलकान् हूंकारनिष्पन्नान् 
प्रावृण्मेघनिभान् नाभिदेशादधः शूलाकारानूर्द्ध्वक्रोधाकृतीन् अधो 
विघ्नान् तीक्ष्णकीलेन मन्त्रमुच्चारयन् ओं घ घ घातय घातय सर्वदुष्टान् कीलय 
कीलय सर्वपापान् फट् हूं हूं हूं वज्रधर आज्ञापयति सर्वदुष्टकायवाक्चित्तं 
कीलय हूं फट् |

प्. ५२६)

आःकारजं च तस्याग्रे रविबिम्बकरोज्ज्वलम् |
दिक्षु सर्वासु कीलानि रश्मिज्वालानि चिन्तयेत् ||

तैश्च परम्परावबद्धपञ्जरान्तर्गतं स्वहृदये अंकारेण सूर्यं तत्रोपरि 
कल्पाग्निरिव रंकारमिति विन्यस्य अन्योन्याङ्गुष्ठं प्रवेष्टव्यं तर्जन्यौ द्वौ 
प्रसार्य ललाटादारभ्य पापास्फोटयोगेन स्फोटयेत् | ओं हन विध्वंसय नाशय 
पापान् हूं फट् इत्यनेन सन्दह्य आत्मानं बाह्याध्यात्मिकविकल्पपापाश्च स्फाट्य 
ग्राह्यग्राहकविनिर्मुक्तं गगनमिव चिन्तयेत् | ततो - 

विधूतकल्पनाचित्तं स्वसंवेद्यं प्रभास्वरम् |
हृत्कृतानन्दहूंकारं होकाराभ्यां विदर्भितम् ||

मदधातुसमाक्रान्तं चित्तमात्रप्रभावितम् |
स्वचित्तेनैकतां कुर्यात् तीक्ष्णैः किरणसञ्चयैः ||

प्रतिबिम्बवत् अर्द्धेन्दुसंयुक्तं पश्येत् | तत अकारादिस्वरादीन् रविमण्डले न्यस्य 
ह्रस्वस्वरान् पापकान् दीर्घान् प्रज्ञात्मकान् निश्चार्य बुद्धविकुर्वितान् कृत्वा 
पुनस्तेषां स्वररश्मिषु स्वेनैव विशतः कलायोगेन व्यवस्थितान् चिन्तयेत् | ककारादीन् 
पश्चात् तेनैव न्यायेन ङणनमवर्जितांस्तथैव बोधिपक्षान् विचिन्तयेदिति | ततः 
पञ्चवर्णकान् बुद्धान् संस्फार्य प्रवेश्यानेकगर्भस्तिमितं सितपद्मं पश्येत् | 
तस्योपरि श्रीक्रोधराजः हूं इत्युच्चार्य ज्वालाकृष्टं आत्मानं भावयेत् | 
क्रोधावेशः - ततः क्रोधवज्रोऽहमित्यहङ्कारं कुर्यात् | तत्कुलं पुनः 
निश्चार्य प्रवेश्य श्रीभूतडामरोऽहमिति निश्चयमुत्पाद्य ओं वज्रावेशय पातय 
हूं | क्रोधावेशेन च मन्त्रयुक्तो वज्रावेशः | तत आत्मानं 

प्. ५२७)

वज्रक्रोधं निश्चित्य समयोऽहं समयमुद्रां बद्ध्वा समयसत्त्वं तिष्ठस्व 
मामिति वदेत् | 

अनामिकाद्वयं वेष्ट्य तर्जनीद्वयं कुञ्चयेत् |
कनिष्ठां मध्यमां चैव ज्येष्ठाङ्गुष्ठेन [ड्, ध्: रेअद्स् अस् 
ज्येष्ठाङ्गुष्ठक्रमेण] चाक्रमेत् ||

अस्य मन्त्रः - ओं वज्र फट् | हृदूर्णायां गले मूर्ध्नि प्रतिष्ठाप्याधितिष्ठेत् | 
ततः षडङ्गविन्यासं कुर्यात् तन्मुद्रामन्त्रैः | अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा 
मध्यमाङ्गुलिं प्रसारयेत् शिरोमुद्रा | मन्त्रः ओं हनवज्र हूं शिरः | अस्या एव 
मध्यमाङ्गुल्योः प्रवेशं कृत्वा शिखामुद्रा | मन्त्रः ओं दहवज्र हूं शिखा 
| अस्या एव मुद्राया अङ्गुष्ठौ पार्श्वतः दक्षिणं दक्षिणे वामं वामे नेत्रमुद्रा 
| मन्त्रः दीप्तवज्र हूं नेत्र | अन्योन्यमुष्टिं कृत्वा कनिष्ठिकाद्वयं वेष्टयेत् | 
तर्जनीं प्रसार्य हृदयमुद्रा | हूंकाराधिष्ठितं क्रोधवज्रं हृदये ध्यात्वा 
ओं वज्ररोष हूं हृदयम् | अस्या एव मुद्राया तर्जनीं कुण्डलीं कृत्वा 
कवचमुद्रा | मन्त्रः ओं दृढवज्र हूं कवच | अस्या एव मुद्रायाः तर्जनीद्वयं 
प्रसार्य अस्त्रमुद्रा | मन्त्रः ओं हन दह पच कोर्ह्दवज्र दुष्टान् मारय मारय हूं 
फट् अस्त्रमन्त्रः | त्रिरुच्चार्य हूं अः ब्रुवन् पुरतः सूर्यमण्डले नीलं क्रोधराजं 
न्यस्य वज्रोऽहमिति वाग् ब्रुवन् परावृत्तितः क्रोधक्रोधोऽहमिति भावयेत् | ततो 
भगवन्तं सर्वदेवताभिः सहावाहयेत् | अन्योन्यान्तरितं कृत्वा तर्जनीद्वयं 
कुञ्न्चितं ईषच्चालयेदङ्गुष्ठाभ्यां 

प्. ५२८)

तर्जन्यावाकर्षयेत् | ओं वज्रमहाक्रोध समयमनुपालय भगवन् शीघ्रमागच्छ 
सर्वदेवताभिः सह ह्रीः जः हूं फट् स्वाहा |

|| भूतडामरसाधनंन् समाप्तम् ||

२६८.

नमो यमान्तकाय |

आदौ तावत् सुखासनोपविष्टः साधको रक्ताकारनिष्पन्नं [ढ्: ङ्का] 
सूर्यमण्डलं स्वहृदये विभाव्य तदुपरि रक्तहूंकारं विन्यस्य पुरतो 
रक्तयमारिं वक्ष्यमाणाकृतिं [ख्, ढ्, क्, ब्: ओमित्] 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्चालम्ब्य पुष्पादिभिः सम्पूज्य नमस्कृत्य 
त्रिशरणगमनादिकं कृत्वा शून्यतां भावयेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति | तदनन्तरं रक्त##-
सार्द्रमुण्डाङ्कितं सितदण्डं हूंकाराधिष्ठितं विभावयेत् | एतत् सर्वं 
परिणम्य यमान्तकं विचिन्तयेदात्मानं रक्तवर्णं प्रत्यालीढपदस्थितं 
[क्, ब्: स्थिते पदे] एकमुखं द्विभुजं वामकरेण रक्तपरिपूर्णकपालं 
दक्षिणकरे मुण्डाङ्कितसितदण्डधरं सर्पाभरणभूषितं [क्: सर्वा] 
भयानकं पिङ्गलोर्द्ध्वकेशं गलद्व्याघ्रचर्माम्बरं स्वाभप्रज्ञया 
विचित्राभरणयाऽऽलीढपदस्थितया [क्, ग्: माली] आलिङ्गितमात्मानं 
भावयेत् | पश्चात् भगवतो हृदि सूर्यमण्डलं हूंकाराधिष्ठितं तत्परिणतं 

प्. ५२९)

सार्द्रमुण्डाङ्कितं सितदण्डं निश्चलं विभाव्य तन्मध्ये 
रक्तसूर्यमण्डलस्थहूंकारं रक्तवर्णं विभावयेत् [क्, ब्: चिन्त] | ततो 
गुह्यवज्रं हूंकारपरिणतं भगवत्या गुह्याष्टदलकमलं रक्त-आःकारेण | 
तदनु मन्त्रमुच्चारयेत् ओं सर्वतथागतानुरागेण [क्, ब्: रागण] 
वज्रस्वभावात्मकोऽहम् | तदनु नाभेरधः सद्रक्ताष्टदलकमलोपरि रक्तह्रींकारं 
ज्वलन्तं विचिन्तयेत् | प्रज्ञा तु मदविह्वला [क्, ग्: विक] गलदंशुका 
द्विभुजैकमुखी भगवता सह सम्पुटयोगेनावस्थिता | एवम्भूतं रक्तयमारिं 
महिषोपरि विश्वदलकमलस्थं भावयेत् समयादिविधिपूर्वकम् | एतत् 
द्वित्रिचतुःसन्ध्यं भावयेदिति | वुं आं जिं खं हूं समयाधिष्ठानमन्त्रः | 
ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् स्वाहा मूलमन्त्रः | ओं यमान्तक 
हूं हृदयमन्त्रः |

|| आर्यरक्तयमारिसाधनम् [क्: गिवेस् थे नमे ओf थे औथोर् इन् थे fओल्लोwइन्ग् wओर्द्स्: 
कृतिरियं सिद्धाचार्यविरूपाक्षपादानामिति wहिछ् इस् ओमित्तेद् इन् अल्ल् ओथेर् ड्, ध्, 
ध्, विश्., ग्, क्, ब्, ढ् अन्द् ख्] ||

प्. ५३०)

२६९.

तथैव पापदेशनादिपूर्वकं शून्यतां विचिन्त्य रक्त-आकारजसूर्ये 
रक्तहूंकारं तत्परिणतं सार्द्रपीतमुण्डाङ्कितसितदण्डं हूंकाराधिष्ठितं 
भावयेत् | तत्परिणामेनात्मानं यमान्तकमेकमुखं द्विभुजं प्रत्यालीढपदं 
रक्तपरिपूर्णकपालवामकरं सार्द्रपीतमुण्डाङ्कितसितदण्डदक्षिणकरं 
नागाभरणविभूषणं पिङ्गलोर्द्ध्वकेशं व्याघ्रचर्माम्बरधरं 
अक्षोभ्यमुकुटिनं स्वाभप्रज्ञालिङ्गितं [क्: स्वाहा] महिषोपरि 
विश्वदलकमलसूर्यस्थं ध्यायात् भगवतीं च द्विभुजैकमुखीं 
विचित्राभरणामालीढपदस्थितां मदविह्वलां [ढ्: मदन] 
स्खलद्व्याघ्रचर्मांशुकां भगवता सह सम्पुटयोगेन प्रत्यालीढेनावस्थितां 
एवं विचिन्त्य हृदि सूर्यमण्डले हूं परिणतमुण्डाङ्कितसितदण्डं 
सूर्यस्थहूंकारमध्यं विभावयेत् | ततो भगवतो हूंकारपरिणतं वज्रं 
भगवत्याश्च आःकारपरिणतं पद्मं विभाव्य ओं सर्वतथागतानुरागेण 
वज्रस्वभावात्मकोऽहमित्यधितिष्ठेत् | तदनु नाभेरधः सद्रक्ताष्टदलकमलोपरि 
[ढ्: वमद्र ; क्, ग्: णतं] रक्तह्रींकारं ज्वलन्तं चिन्तयेत् | ततः वुं 
आं जिं खं हूं इति मन्त्राक्षरैः समयद्रव्यसेवापूर्वकं द्वित्रिचतुःसन्ध्यं 
भावयेत् इति | मन्त्रजापः - तद्यथा ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् 
स्वाहा | ओं यमान्तक हूं |

|| आर्यरक्तयमारिसाधनं समाप्तम् ||

प्. ५३१)

२७०.

ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् स्वाहा | ओं यमान्तकृत् [क्, 
ग्: न्तक] हूं हूं फट् फट् | आदौ तावन्मन्त्री सुखासनोपविष्टः रक्त##-
भावयेत् | तद्रश्मिनाकृष्टं पुरतो रक्तयमारिमवलम्ब्य 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्च पुष्पादिभिः सम्पूज्य नमस्कृत्य पापदेशनादिकं 
कुर्यात् | तत्र त्रैधातुकमात्मानं [क्, ढ्: ततस्त्रै] च 
मायास्वप्नेन्द्रजालसदृशमवलम्ब्य शून्यतां विचिन्तयेत् | ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति चित्तमधितिष्ठेत् | ततो रक्त##-
सार्द्रमुण्डाङ्कितं सितदण्डं तन्मध्ये रक्त-आकारपरिणतं सूर्यमण्डलं 
तन्मध्ये रक्तहूंकारं तत्सर्वं [क्, ग्: तमेव] परिणम्य 
यमान्तकरूपमात्मानं चिन्तयेत् रक्तवर्णं प्रत्यालीढपदेन स्थितं 
दंष्ट्राकरालललज्जिह्वं विकृताननं क्रूरनागाष्टविभूषितं 
ज्वलत्पिङ्गोर्द्ध्वकेशं गलद्व्याघ्रचर्माम्बरं रक्तवर्णया विचित्राभरणया 
प्रज्ञयाऽऽलीढपदेनालिङ्गितं कृत्वा भावयेत् | पश्चात् भगवतो हृदि 
पूर्वबीजपरिणतसूर्यं तदुपरि हूंकारं तत्परिणतं 
सार्द्रमुण्डाङ्कितसितदण्डं निश्चलं भावयेत् | तस्य मुष्टौ 
सूर्यमण्डलस्थहूंकारं रक्तं विचिन्तयेत् | पश्चात् गुह्यवज्रहूंकारपरिणतं 
सार्द्रमुण्डाङ्कितदण्डं [क्, ग्: ओमित् दण्डं भग०] चिन्तयेत् भगवत्या 
गुह्ये अष्टदलकमलं रक्त-आःकारेण | तदनु मन्त्रमुच्चारयेत् ओं 
सर्वतथागतानुरागेण 

प्. ५३२)

वज्रस्वभावात्मकोऽहम् | तदनु नाभेरधस्तात् रक्ताष्टदलकमलोपरि [क्, ग्: 
काष्ठद] रक्तह्रीःकारं ज्वलन्तं चिन्तयेत् | भगवानेकमुखो द्विभुजः 
वामकरेण रक्तपूर्णकपालं दक्षिणे मुण्डाङ्कितसितदण्डधरं महिषोपरि 
विश्वकमलस्थं भावयेत् प्रज्ञा तु मदविह्वला गलदंशुका द्विभुजैकमुखी 
भगवता सह सम्पुटयोगेनावस्थिता | एवम्भूतं यमारिं भावयेत् | त्रिसन्ध्यं 
चतुःसन्ध्यं वा विभाव्य बलिं दद्यात् | वुं आं जिं खं हूं 
समयाधिष्ठानमन्त्रः | ओं ख ख खाहि खाहि 
सर्वयक्षराक्षसभूतप्रेतपिशाचोन्मादकुम्भाण्डापस्मारडाकडाकिन्यादय 
[क्, ग्: ओमित् डाक] इमं बलिं गृह्णन्तु समयं रक्षन्तु सर्वसिद्धिं 
प्रयच्छन्तु यथैवं यथेष्टं भुञ्जथ पिबथ मातिक्रमथ सर्वसिद्धये 
सहायका भवथ हूं हूं फट् फट् स्वाहा - सार्वभौतिकबलिमन्त्रः | 
रक्तकृष्णपीतसितवर्णं कर्मानुरूपतो ध्येयम् | ततो जापमनुस्मरेत् ओं ह्रीः ष्ट्रीः 
विकृतानन हूं हूं फट् फट् [क्, ग्: ओमित् थे सेचोन्द् फट्] देवदत्तस्य 
शान्तिं कुरु नमः स्वाहा | पुष्टौ वौषट् आकृष्टौ जः वुं मोहे होः वश्ये लं 
स्तम्भे हूं फट् प्रेरणे हूं निग्रहे अपराभ्यामुच्चाटनम् | एवं स्तम्भादीनि 
कर्मप्रसराणि विदर्भयेत् |

शान्तिके रोचनया रक्षा भवति | सितनेत्रकर्पटे भूर्जवंशत्वचविधौतकर्पटे 
[क्, ढ्: कर्पटभुजे] वा चक्रद्वयमभिलिख्य [क्, ग्; द्वयं 
लिख्य] नमस्कारविदर्भितं अकालमूलादिरहिते शरावसम्पुटेऽवस्थाप्य 
घृतमधुमध्ये प्रक्षिप्य सितसूत्रेण वेष्टयित्वा त्रिसन्ध्यं शुक्लपुष्पेणार्चयित्वा

प्. ५३३)

पूर्वाभिमुखं सितवर्णं यमान्तकरूपं ध्यात्वा पुरतश्चन्द्रमण्डलोपविष्टं 
साध्यं दृष्ट्वा सितकलशैः पंचामृतपरिपूर्णैरभिषिञ्चयन्तं ध्यात्वा 
मन्त्रं जपेत् ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन देवदत्तस्य शान्तिं कुरु नमः स्वाहा |

शान्तिकविधिः |

पुरुषाणां शान्तिके पौष्टिके वा कुङ्कुमेन चक्रद्वयमभिलिख्य वौषट्कारसहितं 
घृतमधुमध्ये प्रक्षिप्य शरावसम्पुटमध्येऽवस्थाप्य पीतसूत्रेण वेष्टयित्वा 
त्रिसन्ध्यं पीतपुष्पैरर्चयित्वा उत्तराभिमुखं पीतवर्णां 
यमान्तकमूर्तिमवलम्ब्य पीतवर्णचतुर्मण्डलमध्यस्थं पीतकनककलशैः 
पीतवर्णामृतैरभिषिञ्चयन्तं [क्, ग्: वर्णसूत्रै] ध्यात्वा मन्त्रं 
जपेत् ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् देवदत्तस्य पुष्टिं कुरु वौषट् 
स्वाहा |

पौष्टिकविधिः |

भूर्जे कर्पटे वा अलक्तकरक्तचन्दनेनानामिकारक्तमिश्रेण चक्रद्वयमभिलिख्य 
होःकारनामसहितं विदर्भ्य सुपरिपक्वलोहितशरावसम्पुटेऽवस्थाप्य 
घृतमधुमध्ये प्रक्षियारक्तपुष्पैरभ्यर्च्य पश्चिमाभिमुखं 
रक्तयमारिरूपमात्मानं ध्यात्वा रक्तचन्द्रमण्डलमध्यस्थं साध्यं विचिन्त्य 
स्वकायनिर्गतरश्मिनाभिषिच्य विह्वलीभूतं पादयोर्निपतितं विचिन्त्य मन्त्रं जपेत् ओं 
ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् देवदत्तस्य कृते [Oमित्तेद् इन् क्, 
ग्] यज्ञदत्तं वशं कुरु होः [ग्: ओमित्स् वशं कुरु होः स्वाहा] स्वाहा | 
यदि वशं न गच्छति तदा घृतमधुरहितं तमेव चक्रं [क्, ग्: अद्द् 
वह्निना] 

प्. ५३४)

निर्धूमाङ्गारेण तापयेत् ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् 
देवदत्तस्य कृते यज्ञदत्तं वशं कुरु होः इति मन्त्रं जपेत् |

वश्यविधिः |

श्मशानकर्पटे रजस्वलाकर्पटे वा लाक्षारसमिश्रेण चक्रद्वयमभिलिख्य 
जःकारह्रीःकारेण नामाक्षरसहितेन विदर्भ्य स्त्रीकपालसम्पुटेऽवस्थाप्य 
[क्, ग्: त्रिक] रक्तपुष्पैरभ्यर्च्य सन्ध्यार्कनिभं 
यमान्तकरूपमात्मानं रक्तवर्णाङ्कुशपाशधारिणं ध्यात्वा तस्य हृदयं 
अङ्कुशेन विद्ध्वा पाशेन गलके बद्ध्वा आगच्छन्तं चिन्तयेत् | यदि नागच्छति तदा 
खदिराग्निषु तापयेत् मन्त्रं जपेत् | इति कर्मप्रसराणि तन्त्रे ज्ञातव्यानि |

|| रक्तयमारिसाधनं समाप्तम् ||

२७१.

त्रैलोक्याभयदाननिर्मिततनुं [क्, ब्: तनु] सौम्यस्वभावाशयं 
[क्, ब्: स्वयं] रक्ताकारकरं 
भयङ्करवपुर्विश्वार्थसम्पादकम् [क्, ग्: पूर्वश्चार्थ] |
नत्वा मारचमूं चमत्कृतिकरं श्रीरक्तकालद्विषं [क्, ग्: 
विश्वं] व्यक्तं [क्, ब्: स्वल्पं] विस्तरोक्तिमात्मन इदं 
तत्साधनं लिख्यते ||

मन्त्र्यादौ सुखविष्टरः स्वहृदये रक्तं रवेर्मण्डलं 
रक्ताकारजमन्त्ररक्तमसमं [क्, ग्: ङ्गार, ढ्: ङ्कार ; क्, ब्: 
मन्त्रसमयं] हूंकाररूपं ज्वलत् |

प्. ५३५)

तत्संस्फारितरक्तरश्मिगहनाकृष्टांश्च बुद्धान् गुरून् 
श्रीमद्रक्तयमान्तकादिसहितानालम्ब्य हूंकारतः ||

नानापुष्पसुगन्धधूपविविधाकारेण पूजाविधिं निष्पाद्यात्मगतं यदस्ति 
कलुषं तद् देशयेत् तत्पुरः [क्, ढ्, ग्: त्पुनः] |
पश्चात् शेषविधिं विधाय विधिवत् तच्छून्यतां [क्, ग्: वच्छू] 
भावयेत् ओं शून्यादिकगाथया तदनु रक्ताकारजातारुणे [क्, ढ्, ग्; 
रुणा] ||

हूंकारेण विनिर्मितं शशधराभं सार्द्रमुण्डाङ्कितं दण्डं 
हूंकृतिभूषितं च सकलं चैतत् चिर. वीक्ष्य च |
श्रीमद्रक्तयमान्तकं निजतनुं सञ्चिन्तयेत् भावकः 
प्रत्यालीढपदस्थितातिविकृतं रक्ताङ्गमत्यद्भुतम् ||

क्रुद्धं [क्, ग्: क्रूरं] चैकमुखं भुजद्वययुतं सव्येतरे 
संस्थितं [क्, ब्: सुस्थि] रक्तापूर्णकपालकं [क्, ढ्, ग्: 
लाङ्कं] तदनु वै सव्ये च मुण्डाङ्कितम् |
दण्डं [क्, ग्: ओमित् थ्रेए लिनेस् fरोम् हेरे] शुभ्रतनुं 
भुजङ्गनिचयैः [ढ्: ङ्गम] प्रारब्धशोभाविधिं 
पिङ्गोर्द्ध्वस्थशिरोरुहं कृतगलच्चर्म्माबरं द्विपिनः ||

प्रत्यालिङ्गितकन्धरं सरभसं सत्स्वाभयाङ्कस्थया [ढ्: स्तया] 
श्रोनेर्विच्युतवस्त्रया भुजयुगोपेतैकवक्त्राब्जया |
गाढालिङ्गनसम्पुटौकरसया [क्, ब्: लिङ्गित] चालीढपादस्थया 
पश्चान्नाथहृदि प्रचण्डकिरणं तद्रूपिहूंकारजम् ||

दण्डं शुक्लतरं च सार्द्रशिरसा युक्तं स्फुरज्ज्वालिनं तन्मध्ये च 
सुरक्तहूंकृतिवरं स्फूर्जद्रविस्थं कृती |

प्. ५३६)

पश्येत् गुह्यविशेषणं भगवतो वज्रं च हूंसम्भवं सद्बीजात् 
परिणामजं भगवतीगुह्याष्टपत्राम्बुजम् [क्, ढ्, ग्: चन्द्राम्बु 
क्, ब्: पात्राम्बु] ||

ओं सर्वेति पुनश्च मन्त्रमसमं चोच्चारयेत् साधकः [क्, ढ्, ग्: 
त्तन्मनाः] पश्चान्नाभितलेऽष्टपत्रकमले संरक्तसम्यग्ज्वलत् |
ह्रीःकारं च विचिन्तयेत् तदुपरि व्यादीर्घरेखां सितां आकाशाभिमुखं 
सुरक्तमसमं श्रीमद्यमारिप्रभुम् ||

भावयेदीदृशं सर्वं जगद्रक्षैकमानसम् [क्, ब्: 
द्रक्षासमाकुलं] |
सैरिभपृष्ठराजीवसमासीनमनुत्तमम् ||

यथोक्तसमयो युक्तो योगी समयपूर्वकम् |
त्रिसन्ध्यं भावयेत् सर्वं शङ्काविगतमानसः ||

तस्यावश्यमयं जगद्गुरुवरः संसिध्यति ध्यायतो 
दुःखाम्भोधिनिमग्नदुःखितजनोद्धारैकचित्तस्थितिः [ईन्स्तेअद् ओf थिस् लिने 
क्, ब्: हस् - लोकालोककरो विमूढकरुणः प्रारब्धकोपक्रमः ; क्, ग्: 
दुष्ट] |
मन्त्री चापि ततः प्रभृत्यनुदिनं देवासुरस्वामिभिर्वन्द्योऽलङ्घ्यतरः 
[क्, ढ्, ग्: र्विघ्नो] सुखी स नियतं दुष्टोग्रभूतादिभिः ||

श्रीमद्रक्तयमान्तकस्य रचनाद् यत् साधनं श्यामलं पुण्यं 
प्राप्तमतुल्यसद्गुरुवचःपानात् [क्, ढ्: पादा] मयाऽऽम्नायतः |
यद् वैरोचनरक्षितेन जगतः सर्वार्थसम्पत्तये सम्भूयाद् 
भवपङ्कमग्नवपुषः क्लेशान्धकारद्विषः [क्, ढ्, ग्; 
रागादिदोष] ||

प्. ५३७)

ओं आं जिं खं वुं हूं समयाधिष्ठानमन्त्रः | ओं ह्रीः ष्ट्रीः 
विकृतानन हूं हूं फट् फट् [क्, ढ्, ग्: ओमित्] स्वाहा | ओं 
यमान्तक हूं फट् |

|| स्वाधिष्ठानरक्तयमारिसाधनंन् [क्, ब्: ओमित्स् स्वाधिष्ठान] 
समाप्तम् ||

२७२.

नमो रक्तयमारये |

प्रत्यालीढपदोर्द्ध्वकेसरसटाकोटिस्खलत्तारकाकुन्दापीडकरालभोगि##-
उद्यद्दक्षिणपाणिदण्डविकटं प्रज्ञासमालिङ्गितं नत्वा 
रक्तयमारिमात्ममतये तत्साधनं ब्रूमहे ||

स्थित्वा श्मशानवनपर्वतगह्वरेषु मन्त्री मनोज्ञभवनेष्वथ स स्वचित्ते |
आकारजातमिहिरोपरि रक्तवर्णहूंकारमुच्छलदनन्तघृणिं विभाव्य ||

तद्रश्मिभिः प्रकटिताम्बरबोधिसत्त्वचर्यान्तरालगतबुद्धगणं [क्: 
चर्यावचकान्त] त्वनन्तम् |
आलम्ब्यमानससरोद्भवभूरिपुष्पैः [क्: भर] सम्पूजयेत् तमपि 
सप्तविधैश्च चित्तैः ||

प्. ५३८)

यद् वक्ष्यमाणमतिपाटलपार्वणेन्दुसन्ध्याद्युतिशमनशत्रुमथ [क्: 
यार्च्चिनेन्दु अfतेर् थिस् क् अन्द् ग्: रेपेअत् थे चोन्च्लुदिन्ग् पोओर्तिन् ओf थे प्रेविओउस् साधन 
fरोम् दुःखाम्भोधिनिमग्न तो थे एन्द् wहिछ् इस् fओल्लोwएद् ब्य थे प्रेसेन्त् साधन] 
प्रपूज्य |
मैत्रीकृपामुदितचित्त उपेक्षकोऽसौ संहृत्य सर्वमुदितं खलु 
धर्मधातौ ||

शरदमलसुदूराकाशसङ्काशशून्यं सकलमथ विदित्वा मन्त्रपाठं 
विदध्यात् |
ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहम् |
पुनरपि निजकायाकारसत्कायदृष्टिं स्थगयितुमथ मन्त्री 
भावयेन्मन्त्रमेवम् ||

ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् |
जगत् त्रातुं पूर्वप्रणिधिबलमाश्रित्य सकलं तत.ः 
श्रोणाकारोद्भवतरणिबिम्बं [शोना, ग्: शाना] तदुपरि |
सितं हूंकारं तन्निविडतरदण्डं 
चलशिरोगलद्रक्ताम्लानस्फुटकुसुममालाञ्चितमिव ||

ततो ध्यायेदेभिः खलु परिणमययाथ सकलैः स्वयं वीराकारं 
विकटकटुदंष्ट्रोत्कटमुखम् |
त्रिभिर्नेत्रैर्लोकत्रितयभयदं वा 
भवशिखाकरालैरट्टाट्टप्रहसितकृतस्फूर्जथुशतम् ||

हूंकारोद्भवहूंपदाङ्कितसितं दण्डं च सव्ये करे 
रक्तापूर्णकपालहस्तमपरं [ग्: करोट०] वन्देऽथ तं दुर्द्दमम् |

प्. ५३९)

भोगीन्द्रामलवीरपट्टघटनाकाठिन्यपीनोर्द्ध्वगः 
प्रेङ्खत्पिङ्गकरालकेशरसटं ध्यायात् प्रभालोहितम् ||

प्रत्यालीढपदाञ्चितैकमहिषो 
धावत्पदप्रेङ्खितस्फाराताम्रसरोजमुग्रशिरसा व्यालम्बिमालाधरः |
कल्पान्तानलतोग्रदीधितिधरं दंष्ट्रान्तरालो 
ललज्जिह्वामूलघनोग्रघोरविसरद् हूंकारपूर्णास्यकम् ||

इत्थं रक्तयमारिमात्मसकलं व्याघ्राजिनैकाम्बरं 
व्यग्रोदग्रभुजङ्गबद्धकटिकं भोगीन्द्रकैर्भूषितम् |
ध्यात्वा तन्मनसि प्रचण्डकिरणैर्वज्रहूंकारजातं (?) 
ज्वलद्दण्डयुतं समन्त्रचरणं हूंलाञ्छितं भावयेत् ||

तदनु मदनदृष्टस्वाभया प्रज्ञया तं 
प्रभवदरुणहूंकृष्णसद्भुजद्वयम् |
ऋजुमतिरक्ताःकारजाम्भोजगुह्यस्फुरणरभसयाऽऽलिङ्गितं चैकवक्त्रम् ||

स्फुटमिति चरमान्तं सम्पुटाकारयोगं ग्रहिलविगलदंशुप्रज्ञया 
श्लिष्टरूपम् |
अधर इह तु नाभेरष्टपत्रं [क्, ग्: यन्त्रं] विभाव्य 
प्रसरदरुणवर्णं ह्रीः सिताम्भोजमस्याः [क्: स्थिता] ||

पिशङ्गश्मश्रुभीष्मास्यं [क्: भीमास्पदं] देवताकारमात्मनः |
विभाव्यैवं महारागदीपकं मन्त्रमापठेत् ||

ओं सर्वतथागतानुरागेण वज्रस्वभावात्मकोऽहम् |
कुप्तं [ग्: कुफं] यक्षमहाकालं लोहिताङ्गं यमान्तकम् [क्: 
क्षेपमा] |
निध्यायेन्नित्ययोगेन न चिरात् फलमशुनुते ||

प्. ५४०)

सुगतपञ्चकचञ्चलविग्रहं स्फुरणसंहरणोद्धतदीधितम् |
भुजगराजितमुल्लसत्करं भयदण्डविमण्डितहस्तकम् ||

कपिलविद्युदधिद्युतिकेसरं विशदमुण्डघटाकृतशेखरम् |
द्विभुजमेकमुखं कृतसम्पुटं सहजया सदृशप्रभया सह ||

मदनपञ्चसुधासहपञ्चकैः म्लकहनादिभिरुत्तमदीपकैः |
समयवस्तुभिरेभिरुपागतः शमनशत्रुमिमं परिभावयेत् ||

यदि कवित्वसुखित्वसुधीरता धरणिराज्यमथान्यदपीष्यते |
तदपि रक्तयमारिसमाधितो भवति सर्वमिहास्ति न संशयः ||

इत्थं रक्तयमारियोगसहितो योगी व्रजेत् कुत्रचित् 
दूरोदारगिरिश्मशानभयदस्थाने [क्, ग्: भयदाव] तदा दुर्जयः |
हिंस्रैर्जन्तुभूतैश्च राक्षसबलैर्देवासुरैश्च 
ज्वलज्ज्वालाज्ज्वालजटालकोटिकुलिशालङ्कारपाणिर्यथा ||

ध्यानात् खिन्नः स मन्त्री जडिमचयघनध्वान्तमुष्टिं [क्: जद्रि] 
ध्वसन्तं भास्वन्तं मन्त्रराजं तरणिमिव जपेत् चित्तबीजात् स्फुरन्तम् |

ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् स्वाहा |

प्. ५४१)

सत्त्वानां स्वस्तिहेतो झटिति भगवतो रूपमालम्ब्य योगी दृष्ट्वा दिक्चक्रपालान् 
बलिमितिकुलिशाबद्धमुद्रोऽथ [क्: चलि] दद्यात् ||

ओं इन्द्रायह्रीः यमाय ष्ट्रीः वरुणाय वि [क्, ग्: थेम] कुवेराय कृ 
[क्, ग्: हूं] ईशानाय [ग्: इन्द्राय] त आग्नेये आ नैऋत्ये न 
वायव्ये न चन्द्राय हूं अर्क्काय हूं ब्रह्माणीयै फट् वसुन्धरायै फट् 
वेमचित्रिणे स्वाहा सर्वभूतेभ्यः हा हा ही ही हूं हूं हें हें स्वाहा - 

बलिमन्त्रः |

द्रुतमिह भणित्वा साधनं यन्मयाप्तं कुशलममलमास्तां तेन साप्तः 
सधर्मः |
भवजलनिधिपारं गन्तुमाबद्धसेतुप्रतिनिधिरतिदुःखं (?) 
जीवलोकत्रयस्य ||

आर्ययमारिसाधनं समाप्तम् |

|| कृतिरियं पैण्डपातिकभिक्षुगुणाकरगुप्तपादानामिति ||

प्. ५४२)

२७३.

नमः कृष्णयमारये |

न दुष्टचित्ताखिलसौम्यभावाद्विनेयमार्गं सुखमाश्रयन्ते |
इति स्फुटं येन यमारिरूपं कृतं सदा तं प्रणमामि निघ्नः ||

पराभ्यर्थनया तस्य साधनं क्रियते मया |
कृपालुर्दुष्करकृते अपि नो वीक्षते बलम् ||

भूत्वा श्रीमान् यमारिर्जगदिदमखिलं तत्स्वरूपं करिष्ये इत्येवं योगयुक्तः 
स्वकहृदि तरणौ बीजमाद्यं च दृष्ट्वा |
पूजां कृत्वा जिनानां सुविततकरुणस्तत्प्रभाभिः [ढ्: अवि] समन्तात् 
तेषामग्रे निविष्टस्त्रिशरणगमनं सर्वभावैर्विदध्यात् ||

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

शून्यलक्षणविरहादनिमित्तकारणस्य वैगुण्यात् |
तर्काविषयं [क्: नयं] यस्मात् प्रणिधानं नास्ति सर्वत्र ||

ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् |
धर्मोदयशुषिरान्तश्चैत्यं विश्वाब्जवज्रमध्यस्थम् |
तद्गर्भे हूंकुलिशं ध्यायात् शशिमण्डले योगी ||

ओं वज्रात्मकोऽहम् |

तन्निर्मितं [ग्: न्निमित्तं] वज्रधरं सविद्यं नीलारुणास्यं 
सितमध्यभागम् |
वज्रासिराजीवसुरत्नचिह्नं वज्रासनस्थं सुविचिन्त्य सम्यक् ||

प्. ५४३)

होःकारद्वयगर्बितमात्मानं त्र्यक्षरं स्फुटं दृष्ट्वा |
निर्गतगभस्तिमण्डलपरिपूरितसर्वदिग्भागम् ||

मुखेन तस्य प्रविशेद् विधिज्ञः ततोऽत्र [क्, ग्: तत् स्तोत्र] पद्मे 
द्रुततां व्रजेच्च |
तद्रश्मियोगात् पितरौ विलीनौ दिग्देवतीगीतमिदं ततोऽत्र ||

त्वं वज्रचित्त भुवनेश्वर सत्त्वधातो त्रायाहि मां 
रतिमनोज्ञमहार्थकामैः |
कामाहि मां जनकसत्त्व [क्, ग्: सम्ब] महाग्रन्बन्धो यदीच्छसे 
जीवितं मञ्जुनाथ [क्, ख्: मब्ज] |
त्वं वज्रकाय बहुसत्त्वप्रियाङ्कचक्र [क्, ग्: वज्र ; क्, ग्: 
प्रियाग्र] बुद्धार्थबोधिपरमार्थहिताऽनुदर्शी 
रागेण रागसमयं मम कामयस्व यदीच्छसे जीवितं मञ्जुनाथ [क्, 
ग्: मब्ज] ||

त्वं वज्रवाच सकलस्य हितानुकम्पी लोकार्थकार्यकरणे सदा संप्रवृत्तः |
कामाहि मां सुरतचर्य समन्तभद्र यदीच्छसे जीवितं मञ्जुनाथ ||

त्वं वज्रकाय समयाग्र महाहितार्थ सम्बोधिवंशतिलक समतानुकम्पी |
कामाहि मां गुणनिधिं बहुरत्नभूतं यदीच्छसे जीवितं मञ्जुनाथ || 
[ईदेन्तिचल् श्लोकस् अल्सो ओच्चुर् इन् सुप्र १६२-३] 

प्. ५४४)

चोदनामुररीकृत्य स्वमन्त्रार्थशरीरभाक् |
भावनाद्यहृदा युक्तो मङ्गलकलनात्मनि ||

तत्र स्वदेवताकारान् बुद्ध्वा तद्रश्मिसञ्चयैः |
प्रवेश्य विधिवद् भूयात् यमारिरतिभीषणः ||

कठोरबर्हिकण्ठाभः सव्यशुक्लारुणेतरः |
क्रोधपर्यङ्कयोगेन विश्वाब्जरविसंस्थितः ||

स्वाभविद्याधरास्वादरसायनमहासुखः |
कडारोर्द्ध्व ज्वलत्केशः पिङ्गभ्रूश्मश्रुलोचनः ||

फणीन्द्रवृन्दनेपथ्यो मृणालधवलद्विजैः |
मुद्गरासिधरः सव्ये वामे राजीवरत्नधृक् ||

ओं धर्मधातुवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | क्षिं [क्, ग्: खिं] जं खं गं 
तथा क्षं सं रं चक्षुरादिषु भावयेत् | जः हूं वं होः तथा खं रं बाह्ये 
रूपादिके न्यसेत् | भूतेषु च यथा लों मां पां तां इति च | सम्प्रति वुं आं जिं 
खं हूं इत्येभिः पञ्चस्कन्धान् विशोधयेत् | चित्ते वाचि तथा मूर्ध्नि हूं आः 
ओंकारजान् प्रभून् वज्राब्जचक्रमध्यस्थान् ध्यात्वा मन्त्रमिमं वदेत् ओं 
सर्वतथागतचित्तवज्रस्वभावात्मकोऽहम् ओं सर्वतथागतवाग्वज्रस्वभावात्मकोऽहम् 
ओं सर्वतथागतकायवज्रस्वभावात्मकोऽहम् |

ततो [क्, ग्: तथा] बुद्धान् गगनोदरस्थान् सञ्चिन्त्य 
हृन्मन्त्रसमुत्थिताभिः |
तन्मुक्तरश्म्युत्थसमस्तदेवीकराग्रनिर्मुक्तसरोजलेन ||

प्. ५४५)

संसिक्तसर्वावयवः प्रभावान् कुलाधिपाधिष्ठितपद्मचूडः |
ततोऽनुविद्यावयवेषु योगी कुलानि पञ्चाप्रततं विदध्यात् ||

मूर्ध्नि तथा स्तनमध्ये नाभौ गुह्ये च चरणपर्यन्तं देव्या भवन्ति ओं हूं स्वा 
आ हाख्यानि बीजानि | हूंकारजनितकुलिशं तन्निर्मितगुह्यकमलया देव्या 
अनुरागसुखितयाऽखिलगगनोदरवर्त्तिनो बुद्धान् ओं सर्वतथागतानुरागेण 
वज्रस्वभावात्मकोऽहं वज्राब्जधवनिभिर्बुद्धान् पद्मान्तर्विनिवेश्य च 
तत्प्रभोद्भवरूपाद्यैः स्वाभावतो बुद्धान् प्रपूजयेत् ओं 
सर्वतथागतपूजावज्रस्वभावात्मकोऽहम् |

वाच्यवाचकनिर्मुक्तं सर्वं स्थिरचलादिकम् |
दृष्ट्वा बुद्धान् स्तूयादेभिः सद्भूतगुणसम्पदैः ||

अक्षोभ्य वज्रमहाज्ञान वज्रधातु महाबुध [क्, ग्; बुद्धः] |
त्रिमण्डल त्रिवज्राग्र घोषवज्र नमोऽस्तु ते ||

वैरोचन महाशुद्ध वज्रशान्त महारते |
प्रकृतिप्रभास्वराग्राग्र द्वेषवज्र नमोऽस्तु ते ||

रत्नराज सुगाम्भीर्य खवज्राकाशनिर्मल |
स्वभावशुद्ध निर्लेप कामवज्र नमोऽस्तु ते ||

वज्रामित महाराग निर्विकल्प खवज्रधृक् |
रागपारमिताप्राप्त भाषवज्र नमोऽस्तु ते ||

अमोघ वज्रसम्भूत सर्वाशापरिपूरक |
शुद्धस्वभावसम्भूत वज्रसत्त्व नमोऽस्तु ते ||

प्. ५४६)

अनिलानलचक्रसंस्थं ध्यात्वा पञ्चामृतं कपालान्तः |
प्रणवोपेतं सार्च्चिस्त्र्यक्षरजप्तेन तेनैव ||

प्रीणयेत् स्वं परांश्चैव ततो मन्त्रं स्फुरन् जपेत् |
प्रपूज्य संहरेत् चान्ते स्वयोगात्म्यं विसर्जयेत् ||

इति रचनासङ्कलितं शशभृद्वलयं तु यच्छुभं तेन |
मङ्गलयुक्तो लोको लभतां जैनं [क्, ढ्: जिनं] परं शश्वत् ||

|| श्रीमद्यसारिसाधनम् ||

|| कृतिः श्रीमङ्गलसेनस्य ||

२७४.

नमो यमान्तकाय |

हूंबीजं निष्पाद्य शुद्धिपर्यन्ततः सूर्यस्थहूंकारनिष्पन्नं यमान्तकं 
क्रुद्धं ऊर्ध्वकेशं कृष्णं षण्मुखं षड्भुजं षट्चरणं महिषारूढं 
प्रत्यालीढस्थितं नरमुण्डरुण्डैर्विभूषितं अतिभयानकाकारं 
व्याघ्रचर्मनिवसनं दक्षिणे खड्गमुद्गरवज्राणि वामे घण्टावज्रपाशमुषलान् 
धारयन्तं मुकुटे अक्षोभ्यं विभावयेत् | ततः समयमुद्रां बन्धयेत् | 
सम्पुटाञ्जलिं बद्ध्वा अङ्गुष्ठौ विकसितौ तर्जन्योर्मध्ययुगतृतीयपर्वाणि 
भञ्जयेत् | ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् स्वाहा इति मन्त्रं जपेत् |

|| कृष्णयमारिसाधनम् ||

प्. ५४७)

२७५.

आदौ तावन्मन्त्री [क्: ओमित्स्] सुखासनोपविष्टः साधको रक्ताकारनिष्पन्नं 
[ढ्: ङ्कारं] सूर्यमण्डलं स्वहृदि विभाव्य तदुपरि नीलहूंकारं 
विन्यस्य हूंकाररश्मिजयमान्तकादीन् गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्चावलम्ब्य 
[क्, ग्: बुद्धसत्त्वा] पुष्पादिभिः सम्पूज्य नमस्कृत्य 
त्रिशरणगमनादिकं कृत्वा शून्यतां भावयेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | तदनन्तरं रक्तांकारजसूर्यमण्डलोपरि 
हूंकारं तत्परिणतं वज्राङ्कितनीलदण्डं हूंकाराधिष्ठितं विभावयेत् 
हूंकाररश्मिचोदितसर्वतथागतप्रवेशपूर्वकम् | एतत् सर्वं परिणम्य यमारिं 
विचिन्तयेदात्मानं प्रत्यालीढपदस्थितं एकमुखं द्विभुजं नीलवर्णं 
दक्षिणकरे वज्राङ्कितोद्यतनीलदण्डं वामकरे तर्जनीपाशं हृदि एवम्भूतं 
यमारिं स्फुरत्संहरद्रूपं विश्वदलकमलोपरि सूर्यस्थमहिषारूढं भावयेत् | 
ततो भगवतो हृदि सूर्यमण्डले हूंकारपरिणतं हूंकाराधिष्ठितं 
नीलदण्डं हूंकारनिर्गतरश्मिना जगदवभास्य पुनस्तत्रैव प्रवेशयेत् | एवं 
क्रमेण यावदिच्छं स्फुरणसंहरणं कुर्यात् समयादिविधिपूर्वकम् | एवं 
द्वित्रिचतुःसन्ध्यं भावयेत् ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् स्वाहा इति 
मन्त्रं जपेत् |

|| कृष्णयमारिसाधनं समाप्तम् ||

प्. ५४८)

२७६.

अन्तस्तुषारमपि [ख्: महिषेण] येन दयावशेन सन्दर्शितं 
हठविनेयजनेषु रौद्रम् |
विश्वोपकारविधिनाटकनर्त्तकाय तस्मै मम प्रणतिरस्तु यमान्तकाय ||

आदौ स साधकवरः सुखदासनस्थो ध्यानालये सुरभिगन्धमनोभिरामे 
[क्, ढ्, ग्: रम्ये] |
ध्यायात् समाहितमना हृदये स्वकीये रक्ताकृतिप्रभवचण्डमरीचिबिम्बम् ||

तस्योपरि स्थितसरश्मिकनीलवर्णहूंकाररश्मिशतजातयमान्तकादीन् [ख्: 
जाप] |
सम्पूज्य मानसविनिर्मितपुष्पधूपदीपादिभिर्बहुविधैः प्रणिपत्य भक्त्या 
[क्: भजे] ||

कुर्वीत पूर्वकृतकल्मषदेशनादीन् शून्यं जगदखिलमामुखयेत् ततोऽपि |
ओं शून्यतादिवरमन्त्रपदेन कुर्यात् आत्मस्वरूपपरिभावनमादरेण ||

रक्ताकृतिप्रभवचण्डकरस्थनीलहूंकाररूपकुलिशाङ्कितनीलदण्डम् |
दण्डस्थहूंकृतिधरस्फुरदंशुजालं [ख्: ओमित्स् सिx लिनेस् हेरे] 
सञ्चोदिताखिलजिनानयनप्रवेशम् ||

दृष्ट्वैतदेव निखिलं परिणम्य पश्चात् आत्मानमाशु परिभाव्य [क्, 
ग्: भाष] यमारिरूपम् |

प्. ५४९)

नीलाङ्गमेकवदनं द्विभुजं सरोषं सव्ये [क्: सर्वे] करे 
कुलिशाङ्कितनीलदण्डम् ||

वामे करे तु हृदि तर्जनिपाशयुक्तं 
भ्रूश्मश्रुजालकपिलीकृतवक्त्रपद्मम् |
व्याघ्राजिनांशुकसमावृतगुह्यदेशं 
वक्त्रान्तरालविचलद्रसनाभुजङ्गम् ||

सद्विश्वपत्रकमलोपरि सूर्यपीठसंस्थायिचन्डमहिषाक्रमणप्रवीणम् |
लम्बोदरं विकटदंष्ट्रमुखं च खर्वं 
मार्त्तण्डमण्डलतुलाप्रणयित्रिनेत्रम् [क्, ढ्, ग्: द्विने] ||

क्रुद्धाष्टनागरचिताभरणं कपालश्रेणीनिबद्धघनपिङ्गलफेरिचक्रम् 
[क्, ग्: हरित, ख्: फेरु] |
सद्यो गलन्नरशिरःकृतलम्बिहारं अट्टाट्टहासरसनिर्जितमारसैन्यम् ||

पश्चाद् विचिन्त्य 
भगवद्धृदयस्थितार्कसंस्थायिहूंकृतिसमन्वितनीलदण्डम् |
तत्रस्थहूंकृतिकरैरवभास्य विश्वं तत्र प्रवेशमचिरेण पुनर्विदध्यात् ||

इत्थं क्रमात् स्फुरणसंहरणं यथेष्टं कृत्वा पुनः समयपूर्वकमेव 
सर्वम् |
सन्ध्याचतुष्टयमिदं [ख्: मियं] सकलं विभाव्य खिन्नो 
यथाविहितमन्त्रजपं प्रकुर्यात् || 

प्. ५५०)

कृत्वा यमारिभगवल्लघुसाधनं मे मैत्रीश्रियं यदिह 
जातमगण्यपुण्यम् |
तेनास्तु विश्वमखिलं भगवद्यमारिरूपं भवेयमहमप्यचिराद् यमारिः ||

तत्रायं मन्त्रराजः ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् फट् स्वाहा |

|| कृष्णयमारिसाधनम् ||

२७७.

श्रीमन्तमन्तःकरुणामयंन् [क्, ब्: तन्त, ख्: मन्त्र] तं 
सत्त्वार्थहेतोर्बहिरुग्ररूपम् |
नाथं यमारिं प्रणिपत्य मूर्ध्ना लिखामि तत्साधनमिष्टहेतोः ||

पूर्वं तु मन्त्री [क्, ढ्, ग्: मन्त्रं] परिहृष्टचेताः 
सुखासनस्थोऽथ [क्, ब्: सकृत्] कृतप्रतिज्ञः |
हृन्न्यस्तहूंकारभवैर्विचित्रैः पूजासमूहैरभिपूज्य नाथान् ||

कृत्वा च तेषां पुरतोऽथ पापप्रकाशनादीन् परिभाव्य शून्यम् |
समुद्भवं धूमसमप्रभं वै [क्, ब्: प्रभावं] धनुर्निभं 
मारुतमण्डलं प्राक् ||

प्. ५५१)

रंकारबीजप्रभवं त्रिकोणं रक्तं पुनर्मण्डलमग्निसंज्ञम् [क्, 
ब्: संज्ञिकं] |
वंकारजं वारुणमण्डलं तु घटोपमं शुक्लमधोमुखं च ||

लंकारजातं [क्, ब्: जं] सुसमं सुपीतं माहेन्द्रबिम्बं 
चतुरस्ररूपम् |
हूंसुंसमुद्भूतमथाष्टशृङ्गं सुमेरुराजं च यथानुपूर्व्या 
[क्, ढ्, क्, ब्: पूर्वं] ||

विचिन्त्य चोपर्युपरि क्रमेण पूर्वोक्तवायवादिकमण्डलादीन् |
पश्चाच्च हूंकारजवज्रभूमिं प्राकारसत्पञ्जरमध्यभागे [क्: सत्यं 
जन ; ख्: भागैः] ||

अकारनिष्पन्नमृगाङ्कबिम्बमध्यस्थधीःकारजमञ्जुवज्रम् |
हृद्वामपुस्ताङ्ककरं [क्, ब्: पुस्तक] कुमारं वीरं च 
सव्योद्यतचारुखड्गम् ||

पीतारुणाङ्गं सितपञ्चचीरं सद्वज्रपर्यङ्कमतीव शान्तम् |
ध्यात्वा पुनस्तद्धृदये विधुस्थधीःकारजातारुणभानुबिम्बात् ||

समन्ततो निर्गतरक्तभाभिस्त्रैधातुकं व्याप्य सुसंस्थितांस्तान् [ख्: 
स्थितात्मान्] |

प्. ५५२)

क्रोधांश्च विद्याजिनबोधिसत्त्वान् सञ्चोद्य चानीय च भानुबिम्बे ||

प्रवेश्य तस्मिन् सहसैकलोलीभूत्वैव [क्, ब्: भूतै] जातं पुनरेव 
सूर्ये |
स्फुरन्मयूखैरतिभास्वरं [क्, ढ्, ग्, ख्: भासु] च रक्तं 
सुविस्तीर्णतरं [क्: विशीर्ण] च तत्र ||

हूंकारजं कृष्णकरालवज्रं [ग्: वदनं] हूंकारगर्भं 
विविधांशुजालम् |
ततस्तु संस्फार्य जिनादिबोधिसत्त्वान् [क्, ब्: जिनबो] पुनस्तैरपि 
षड्गतिस्थान् ||

सत्त्वान् प्रतिष्ठाप्य विनीय [क्, ब्: विनेय] बोधावानीय सर्वान् कुलिशे 
प्रवेश्य |
अनन्तरं तत् परिणम्य वज्रं ध्यायाद् यमारिं द्विभुजैकवक्त्रम् ||

वाम करे तर्जनिवज्रपाशं सव्ये करे चोद्यतवज्रदण्डम् [क्, ब्: 
चोद्ग] |
उत्तानसम्पातियमं [क्, ब्: सम्पती] च याम्यमारूढमालीढपदं 
महिष्यम् ||

खर्वं च दंष्ट्राविकृताननं च महोदरं चापि च [क्, ढ्: 
चलवज्रिकं च] लम्बजिह्वम् |
आपिङ्गश्मशूर्द्ध्वगमूर्द्धजातं बभ्रुभ्रुवं रक्ततराक्षयुग्मम् ||

प्. ५५३)

कृष्णं सरोषं भृकुटीललाटं हुत्कारिनागाष्टकभूषिताङ्गम् 
[क्, ब्: स्फु, ख्: हृ] |
व्याघ्राजिनांशुं च कपालशेखरं कृष्णं विमुण्डावलिहारधारिणम् 
[ढ्: हृल्लम्बिमुण्डा] ||

भीमं युगान्तानलदीप्तिदीप्तं भयङ्करस्यापि भयं दधानम् [ख्: 
ददा०] |
उग्रं स्फुरद्बुद्धयमारिवृन्दैर्नतं च लोकोत्तरदेवसङ्गैः ||

अट्टाट्टहासेन सुरासुरादीन् सन्त्रासयन्तं परितः समस्तान् |
विद्रावयन्तं च महोग्रमारसङ्घानशेषान भुवनत्रयेऽपि ||

एवं सदा ध्यानपरः स मन्त्री मन्त्रं जपन् रात्रिन्दिवं विशङ्कः |
स्थित्वा श्मशानादिषु तत्त्वयोगात् सिध्यत्यवश्यं समयी [क्, ब्: समये 
विबुद्धः] विशुद्धः ||

संलिख्य यत्साधनमेतदाप्तं [क्, ब्: सत्सा०] पुण्यं मया तेन 
यमारिवीरः |
लोकोऽस्तु सर्वो जगदुग्रदुःखसम्भारमारक्षयशीघ्रकारी [क्, ग्: 
सम्लान, क्, ब्: संसार] ||

|| कृष्णयमारिसाधनं समाप्तम् ||

प्. ५५४)

२७८.

आदौ तावन्मन्त्री करुणावान् सुखासनासीनः पुरतो भगवन्तं यमद्विषं 
पटादिगतमवलम्ब्य गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्च दृष्ट्वा नानापूजाभिः सम्पूज्य 
प्रणम्य च पापदेशनादिकं कुर्यात् | तदनन्तरं स्वभावशुद्धेत्यादिमन्त्रेण 
स्वभावशुद्धिमधिमुच्य सर्वधर्मनैरात्म्यं विभाव्य निजमन्त्रमुच्चारयेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | ततः स्वहृदये अकारजचन्द्रमण्डले 
नीलहूंकारं क्वचित् सूर्यस्थं हूंकारं दृष्ट्वा तद्रश्मिभिर्विघ्नान् विमर्द्द्य 
यमान्तकाकारक्रोधांश्च सत्त्वार्थकरणप्रवणान् संस्फार्य झटिति तत्परिणामेन 
यमान्तकमात्मानं विचिन्तयेत् कृष्णं त्रिमुखं षड्भुजं क्वचित् षण्मुखं 
षट्चरणं च दंष्ट्राकरालवदनमारक्तनयनं [क्, ग्, ख्, अ: 
मारक्तवदनमारक्त] चक्रखड्गमूषलधरदक्षिणभुजत्रयं [क्, ब्: 
वज्र०]  वेत्तालीपरशुपाशधारिवामभुजत्रयं 
खड्गमुद्गरवज्रधरदक्षिणकरं वामे घण्टावज्रपाशमूषलानि क्वचित् 
ऊर्द्ध्वपिङ्गलकेशमुण्डमालाविभूषितमौलिन मष्टनागेन्द्रविरचिताभरणं 
अक्षोभ्यमुकुटिनं विश्वदलकमलोपरि सूर्यमण्डले 
प्रत्यालीढपदस्थितमारक्तप्रभामण्डलं विभाव्य स्तनान्तरचन्द्रमण्डले 
हूंकारं पश्येत् | कायवाक्चित्तमण्डलेषु ओं आः हूं इत्यक्षरत्रयं 
सितरक्तकृष्णं यथाक्रमेण पश्येत् | तदनन्तरं 
स्वहृद्बीजनिर्गतदेवीभिरात्मानं [क्, ढ्, ग्: देवतीभि] सम्पूज्य 
[क्, ब्: संयोज्य] संस्तुत्य च मन्त्रं पठेत् ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन 
हूं हूं फट् फट् स्वाहा |

|| कृष्णयमारिसाधनम् ||

प्. ५५५)

२७९. [ठिस् साधन इस् त्wइचे गिवेन् इन् थे ड्, ध्, ध्. क्, ढ् अन्द् ग्]

ओं नमो यमान्तकाय |

कपालमालिनं [क्, ब्: मालं चीरं] वीरं नागाद्याभरणोत्कटम् |
नत्वा यमान्तकं नाथं लिख्यते तस्य साधनम् ||

सुखासने समासीनो हृन्न्यस्तनीलहूंकृतिः |
तज्जपूजाविशेषैश्च विभुमग्रे [क्, ब्: सम्पूज्य भक्तितो विभूं] 
प्रपूजयेत् [क्, ग्: पूजन् जपेत्] ||

कृत्वा तस्य [क्, ब्: ततः] पुरोदेशे पापादिदेशनादिकम् [क्, 
ढ्, ग्, ख्: दुरित] |
निःस्वभावं जगत् सर्वं झटित्यालोक्य सर्वतः ||

हृद्बीजोद्भवचिह्नोत्थं प्रत्यालीढाङ्घ्रिपङ्कजम् |
भृकुटीभङ्गभीमास्यं पिङ्गलश्मश्रुमूर्द्धजम् ||

त्रिभिर्वक्त्रैर्ललज्जिह्वैर्भीमदंष्ट्राकरालिनम् [क्, ब्: लिभिः] |
रक्ताक्षं च बृहत्कुक्षिं नवनीलघनद्युतिम् ||

मार्त्तण्डमण्डलस्थं च शिरस्यस्थिविभूषितम् |
व्याघ्रचर्मांशुकं खर्वं [ख्: खड्गं] सर्वगर्वापहारिणम् ||

सूर्यप्रभामहातेजःपूरिताशेषदिङ्मुखम् |
ज्वलज्ज्वालावलीतीव्रयुगान्तवह्निसन्निभम् ||

चक्रासिमूषलं भास्वद्वेत्तालीपर्शुपाशकम् [ख्: पाशं] |
बिभ्राणं षट्सु दिव्येषु सव्यावसव्यपाणिषु [क्, ढ्, ग्, ख्: 
सव्योग्र०] ||

सरोषं भीममत्युग्रं यमारिं मारमर्द्दनम् |
हूंकारापूर्णकण्ठं च ध्यायाद् भीतिविवर्जितम् ||

प्. ५५६)

विंशत्यर्द्धसहस्राणां मन्त्राणां मन्त्रवित् सदा |
जपन्नव्यग्रचित्तस्तु लभते सिद्धिमीहिताम् ||

पूर्वसेवाविधेश्चैष मन्त्रः सिध्यति मन्त्रिणाम् |
कर्मानुरूपतो वर्णं नोक्तमस्यातिविस्तरात् [क्, ब्: स्माभिर्वि०] ||

गुरूपदेशतस्तच्च [क्, ब्: स्तत्त्वं] चिन्त्यंन् वाञ्छितसिद्धये |
ज्ञेयं च यत्नतो धीरैः क्रव्यान् पञ्चापि सेवयेत् |
बल्युपहारयोगेन चतुःसन्ध्यं विधीयताम् [क्, ढ्, ख्: 
विधेयमिति] ||

इति जापमन्त्रः - ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् स्वाहा |

|| यमान्तकसाधनं समाप्तम् ||

२८०.

नमो यमान्तकाय [क्, ब्: अन्द् ख्: गिवे थे नमस्कार] |

प्रथमं कृतमुखशौचादिको भावकः स्वहृदि अकारजचन्द्रे कृष्णयंकारं 
विभाव्य तत्किरणैर्गुरुबुद्धादीनानीय सम्पूज्य पापदेशनादिकं विदध्यात् 
[क्, ब्: ध्यायात्] | ततो यंकारमात्रात्मको योगी 
शून्यतामामुखीकृत्याधिष्ठाय च प्रणिधिमनुस्मरेत् | तदनु रेफोद्भवसूर्ये 
हूंकारभूतवज्रमुद्गरं च स्वबीजलाञ्छनं विभाव्य तज्जनितं वज्रभूमिं 
वज्रप्राकारं वज्रपञ्जरं च भावयेत् | तन्मध्ये चन्द्रमण्डलं 
द्विगुणस्वरवर्णमयद्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणोद्भुतं प्रज्ञास्वभावं 
समीक्ष्य 

प्. ५५७)

तदुपरि अशीत्यनुव्यञ्जनविशुद्धिद्विगुणित ड ढ द ध य [क्, ढ्, ग्, 
क्, ब्: य र ल व] ल युतकादिव्यञ्जनैर्द्विगुणिअर्निष्पन्नमपरं 
शशिमण्डलमुपायरूपं स्फुरदनन्तदीधितिं ध्यायात् | ततस्तदुभयनिष्पन्नसूर्ये 
[क्, ढ्, ग्, क्, ब्: स्तदुपरि] नीलहूंयंसमुद्भूतं 
नववारिवाहनीलं महोदरं पिङ्गलतरभ्रूश्मश्रूर्द्ध्वकेशं दंष्ट्रोत्कटं 
खर्वपीनमहिषस्थं व्याघ्राजिनधरं मृगपतिचर्मोत्तरीयं अतिभयप्रदं 
स्वशरीररश्मिनिर्मितपञ्चक्रोधकृतस्फुरणं आभरणीकृतफणिराजं 
विगलच्छतार्द्धनरशिरःश्रेणीधरं [क्, ढ्, ग्: ओमित् नर] 
षड्भुजं सव्यभुजैर्मुद्गरकरवालकुलिशधरं [क्, ब्: शरं] 
वामैस्त्रिभिस्तर्जनिकापाशमूषलधरं षण्मुखं प्रथमं चोर्द्ध्वं [क्, 
ब्: चोर्द्ध्वनीलं] च नीलं सितपीतरक्तकृष्णं सव्येतरयोर्मुखं क्रमशः 
सर्वाणि मुखानि रक्तवर्तुलत्रिनेत्राणि षट्चररां च पदाभ्यां प्रत्यालीढं 
द्वाभ्यां [ढ्, ग्, ख्: ताभ्यां] विरचितनृत्यं अपराभ्यां 
कृतसत्त्वपर्यङ्कं स्फुरदर्कमध्यसंस्थान् विघ्नानामर्द्दयन्तं 
अष्टकरोटीसुघटितभीषणतरमुण्डमालाम् | तदनु क्षिं [ख्: खिं] जं 
खं लं स्कंं संबीजसम्भूताः 
क्षितिगर्भवज्रपाणिखगर्भलोकेश्वरविस्कम्भिसमस्तभद्रनामानश्चक्षुषि कर्णे 
घ्राणे जिह्वायां स्तनयोश्च नाभौ च चक्राशनिरत्नाम्बुजसायकशतकोटिधरं 
दक्षिणकरैः वामकरेण तर्जनिमुद्राः 
सितकृष्णपीतरक्तश्यामशुक्लाश्चन्द्रस्थाः | तदनु शिरसि कण्ठे हृदये 
कायवचनचित्तस्थाः चन्द्रमण्डलासीनाः ओं आः हूंसम्भवाः 
सितरक्तकृष्णवर्णाश्चक्राम्बुजधारिणः [क्, ब्: रक्ता] 
सव्यैर्वामकरैस्तर्जनीमुद्रा ध्येयाः |

प्. ५५८)

ततो हृद्बीजरश्मिभिर्ज्ञानसत्त्वमानीय समरसतां [ग्: समयसत्त्वं] 
विभाव्याक्षोभ्यमौलिनमात्मानं चिरं भावयेत् | खेदे तु मन्त्रं जपेत् | तत्रायं 
मन्त्रः - ओं ह्रीः ष्ट्रीः विकृतानन हूं हूं फट् [ख्: हह इन्स्तेअद् ओf फट् 
फट्] फट् स्वाहा | ततो विसृज्योत्तिष्ठेत् |

|| इति यमान्तकसाधनम् ||

२८१.

आदौ तावत् सुखासनोपविष्टः साधको रक्ताकारनिष्पन्नं सूर्यमण्डलं 
स्वहृदये विभाव्य तदुपरि नीलहूंकारं विन्यस्य हूंकाररश्मिजविघ्नारिं 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्चावलम्ब्य पुष्पादिभिः सम्पूज्य नमस्कृत्य 
त्रिशरणगमनादिकं कृत्वा शून्यतां भावयेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | तदनन्तरं रक्ताकारजसूर्यमण्डलोपरि 
[क्: वज्रसू] हूंकारं तत्परिणतं वज्रं हूंकाराधिष्ठितं विभावयेत् | 
हूंकाररश्मिचोदितसर्वतथागतप्रवेशपूर्वकमेतत् [क्: कर्मे] सर्वं 
परिणम्य विघ्नान्तकं विचिन्तयेत् आत्मानं प्रत्यालीढपदस्थितं एकमुखं 
द्विभुजं नीलवर्णं वामकरेण तर्जनिकापाशं [ख्: नीक] 
दक्षिणकरेणोद्यतवज्रं भयानकं पिङ्गलोर्द्ध्वकेशम् | ततो भगवतो हृदि 
सूर्यमण्डले हूंकारपरिणतं हूंकाराधिष्ठितवज्रं 

प्. ५५९)

एवम्भूतं विघ्नारिं स्फुरत्संहरद्रूपं विश्वदलकमलोपरि सूर्यस्थं भावयेत् 
| समयादिविधिपूर्वकं एतद् द्वित्रिचतुःसन्ध्यं भावयेत् | ओं आः विघ्नान्तकृत् हूं 
|

|| विघ्नान्तकसाधनम् ||

२८२.

नमो यमान्तकाय |

ओं इन्द्राय ह्रीः यमाय ष्ट्रीः वरुणाय वि [ढ्, ग्: विं] कुबेराय कृ 
ईशानाय त अग्नये आ नैरृतये न वायवे न चन्द्राय हूं अर्काय हूं ब्रह्मणे 
[ख्: ब्राह्मणे] फट् वसुधारायै फट् वैमचित्रिणे [क्, ढ्, ग्: 
वेम०] स्वा [ख्: स्वाहा] सर्वभूतेभ्यो हा [ख्: स्वाहा] ही ही हूं 
हूं हें हें स्वाहा | बलिमन्त्रः | यत् खाद्यते [ढ्: खाद्यं] तत् सर्वं 
यमारये देयम् |

|| यमान्तकस्य बलिमन्त्रः ||
 
प्. ५६०)

२८३.

पूर्वोक्तविधानेन चन्द्रमण्डलोपरि पीतमैंकारपरिणतं विश्वकमलस्थितं 
त्रिमुखं त्रिनेत्रं चतुर्भुजं कृष्णशुक्लदक्षिणवाममुखं सुवर्णगौरं 
सत्त्वपर्यङ्किणं व्याख्यानमुद्राधरकरद्वयं अपरदक्षिणवामभुजाभ्यां 
वरदपुष्पितनागकेशरमञ्जरीधरं नानालङ्कारधरमात्मानं 
मैत्रेयरूपमालम्ब्य मुद्रां बन्धयेत् | हस्तद्वयेन [ग्: स्तन] पृथक् 
मुष्टिं बद्ध्वा तर्जन्यौ अङ्गुष्ठमध्योत्थापिते [ख्: त्थिते] पुष्पाकारेण 
मीलयेत् | ततो जापमन्त्रः - ओं मैं मैत्रेय स्वाहा |

|| मैत्रेयसाधनम् [ठिस् साधन इस् गिवेन् त्wइचे इन् ख्] ||

२८४.

नमो जम्भलाय |

पूर्ववत् श्रून्यतापर्यन्तं विचिन्त्याष्टदलविश्वपद्मोपरि चन्द्रे जंकारजं 
भगवन्तं जम्भलं ध्यायात् सुवर्णवर्णं लम्बोदरं सर्वालङ्कारधरं 
वामदक्षिणहस्ताभ्यां नकुलीबीजपूरकधरं रत्नसम्भवमुकुटं 
उत्पलमालाधरम् | पूर्वादिदलेषु माणिभद्रपूर्णभद्रधनदवैश्रवणान् 
[क्, ढ्, ग्: मणि] आग्नेयादिदलेषु 
केलिमालीविचित्रकुण्डलीमुखेन्द्रचरेन्द्रान् [क्, ढ्, ग्: चिविकु ; ढ्: सुखे] 
तथा यथोक्तक्रमेण 

प्. ५६१)

तेष्वेव च वसुधाराचित्रकालिदत्तासुदत्ता-आर्यासुभद्रागुप्तादेवीसरस्वतीत्येता 
[ख्: चन्द्रकान्ति ; क्, ग्: शुका] यक्षिण्यश्चिन्तनीयाः | वसुधारा तु 
जम्भलसहिता सर्वा यक्षिण्यो वसुधारावत् यक्षास्तु जम्भलवत् एवं ध्यात्वा 
जपेन्मन्त्रम् | तत्र यक्षमन्त्राः - ओं जम्भलजलेन्द्राय स्वाहा | ओं 
माणिभद्राय स्वाहा | ओं पूर्णभद्राय स्वाहा | ओं धनदाय स्वाहा | ओं 
वैश्रवणाय स्वाहा | ओं केलिमालिने स्वाहा | ओं विचित्रकुण्डलिने स्वाहा | ओं 
मुखेन्द्राय स्वाहा | ओं चरेन्द्राय [ग्: चले] स्वाहा | अथ यक्षिणीमन्त्राः - 
ओं वसुधारिण्यै [ख्: रिणी] स्वाहा | ओं चन्द्रकाल्यै [ख्: कान्त्यै] 
स्वाहा | ओं दत्तायै स्वाहा | ओं सुदत्तायै स्वाहा | ओं आर्यायै स्वाहा | ओं सुभद्रायै 
स्वाहा | ओं गुप्तायै स्वाहा | ओं देव्यै स्वाहा | ओं सरस्वत्यै स्वाहा | एवं ध्यायतां 
जपतां त्रिसन्ध्यंन् अष्टौ शतानि जलचुलुकानां प्रयच्छतां त्रैलोक्यराज्यं ददाति 
| प्रातरकाकरुदितेन [ढ्, ग्: तर्का] जलमध्ये जपतां 
अक्षयधनसमृद्धिर्भवति | अथ सुवर्णादिपत्रे वसुधारां यक्षिणीसहितां 
द्वितीयपत्रे भगवन्तं जम्भलं यक्षैः परिवृतमालिख्य सम्पुटीकृत्याराधयेत् | 
अष्टौ महासिद्धीरपि ददाति |

|| इति जम्भलसाधनम् ||

प्. ५६२)

नोत् च्लेअर् 

प्. ५६३)

नोत् च्लेअर्

प्. ५६४)

२८६.

शून्यताभावनानन्तरं सूर्ये पीतजंभवं जम्भलं त्रिमुखं षड्भुजं 
अक्षोभ्यजटामुकुटिनं दक्षिणत्रिभुजैः मातुलुङ्गाङ्कुशबाणधरं 
प्रथमवामभुजैकेन [क्, ढ्, ग्: भुजकेन] 
वामपार्श्वस्थितप्रज्ञालिङ्गितमपरवामभुजाभ्यां 
सपाशनकुलीकार्मुकधरमात्मानं निष्पाद्याग्रतस्तद्रूपं ध्यानेनारोप्य 
तच्छिरसि महावज्रधरं ध्यात्वा तद्द्रव्येणाभिषेचयन् 
वज्रोदकमष्टोत्तरशतचुलुकं पातयेदिति | ओं जम्भलजलेन्द्राय स्वाहेति मन्त्रः |

|| आम्नायान्तरेण जम्भलसाधनम् ||

२८७.

पूर्वोक्तविधानेन [क्, ब्: धानमेव किन्तु] हृदीन्दुमध्ये बीजं 
द्वितीयस्य [क्, ढ्, ग्, क्, ब्: तृतीयस्य] तृतीयं पीतवर्णं 
शून्यदेवेनाक्रान्तं अर्द्धेन्दुशिरसिभूषितं तेनैव बीजनिष्पन्नं श्रीजम्भलं 
पीतवर्णं द्विभुजं दक्षिणहस्ते बीजपूरकं वामहस्तेन 
रत्नप्रवर्षमाणनकुलीधरं पञ्चबुद्धकिरीटिनं पदद्वयेन 
शङ्खमुण्डपद्ममुण्डौ महानिधानावाक्रान्तौ नीलोत्पलमालाधरं 
सर्वालङ्कारभूषितं जम्भलरूपेणात्मानं भावयेत् | स्वगृहेऽपि प्रविशन्तं 
नानारत्नादिप्रवर्षमाणं आत्मानं चिन्तयेत् | ततो मुद्रां बन्धयेत् | हस्तद्वयेन 
मुष्टिं बद्ध्वा मध्यमामध्यमतृतीयपर्वभग्ना इति 

प्. ५६५)

जम्भलमुद्रा | ओं जम्भलजलेन्द्राय स्वाहा - अनेन मन्त्रेण 
भट्टारकायाष्टोत्तरशतमुदकचुलुकं देयम् | पश्चात् पूजां कृत्वां मन्त्रं 
जपेत् | ततः सिद्धिर्महाधनदपतिर्भवतीति न संशयः |

|| संक्षिप्तं श्रीजम्भलसाधनं समाप्तम् ||

२८८.

पूर्वोक्तविधानेन हृदि विश्वपद्मचन्द्रे पीतजंकारनिःसृतरश्मिभिर्बुद्धादीन् 
[क्, ढ्, ग्: निष्पन्नं तं] सम्पूज्य पापदेशनादेरुत्तरकालं 
शून्यतामामुखीकृत्य तस्मिन्नेवावस्थाने विश्वपद्मचन्द्रे जंभवं 
बीजपूरकं बीजगर्भं तद्रश्मिभिरनेकविधसत्त्वार्थं कृत्वा तत्परिणामेन 
जम्भलं हेमवर्णं पञ्चबुद्धरत्नमुकुटिनं दिव्यवस्त्राभरणं 
द्विभुजैकमुखं बीजपूरकधारिदक्षिणकरं नानारत्नोद्गारिमुखनकुलीवामकरं 
नीलोत्पलमालाधरं उभयपार्श्वावस्थितरत्नमञ्जरीवर्षयक्षद्वयं 
चरणाधःस्थापितरत्नमञ्जरीघटमनेकरश्मिमालाकुलमात्मानं प्रविचिन्त्य ओं 
जम्भलजलेन्द्राय स्वाहा इति मन्त्रं जपेदिति | हस्तद्वयेन मुष्टिं कृत्वा 
मध्यतृतीयपर्वभङ्गेन मुद्रया हृत्कण्ठमूर्धोर्णायां दद्यात् | 
प्रातरप्येवं झटिति ध्यात्वा अष्टोत्तरशतजलाञ्जलिमनेन दद्यात् ओं 
जम्भलजलेन्द्रधनं [क्, ग्: धनन्देहि] मे देहि स्वाहा |

|| संक्षिप्तजम्भलसाधनम् ||

प्. ५६६)

२८९.

नमोऽशेषसम्पत्तिदश्रीजम्भलाय |

प्रथमं तावन्मन्त्री सर्वपदार्थान् स्वदेहं च शून्यं विभाव्य 
तदनन्तरमीषद्रक्तचन्द्रमण्डलं प्रज्ञोपायमयं तदेव यक्षशकटं 
अष्टदलपद्माकारं तन्मध्ये वंकारेण वसुधारां पीतवर्णां 
धान्यमञ्जरीहस्तां वरदां सर्वालङ्कारभूषितां अष्टयक्षिणीपरिवृताम् - 
तद्यथा भद्रा सुभद्रा गुप्ता सुगुप्ता देवी सरस्वती आर्या चन्द्रकान्ता च - एताभिः 
परिवृता महादेवी तस्या भगमध्ये जंकारेणात्मानं पञ्चबुद्धकिरीटिनं 
दक्षिणहस्ते बीजपूरकं वामे नकुलीधरं पञ्चतथागतानपि 
रत्नादिप्रवर्षमाणान् पादद्वयेन शङ्खमुण्डपद्ममुण्डौ महानिधानौ 
रत्नादिप्रवर्षमाणौ स्वगृहदेशे विचिन्तयेत् | पीतवर्णं नीलोत्पलमालाधरं 
श्रीजम्भलनाथं वसुधारालिङ्गितं बोधिचित्तविसर्गनिर्यातं 
रत्नसमूहव्याप्ताशेषाकाशं विभावयेत् | क्षरणकाले [क्, ब्: हर०] 
पूर्वस्यां दिशि नीलवर्णं पूर्णभद्रं दक्षिणस्यां दिशि पीतवर्णं वैश्रवणं 
[क्, ग्: धनदं] पश्चिमस्यां दिशि रक्तवर्णं धनदं उत्तरस्यां दिशि 
पीतवर्णं माणिभद्रं आग्नेययां दिशि रक्तवर्णं विचित्रकुण्डलिं नैरृत्यां 
नीलवर्णं केलिमालिनं वायव्यां पीतचरेन्द्रं ऐशान्यां पीतमुखेन्द्रं सर्वे चैते 
अष्टयक्षिणीभगमध्ये स्थिता रत्नप्रवर्षमाणाः जम्भलसदृशा भावनीयाः | 
पूर्वद्वारे धनदमहाधनदौ नग्नौ 

प्. ५६७)

लम्बवृषणौ रत्नवर्षकौ [ग्: वर्षणौ] दक्षिणद्वारे पद्ममहापद्मौ 
[क्, ढ्, ग्, क्, ब्: पद्मकौ] पश्चिमद्वारे केलिमहाकेलिनौ 
[क्, ग्: केलिमालिनौ] उत्तरद्वारे पूर्णसुपूर्णौ एतेऽपि लम्बवृषणाः | 
जम्भलनाथस्यानुलोमेन मन्त्राक्षरादिन्यासं कुर्यात् | ओं शिखायां जं मुखे 
भल भुजद्वये ज हृदये लें नाभौ द्राय ऊरुद्वये स्वाहा जानुद्वये चेति | मूर्ध्नि 
माणिभद्रस्तु चक्षुर्द्वये वैश्रवणः [ख् अन्द् क्, ब्: सोमेतिमेस् wरिते मनः fओर् 
वणः] तथा मुखेन्द्रो मुखसंस्थितः पूर्णभद्रः स्तनान्तरे नाभौ धनदो 
यक्षः ऊरुद्वये केलिमाली पादद्वये विचित्रकुण्डलिः सर्वाङ्गेषु चरेन्द्रकः 
जम्बलनाथः स्वात्मा एवं ध्येयः | अधुनाक्षरन्यासः - ओं मूर्ध्नि ज्लुं 
[क्, ग्: हु] ललाटे ब्लुं [ख्: त्त्लुं] कर्णद्वये सः मस्तकपृष्ठे 
विन्यसेत् | हस्तन्यासोऽधुना कथ्यते | देवताभिरक्षरैस्तु ओं मणिबन्धे ज्लुं 
[क्, ग्: ह्लुं] हस्तमध्ये ब्लुं [ख्: हं, ढ्, ग्: त्त्लुं; क्; 
ओमित्स्] सर्वाङ्गुल्यग्रे सः सर्वाङ्गुलीमूले | ओं जम्भलजलेन्द्राय स्वाहेति 
प्रतिष्ठा कर्तव्या | तर्जन्यां माणिभद्रं पूर्णभद्रस्तु मध्यमायां 
अनामिकायां धनदः [क्, ग्: नन्दः] कनिष्ठायां वैश्रवणस्तथा 
मुखेन्द्रो हस्तपार्श्वे मणिबन्धे केलिमाली अङ्गुष्ठे विचित्रकुण्डलिः 
तर्जन्यङ्गुष्ठयोस्तु चरेन्द्रकः हस्तमध्ये जम्भलजलेन्द्रकः | 
वज्रोदकादिपञ्चामृतं तदभावे वज्रोदकमपि उदकमिश्रचुलुकेन 
पीत्वाऽष्टोत्तरशतचुलुकानि देयानि त्रिसन्ध्यम् | अचिरादेवासौ जम्भलसदृशो भवति 

प्. ५६८)

धनकनकसमृद्धः पृथिवीं द्रव्यपूर्णां करोति | ओं ज्लुं ब्लुं सः इत्युच्चार्य 
चुलुकादि देयानि | असिद्धे सति श्रीवज्रहूंकारमात्मानं ध्यात्वा जम्भलप्रतिमां 
विषराजिकानिम्बपत्रं धुस्तूरकश्मशानाङ्गारैः प्रलिख्य ध्यायात् | तथातपे 
शोषयेत् पश्चात् श्मशानाग्नौ तापयेत् | क्रुद्धोऽपि नियतं सिद्धो भवति |

|| श्रीजम्भलसाधनं समाप्तम् |

|| श्रीजम्भलसाधनं समापतम् ||

२९०.

अनामिकाग्रे पीतजंकारं ध्यात्वा मृदादिकुण्डे च जम्भलं ध्यात्वा 
अनामिकामूले पानीयधारामन्यहस्तेन पातयन् स्तनमस्तक एव पतन्तीं 
जंकारमष्टोत्तरशतं जपं विचिन्तयेत् |

|| धाराजम्भलोपदेशः ||

दक्षिणकरे चन्द्रस्थवुंआदिपञ्चबीजपरिणतपञ्चतथागतान् ध्यात्वा 
तांश्चन्द्रेण सह द्रवीकृत्वा अग्रतो जंभवं जम्भलं प्रसिद्धं निष्पाद्य 
पर्वोक्तद्रवेण तच्छिरसि उदकेन सहाष्टोत्तरशतqं विरलतर्जन्यर्द्धमुष्टिहस्तेन 
चुलुकं पातयेदशेषसम्पत्तिर्भवतीति |

|| जम्भलस्योपदेशः ||

जिनो वैरोचनो ख्यातो रत्नसम्भव एव च |
अमिताभोऽमोघसिद्धिरक्षोभ्यश्च प्रकीर्तितः ||

प्. ५६९)

वर्णा अमीषां सितः पीतो रक्तो हरितमेचकौ |
बोध्यङ्गी वरदो ध्यानं मुद्रा अभयभूस्पृशौ ||

तथगतानां बीजं वुं आं जिं खं हूं |

इन्दौ दक्षिणपाणिस्थे पञ्चाक्षरसमुद्भवान् |
ध्यात्वा तथागतान् पञ्चद्रवरूपान् विभावयेत् ||

जम्भलं जंकृतोद्भूतं ध्यात्वा चुलुकमादरात् |
तन्मन्त्रं जप्त्वा पयसां दद्यादष्टोत्तरं शतम् ||

|| जम्भलस्य चुलुकदानविधिः ||

२९१.

ओं अः इति आवाह्य स्वहृदि अकारपरिणतचन्द्रमण्डलमध्ये [ढ्: अं, 
क्, ग्: आ०] हूंकारेण नवारवज्रं तन्मध्ये इन्द्रगोपसमानहूंकारात् 
[क्, ढ्: जं०] पूर्वोक्ताकारमन्त्रेण जम्भलनाथं स्वहृदि 
प्रविशन्तं उच्छुष्मडिम्भरूपं [क्: जम्भलस्वरूपं] 
अविद्धकर्णं कृष्णवर्णं पिङ्गोर्द्ध्वकेशं वामनाकारं 
कृतभृकुटिनं दंष्ट्रावन्तं [ख्: वर्णं] 
रत्नसम्भवमुकुटिनं अष्टनागभरणभूषितं वामकरेण [क्: 
वामनाका०] रत्नादिकमुद्गिरन्तीनकुलीधरं दक्षिणेन 
रक्तपूर्णकपालधरं दक्षिणशिरःकनकवर्णनानालङ्कारभूषितं 
पतितधनदं पद्भ्यामवष्टभ्य रत्नच्छटादिकमुद्गिरयन्तं 
स्फुरद्रश्मिमालाकुलमात्मानं विचिन्त्य उच्छुष्मकं दक्षिणकरे 
ओंकारजशकटकं वंकारजभद्रघटमिव [ग्: मिवालपन्तं] 
ढालयन्तं हस्तमध्ये जंकारं 

प्. ५७०)

तर्जन्यांन् भकारं मध्यमायां लकारं अनामिकायां जकारं कनिष्ठायां 
लेंकारं ज्येष्ठायां [क्: कृष्णा०] द्राकारं मणिबन्धे यकारं ततः 
ओं स्वाहाकार इति मन्त्रन्यास भावनाक्रमः | मुखमभिमन्त्र्य जलं दद्यात् | ओं 
ज्लुं ब्लुं स्वाहा उदकचुलुकदानमन्त्रः | ओं ऐन्द्राणि मुखभ्रमरि स्वाहा | 
हस्तान्मुखं मुखाद् हस्तं तन्मुखे दापयेत् | एवं क्रियया [क्, ग्: 
कृपया] सर्वसत्त्वदारिद्र्यदुःखच्छेदार्थं जम्भलं भावयेत् | जम्भल एव 
भवतीति |

|| उच्छुष्मजम्भलसाधनम् ||

२२९२.

दारिद्र्यदुःखाहतमानसानां का चित्तवृत्तिः सुगतस्य कृत्तेः |
अतश्च कोपादिव जम्भलोऽसौ उच्छुष्मरूपं भयदं चकार ||

नत्वा तं जम्भलं नाथं सर्वाशापूरकं लघु |
डिम्भरूपं महवीरं वक्ष्ये तत्साधनं स्फुटम् ||

ओं अः आवाह्य पश्चात् स्वहृदि च पुनर्जातपूर्णेन्दुमध्ये ध्यायाद् वज्रं नवारं 
स्फुरदमलकरं कृष्णहूंकारजातम् |
जंकारादिन्द्रनीलात् कुलिशवरटके रश्मिजालं खपूरं सर्वैरुच्छुष्मरूपं 
द्विभुजमथ मुखैकं भावयेत् क्रोधमूर्तिनम् ||

मेघाभं डिम्भदेहं कृतभृकुटिमुखं क्रुद्धवृत्तान्तनेत्रं 
स्थूलाङ्गं कृष्णवर्णं वसनविरहितं घोरदंष्ट्राकरालम् |

प्. ५७१)

ढोल्लाविद्धश्रुतिं वै कुपितफणिधरैरष्टभिर्भूषिताङ्गं [क्, 
ढ्, ग्: वरै] खर्वं पिङ्गोर्द्ध्वकेशं स्फुरदनलरुचिं 
वज्रमालाप्रभं च ||

घोरापीततनुं गदाकरमधो वक्त्रं च रक्तोद्वमं आक्रम्याङ्घ्रियुगेन 
[क्, ग्: आकम्प्या०] भूतलगतं रोषाअत् कुबेरं स्थितम् |
रक्तापूर्णकपालपानमलसं सम्मोदरोमाञ्चितं रत्नोद्गारमुखीं निपीड्य 
नकुलीं वामेन हस्तेन (वै) ||

नैःस्वं दुःखतमो हरन्तमखिलं रत्नत्विषा देहिनां 
विष्णुब्रह्महरेन्द्रदैत्यमुनिभिः पूज्यं [क्: पुष्पञ्च] च लोकाधिपैः 
|
लक्ष्मी चामरलालितं सुरवधूयक्षाङ्गनाभ्यर्चितं [क्, ग्: 
नान्यचित्तं] बीजन्यासपरं धनदराजं वादानाय दत्तं शुभम् ||

ओं ज्लुं स्वाहेति मन्त्रेण मुखे क्षिप्तोदकचुलुकं तदाकृष्य मुखात् तोयं 
हस्ते कृत्वा सुखं पठेत् - ओं ऐन्द्राणि मुखभ्रमरि स्वाहा | 
पुनरनेनैव मन्त्रेण अष्टोत्तरशतचुलुकम् - 

जम्भलाय च षण्मासान् श्राद्धो दद्यात् जपेदपि [क्, ग्: दिति] |
दत्त्वा तोयं तमानीतं सम्पूज्यैवं विसर्जयेत् ||

एवं षण्मासयोगादविरतमनसा भावयेद् भक्तचित्तः प्रातश्च काकघोषे 
सुविमलसलिलं शीतलं यः प्रयच्छेत् |
स स्यादुच्छुष्मतुल्यो हरति स तु दृशा सर्वदारिद्र्यदुःखं निर्विघ्नो 
वित्तनाथः प्रभुरिव जगतां बुद्धकृत्यैकदक्षः [क्, ग्: 
शक्तः] ||

|| उच्छुष्मजम्भलसाधनं [क्, ढ्: लनाथ] समाप्तम् ||

प्. ५७२)

२९३.

स्वन्दे विशुद्धगुणराशिमचिन्त्यमूर्तिं  तं जम्भलं 
चरणनम्रसुरासुरेन्द्रम् |
निर्वापयन्ति मणिकाञ्चनवस्त्रवर्षैर्दारिद्र्यदावदहनं स्मृतयोऽपि यस्य ||

शौचं विधाय शुचिवस्त्रसुगन्धिगात्रो मन्त्री सुखासनगतः परिभाव्य 
मैत्रीम् |
कारुण्यमोदसदुपेक्षणशून्यतादि सर्वं विधानसहितं परिशुद्धबुद्धिः ||

ओं अः इति प्रथमतः सितरक्तवर्णं आवाह्य चाक्षरयुगं स्वहृदीन्दुमध्ये |
सच्छ्यामहूंकृतिभवे च नवारवज्रे विस्पष्टहूंकृतिगृहं 
गगनाङ्गनस्थम् ||

हूंबीजकात् सरसकुङ्कुमसन्निकाशात् [ग्: रसं] पूर्वोदितेन 
पटुमन्त्रवरेण [क्, ग्: यन्म] नाथम् |
उच्छुष्मकं विकचनीलसरोजकान्तिं पिङ्गोर्द्ध्वकेशमणिकाञ्चनचित्रमौलिम् 
||

सद्वासनाकृतिमद्विद्धसुकर्णपाशं बालं विसारिनवचन्द्रकलासुदंष्ट्रम् 
[क्, ग्: विशालि० ; क्, ग्: सुदृष्टं] |
रत्नेशशेखरकमष्टफणीन्द्रभूषं [क्, ग्: मकृष्ट०] 
मूर्द्धान्तरत्ननकुलीभृतवामपाणिम् ||

प्. ५७३)

संपूर्णलोहितकरोटिगतान्यपाणिं आक्रम्य पादतलकेन निषणरूपम् 
[क्, ग्: निष्प०] |
स्वर्णाद्रिकान्तिमणिकाञ्चनचित्रवेशं [क्, ग्: दिका] 
रत्नच्छटावमथुचर्वितभीमवक्त्रम् ||

सव्याभिपातिधनदं प्रविशन्तमीक्ष्य योगी भवेद् झटिति जम्भलरूपमेव |
बाढं स्फुरद्बहलरश्मिवितानशोभः शान्ताशयस्तदनु दक्षिणपाणिपद्मे 
||

ओंकारबीजं [क्, ढ्: रैर्वी] प्रथमं [क्, ग्: जशकटं] 
विभाव्य वंकारजं भद्रघटान्तमध्यम् |
मध्ये करस्यास्य जकारबीजं म्भकारकं तर्जनिकानिषणम् ||

मध्याङ्गुलीपीठगतं लकारं अनामिकान्यस्त जकारबीजम् |
कनीयसी चाङ्गुलिकाश्रितं तु लेंकारकं द्राकृतिमन्यसंश्रिताम् ||

हस्तस्य मूले परिभाव्य यं च स्वाहाकृतिं निश्चलचित्तवृत्तिः |
यथोपदेशं सलिलं मुखेऽस्य दद्यान्निरातङ्कमतिक्रमेण ||

एवं क्रमेण नियतं समुपास्यमानः सम्मानबुद्धिधनपुत्रकलत्रराज्यम् 
[क्, ग्: बाह्यं] |

प्. ५७४)

श्रीजम्भलः सकलवाञ्छितमत्र दत्ते लोकान्तरे सकलदुःखमपाकरोति ||

इदं [क्, ढ्: एवं] विधायापि यदत्र्र पुण्यं मयास्तु तेनाशु जनः 
समग्रः |
चिन्तामणिर्भद्रघटस्य पात्रं अहं च सर्वार्तिहरो भवेयम् [ढ्: 
भवस्यां] ||

ओं [ठेसे मन्त्रस् अरे गिवेन् ओन्ल्य इन् ढ्] ऐन्दाणि मुखभ्रमरि स्वाहा 
चुलुकमन्त्रः | ओं ज्लुं स्वाहा जलमन्त्रः | ओं जम्भलजलेन्द्राय स्वाहा | 

|| पण्डितस्थविरकुमाराकरगुप्तविरचितमुच्छुष्मजम्भलसाधनं समाप्तम् ||

२९४.

नमो जम्भलाय |

पूर्ववत् शून्यतापर्यन्तं विभाव्य ओं अः [क्, ग्: आः, ढ्: अं] इति 
आवाहनमन्त्रं पठित्वा अकारजं रजनीनायकमण्डलं विचिन्तयेत् | तदुपरि 
कृष्णहूंकारजं नवारवज्रं तन्मध्ये इन्द्रगोपनिभं जंकारं तेन आकारं 
विचिन्त्य तत्सकलपरिणामेन भगवन्तं जम्भलं भावयेत् उच्छुष्मं डिम्भरूपं 
अविद्धकर्णं ढोल्लकर्नं ऊर्द्ध्वपिङ्गलकेशं खर्वं [क्, ढ्, ग्: 
खर्वापीन०] नीलं महोदरं कृतभृकुटिकं दंष्ट्राकरालवदनं 
मौलिस्थितरत्नसम्भवं 
अनन्ततक्षककर्कोटकमहापद्मकुलिकशङ्खपालवासुकिपद्म-इत्यष्टनागैः 

प्. ५७५)

कृतभूषणं द्विभुजं वामेन नानारत्नादिद्रव्यमुद्गिरन्तीं [ख्: 
रत्नमु०] नकुलीं दक्षिणेन रक्तपूर्णकपालं पानाभिनयेन धारयन्तं 
रक्तवृत्रनेत्रं चन्द्रस्थितवज्रविष्टरं [ख्: चक्र] दक्षिणेन 
चरणेनाक्रान्ताधोमुखपतितगौरनानालङ्काररत्नमुकुटिधनदं 
स्फुरद्वज्ररश्मिमालाकुलम् | इत्यनन्तरं स्वदक्षिणपादौ ओंकारं शकटरूपेण 
हस्तमध्ये वंकारं भद्रघटमिव ढालयन्तं जंकारं तर्जन्यां भकारं 
मध्यमायां लकारमनामिकायां जकारं कनिष्ठायां लेंकारं ज्येष्ठायां 
द्राकारं [ग्: ओं] मणिबन्धे यकारं च तत्रैव स्वाहाकारं च तत्समीपे ##-

एतां च भावनां कृत्वा साक्षात् श्रीजम्भलो भवेत् |
तथा सति च सत्त्वानां दारिद्र्यद्रावणक्षमः ||

तत्रायं पानीयदानक्रमः | ओं ज्लुं स्वाहा इत्यनेन मन्त्रेणोदकचुलुकं मुखे 
प्रक्षिप्याकृष्य [क्, ढ्, ग्: प्रक्षिप्य ओन्ल्य] च हस्ते कृत्वा ओं 
ऐन्द्राणि मुखभ्रमरि स्वाहा अनेन मन्त्रेणाधःस्थिताय जम्भलाय तदुदकं 
दद्यात् | अष्टोत्तरशतचुलुकेष्वप्ययं क्रमः | तत्रायं पानीयदानानुशंसः - 

षण्मासात् सिद्धिराख्याता कर्तव्यो नात्र संशयः |
किमस्त्यसाध्यं मन्त्राणां [ख्: मन्त्रिणां] योजितानां यथाविधि ||

|| इत्युच्छुष्मजम्भलभावनापानीयपरिणामनाक्रमः समाप्तः ||

प्. ५७६)

२९५.

नमः श्रीउच्छुष्मजम्भलाय |

वितरतु स मुनिकुमारो मुनीन्द्रशून्यभृतिसम्पदः [क्: यद्भरि०, ग्: 
युतभूरि] परमाः |
त्र्यम्बकसखस्य चूडाभूषणमणियुतचुम्बिचरणो [क्, ग्: रूपेण ; 
क्, ग्, ढ्, ब्: चुम्बित०] यः ||

निरुत्तरगुणाद्वैतरत्नपत्तननायकः |
स्वसम्पदि जगत् तूर्णं निनीषुरिति सेव्यताम् ||

तत्र प्रथमं तावत् मया श्रीजम्भलमाराध्य भूम्यधिगमक्रमेण 
तदात्मीयजगदभ्युदयादिनिःश्रेयसं सम्प्रति [क्: सम्पदि, क्, ब्: 
परि०] प्रतिष्ठापनीयमित्याशयवान् शुषिरे निरनुस्वारं अकारं शुभ्रं 
स्फुरद्रश्मिकं तज्जं चन्द्रमण्डलं तत्र हूंकारं मध्ये नीलं बहिः परित 
ईषत्पीतं स्फुरत्पीतरश्मिसमूहमूर्द्ध्वशिरस्कं [क्: स्फीत०] तज्जवज्रं 
[ग्: तर्जनी०] अधः चतुर्भिः सूचिकैरूर्ध्वं पञ्चभियोगान्नवसूचिकं 
नवाङ्गप्रवचनविशुद्ध्या अन्ये 
तूर्द्ध्वाधश्चैकीकृतमध्यसूचिकयोगान्नवसूचिकं [क्, ग्: 
धर्मवशैकीकृत्य] हूंकारवद् वर्णक्रियं [ढ्, ब्: प्रियं] 
मुष्ट्यन्तर्गतचन्द्रस्थतादृशहूंयुक्तं [ढ्, ब्: मुखा० ; क्, ग्, 
ढ्, ब्: मण्डलस्थ०] भावयेत् | ततो हूंकारवज्राभ्यां रश्मयः स्फुरित्वा 
ओं अः इति मन्त्रोच्चारणपूर्वकं दशसु दिक्षु सत्त्वार्थं कुर्वन्तीं 
जम्भलमूर्तिमन्यदीपानयनन्यायेन आनीय पुरत एकान्तमूर्तिं विभाव्य रश्मिभिः 
पञ्चोपचारपूजां पापदेशनां च यावदुपेक्षां तदनन्तरं हूंवज्ररश्मिषु 
समस्तशरीरमन्तर्भाव्य सर्वप्रपञ्चरहितत्वेन 

प्. ५७७)

शून्यतास्वभावेषु चन्द्रवज्रबीजरश्मिषु ओं अः इत्यनेन स्फुरितेनाकृष्य 
भगवन्तं प्रवेशयेत् | प्रवेशानन्तरं झटिति चन्द्रादिनिष्पन्नमात्मानं 
भगवन्तं उच्छुष्मं पञ्चवर्षकुमाराकृतिं खर्वं विश्वपद्मस्थं 
चन्द्रोपरि सर्पाभरणभूषितं [क्, ग्; सर्वा] रत्नमुकुटिं 
मुञ्चद्रत्नमुखपीताङ्गसुप्तधनदस्य [क्, ग्, ढ्, ब्: 
स्फुरद्र०] ललाटं दक्षिणेन चरणेन [Oमित्तेद् इन् क्, ग्] चरणद्वयं 
वामेनाक्रान्तमूर्तिं प्रत्यालीढपदं नग्नं ऊर्ध्वलिङ्गं [क्, ग्: 
ऊर्द्ध्वोपलिङ्गदं] लम्बोदरं हृदि 
दक्षिणपाणिस्थरक्तपूर्णकपालाभिमुखदृष्टिं वामजङ्घासक्तवामकरेण 
रत्नच्छटोद्गार्यधोमुखनकुलीं 
दधानमविद्धढोल्लकर्णद्वयमर्द्धेन्दुदंष्ट्राकरालवदनं 
रक्तवर्तुलत्रिनेत्रं कृतभृकुटीललाटं [ग्: टपट्टं, क्: प्तपदं] 
पिऽऽगोर्द्ध्वकेशं भूस्पर्शमुद्रनीलाक्षोभ्यमुनिमुद्रितमस्तकं 
तमालनीलानन्तबद्धकेशं रक्ततक्षककृतकर्णवेष्टनं 
मृणालधवलमहापद्मकृतहारं दूर्वाश्यामकर्कोटककृतयज्ञोपवीतं 
शुक्लवासुकिकृतमेखलं | कुन्दसुन्दरपद्मकृतनूपुरं 
पीतशङ्खपालकृतकङ्कणं धूमाभकर्बुरकुलिककृतकेयूरं नीलवर्णं 
बहिः परित ईषत्पीतं स्फुरद्रश्मिसमूहं ध्यात्वा 
ललाटमुखदक्षिणवामबाहुहृद्वज्रोपरि दक्षिणवामजङ्घां 
दक्षिणवामचरणानामन्तः शुषिरस्थेषु नवसु चन्द्रमण्डलेषु ओं 
जम्भलजलेन्द्राय स्वाहा इत्यक्षराणि पीतानि पीतरश्मिकानि पश्येत् |

तदनु नासावायोर्निर्गमनसमये ओंकारादिरश्मिभिर्हृदये 
हूंवज्ररश्मिभिश्चतुर्द्दिक्षु स्फुरित्वा स्पर्शमात्रेण 

प्. ५७८)

भगवद्रूपाणां सर्वसत्त्वानां चित्तचैतन्यवायोः प्रवेशसमये हूंकारं 
[क्, ग्: रेण] प्रवेशचित्तस्थिरीकरणेनामन्त्रयेत् [क्, ब्: करेण] | 
नानारत्नानि च सर्वलोकधातुस्थानि नानानकुलीधनदमुखेषु प्रवेशयेत् | 
पुनर्वायुनिर्गमे नागादीन् गिलितरत्नानि पुरतो वमतो ध्यायादेवं भूयो भूयः 
स्फुरणसंहरणादिकं च | तदनु खेदे सति नमो रत्नत्रयाय नमो माणिभद्राय 
महायक्षसेनापतये ओं जम्भलजलेन्द्राय स्वाहेति मन्त्रं दशाक्षरन्यासमन्त्रं 
वा जपेत् | जलदानकाले तु उत्तानदक्षिणहस्तस्य मध्ये वंकररश्मिभिर्हस्तं 
भद्रघटमिव कुर्वन्तं हस्तमूले ओंकाररश्मिभिः कङ्कणाकारैर्युक्तं [क्: 
यक्षाय ; ढ्, ब्: करुणा] वं मध्ये जं 
तर्जनीमध्यमानामिकाकनिष्ठाज्येष्ठाग्रेषु भलजलेन्द्रा [ढ्, ब्: जम्भल ; 
ढ्, ब्: न्द्राय] अक्षराणि यथाक्रमं ओं वंकारयोर्मध्ये यकारस्य 
वामदक्षिणपार्श्वयोः स्वाहा अक्षरम् | एतानि [क्: रेअद्स् ओंकारादीनि अfतेर् थिस्] 
स्वस्वस्थानशुषिरेषु चन्द्रस्थानि पीतानि पीतरश्मिकानि ध्यायात् | 
सजलपुष्पगर्भहस्तं मुखसमीपे कृत्वा ओं ऐन्द्राणि मुखभमरि स्वाहेति 
मन्त्रेण सप्तवारानभिमन्त्रयेत् | तदनु प्रसारितेन हस्तेन दीयमानं जलं मुखेन 
प्रवेशितजंकाररश्मिभिः हृदिस्थवज्रहूंकाररश्मिभिश्च कृतपीतवर्णं 
कुलिशमुखान्निःसृत्य करगतं झटिति पुरतो भवितस्याभिमुखस्यास्य भगवतः 
प्रतिमाया वक्त्रकुहरे ओं ज्लुं स्वाहेति मन्त्रेणाष्टोत्तरशतं नमो 
रत्नत्रयायेत्यादिना च सप्तवारान् दद्यात् | 

प्. ५७९)

नमो रत्नत्रयायेत्यादिना [क्, ग्: नैवैक०] चैकवारोच्चारितेन 
गुडमिश्रभृष्टतण्डुलादिभिर्बलिं भगवते दद्यात् | तदेवं यथाशक्ति 
त्रिसन्ध्यमेकसन्ध्यं वाऽनुष्ठाय स्तुतिं प्रणिधानं च कुर्यात् | तदनुभावितं 
भगवन्तं ओं वज्रमुरिति विसर्जयेत् | किञ्च कार्तिकी फाल्गुनीवैशाख्याषाढ्यां 
वाऽन्यतमस्य पूर्णमास्यां अन्यस्मिन् वा शुभे दिवसे शिलाशकलं [ढ्, ब्: 
सिरसकं, क्, ब्: सिलसकं] गृहीत्वा झटिति भगवद्रूपं निष्पाद्यं 
सम्पूज्य [क्, ग्: सम्पाद्य] च गृहीतपाषधेन शिलैकेनैव [क्, ग्: 
शिल्पिनैकेन च दिनेन] चीरक्रमेण प्रतिमां कारयेत् | कृतं चात्मानमिह 
यथाक्रमं भगवन्मूर्तिं साक्षरन्यासं विभाव्य 
जलदानादिनाऽऽराधयेदित्युपदेशः | तदा तु न [क्, ग्, ढ्, ब्: 
तदन्ते] विसर्जयेत् भगवन्तं प्रतिमूर्त्त्या हि नित्यमवस्थितं सत्कुर्यात् |

|| पण्डिताभयाकरगुप्तरचितमुच्छुष्मजम्भलसाधनं समापतम् ||

२९६.

श्रीमान् विधूताखिलकल्पजालः कारुण्यमैत्रीपरिभावितात्मा |
धनप्रदानेन सततं जलेशः पायाद् [ठे ड्, ध्, ध्: गिवे अ मोस्त् 
चोर्रुप्त् रेन्देरिन्ग् ओf थिस् लिने इन् थे wओर्द्स् - पायात् भगवन्तं 
भगवतीतिभीतं] भवन्तं भवभीतिभीतम् ||

प्. ५८०)

प्रथमं तावन्मन्त्री त्रिशरणगमनादिकं कृत्वा ओं स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमित्युच्चारयेत् | पुनः सकलं त्रिअधातुकं 
मायोपमं चिन्तयेत् | पश्चात् पंकारपरिणतविश्वपद्मे अकारपरिणतं 
चन्द्रमण्डलं तस्योपरि जंकारं ज्वलत्कनकनिभं आभाभिः स्फुरन्तं दिक्षु 
बहुविधधननिवहं तेनात्मानं जम्भलरूपपरिणतं भास्वत्काञ्चनवर्णं 
खर्वं सर्वालङ्कारभूषितं रत्नमुकुटिनं वामेतरकराभ्यां [क्, ग्: 
मनेत्र०] नकुलीबीजपूरकं वहन्तं इत्यात्मानं जम्भलं कृत्वा 
पुनर्दक्षिणपाणिस्थितबीजपूरकं तस्योपरि जंकारं विभाव्य तदुपरि धारान् 
निपातयेत् नदीप्रभृतिषु वा जलं दद्यात् परस्मै तदाकाराय जम्भलाय | ओं जं 
स्वाहेति मन्त्रः |

एवंप्रकारैः सलिलप्रदानैः सन्तुष्टचित्तो द्रविणाधिराजः |
ददेद् धनान्यक्षयवृत्तिभाञ्जि तस्माद् यशो यत्नपरेण साध्यम् ||

|| श्रीजम्भलसाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिः सुजनभद्रस्य ||

प्. ५८१)

२९७.

झटिति शून्यतापूर्वकं 
रक्तहूंकारपरिणतारुणवज्रसम्भवनीलरक्तवामेतराननं 
मूलमुखसर्वशरीरशुक्लं [क्, ग्: उन्मुख०] रक्तवज्रखड्गधरं 
दक्षिणेन नवांऽसमरकतपद्मधरं वामे मूलद्विभुजालिङ्गितस्वाभप्रज्ञं 
विश्वदलपद्मस्थचन्द्रासनचन्द्रप्रभं वज्रपर्यङ्किणं अक्षोभ्याक्रान्तं 
भास्वन्माणिक्यमुकुटं प्रतिबिम्बवन्निःस्वभावं 
स्फुरदमितमुनीन्द्रवृन्दैरमितजगदर्थङ्कारिकृपापरवशं महासुखरूपं 
आसंसारस्थापितं सर्वतथागतजलकं वज्रसत्त्वस्वरूपात्मानं विभाव्य 
तद्धृदयेन्दुस्थितहूंकारान्निःसृतकिरणाकृष्टतथागतवृन्दं स्वबीजे 
प्रवेश्य तदेव गुह्यमणिद्वारनिर्गतेन्दुद्रवरूपं प्रज्ञाम्भोजस्थिरं 
तत्परिणतपीतजंजातबीजपूरपरिणामं [ग्: जंकार०] भगवन्तं 
आर्यजम्भलं सव्ये बीजपूरखड्गधरं वामे नकुलीरत्नधरं 
भुजद्वयालिङ्गितस्वाभप्रज्ञं वज्रसत्त्वमुकुटिनं तुन्दिलं खर्ववामनाकृतिं 
गुह्यकुलिशमणिरन्ध्रदत्तमूलाननं [ढ्: शुष्क० ; क्, ग्: 
धरेन्द्रदन्त०] भावयन् हृद्बीजकिरणाकृष्टतथागतसमूहं 
बीजकुलिशनिर्गतेन्दुद्रवधरया जम्भलं तर्पयेत् | जलदाने भगवन्तमवलम्ब्य 
पञ्चामृतद्रवेनैव वुं आं जिं खं हूंइत्यनेनाधिष्ठितेन शङ्खाभेन 
उदकचुलुकानां शतेन मन्त्रं पठन् आप्याययेत् | तत्रायं मन्त्रः - ओं आः जं 
धनं मे देहि हूं | 

|| जम्भलसाधनम् ||

प्. ५८२)

२९८.

चन्द्रबिम्बोदरे ध्यातः [क्, ग्: ध्यायात्] सर्वाद्यस्वरसम्भवे |
ललाटपट्टमध्ये तु तप्तहेमसमप्रभः ||

भूरिभूतिपदैश्चैव द्विष्टानां च प्रणाशकः |
वशकृत् सर्वमन्त्राणां सौभाग्यारोग्यवर्द्धनः ||

ज्लुंकारो [क्, ग्: ह्लूं०] हि महाव्यापी सर्वकामफलप्रदः |
पाणिवज्रे तथा ध्यात्वा तोयं दद्यात् स्वकामतः ||

सोऽपि स्याज् जम्भलो नूनं सर्वसत्त्वहिते रतः |

|| वश्यजम्भलविधिः ||

२९९.

करभावितशीतांशुमण्डलासनसंस्थितम् [ढ्: सम्मुखं] |
वुं-आदिपञ्चबीजोत्थशाश्वतादिद्रवैः सह ||

संमिश्रमुदकं देयं तर्जनीमपसारयन् [क्, ग्: नीं च प्र०] |
जंभवं पुरतो ध्यात्वा जम्भलं तस्य मूर्द्धनि ||

|| इति जम्भलजलदानोपदेशः ||

प्. ५८३)

३००.

नमः [ऋएपेअतेद् इन् ड्, ध्, ध् क्, ग् अन्द् ढ्, ख्] 
श्रीवज्रमहाकालाय |

अथ भगवान् वज्रमहाकालसाधनं स्वकायवाक्चित्तेभ्यो निश्चारयामास |

हूंकारतत्त्वनिष्पन्नं द्विभुजमेकवक्त्रिणम् |
कृष्णवर्णं महाज्वालं कर्त्रिकपालधारिणम् ||

मुण्डमालाकृतहारं दंष्ट्रा भीम भयानकम् |
खर्वरूपं महातेजं स्रवन्तं रुधिरं मुखात् ||

आचार्ये यः सदा द्वेषी कुपितो [ढ्, ब्: क्षपि०] रत्नत्रयेऽपि यः |
अनेकसत्त्वविध्वंसी महाकालेन [ग्: कल्पेन] खाद्यते ||

छेदयेत् अङ्गमांसानि [क्, ग्, ढ्,ब्: अस्य] पिबेद् 
रुधिरधारया |
शिरसि [ड्, ध्, ध्: अथवा शि०] विनिविष्टोऽसौ तिलमात्रं तु कर्त्तयेत् ||

मांसजम्बुडिकामद्यपुष्पधूपविलेपनम् [क्, ग्: सद्यं, ढ्, ब्: 
मध्यं] |
पञ्चमांसामृतेनैव महाकालाय सृजेद् बलिम् ||

मन्त्रः | ओं महाकालाय शासनोपकारिणे [क्, ग्: नापहारिरेषो०] 
सद्योमुक्तिश्मशानवासिमातृगणनमस्कृताय एषोऽपश्चिमकालोऽयं यदि त्वं 
प्रतिज्ञां स्मरसि तदा इमं रत्नत्रयापकारिणं अमुकनामदुष्टं ख ख खाहि 
खाहि मार मार गृह्ण गृह्ण बन्ध बन्ध हन हन दह दह पच पच दिनैकेन 
मारय मारय हूंहूंहूं फट् सर्वयक्षराक्षसभूतप्रेतपिशाचोन्मादबलिं 

प्. ५८४)

गृह्ण गृह्ण मम सिद्धिं कुरु शान्तिं कुरु रक्षां कुरु | बलिः | अनेन मन्त्रेण 
कुशपुत्तलिकां कृत्वा विषराजिकात्रिपट्टकप्रतिकृतिं कृत्वा गात्रं कण्टकेन 
पूरयेत् खदिराग्नौ तापयेत् ज्वरेण गृह्यते मोक्षो भवति तत्क्षणात् | अथवा 
विषराजिकाचित्रकरसेन कपालखण्डेन धर्मोदयं अष्टभिः ओंकारैः परिवेष्टयेत् 
मध्ये साध्यस्य नाम विदर्भयेत् तत्राग्नौ तापयेत् ज्वरेण गृह्यते | दुग्धेन 
प्रक्षालयेदिति मोक्षो भवति |

अथ भावनाविधिरुच्यते - त्रिकोणमण्डलं कृत्वा पञ्चोपचारैः सम्पूज्य 
कृष्णवेशधारी सम्भूय कृष्णवेशधारी सम्भूय तिलकं दत्त्वा 
पूर्वोक्तभावनया स्वयमेवाचार्यः श्रीमहाकालो भूत्वा पश्चात् स्वरश्मिभिः काली 
कराली वराली कङ्काली महाकाली पञ्चयोगिनीभिः महाविक्रीडितरूपिणीभिः 
कर्त्रिकपालधारिणीभिर्वायुवेगेन गत्वा मांसं कर्तयन्तं रुधिरं पिबन्तं अन्त्रं 
छेदयन्तं नाभिमुत्पाटयन्तं तिलप्रमाणं कुर्वन्तं [ड्, ध्, ध्: 
करणं] क्रोधाज्जलन्तं इति |

|| महाकालसाधनम् ||

प्. ५८५)

३०१.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं विश्वपद्मसूर्ये 
कृष्णवर्णहूंकारं तत्परिनिष्पन्नं श्रीमहाकालभट्टारकं 
द्विभुजमेकमुखं कृष्णवर्णं त्रिनयनं महाज्वालं 
कर्त्रिकपालधारिदक्षिणवामभुजं मुण्डमालालङ्कृतोर्द्ध्वपिङ्गलकेशोपरि 
[क्, ग्: केशाङ्गहारं] पञ्चकपालधरं [क्, ग्: ओमित्] 
दंष्ट्राभीमभयानकं भुजङ्गाभरणयज्ञोपवीतं खर्वरूपं [क्, ग्: 
सर्वाङ्गख०] स्रवद्रुधिरमुखमात्मानं झटिति निष्पाद्य मन्त्रमावर्त्तयेत् | 
तत्रायं मन्त्रः ओं महाकाल हूं हूं फट् स्वाहा | विषरुधिररसेन 
श्वेतसर्षपैर्महाकालस्य धूपं दत्त्वा बलिं सृजेत् |

मांसजम्बुडिकामद्यपुष्पधूपविलेपनम् [क्, ग्, ढ्, ब्: 
मर्घ०] |
पञ्चमांसामृतेनैव महाकालाय सृजेद् बलिम् ||

अनेन मन्त्रेण - तद्यथा ओं महाकालाय शासनोपकारिणे | एषोऽपश्चिमकालोऽयं 
रत्नत्रयापकारिणं यदि प्रतिज्ञां स्मरसि तदा इमं दुष्टं ख ख खाहि खाहि 
मार मार गृह्ण गृह्ण बन्ध बन्ध हन हन दह दह पच पच दिनैकेन 
मारय हूं हूं फट् फट् | तत्रायमुपचारः - त्रिकटुकेन साध्यप्रतिकृतिं 
कृत्वा गात्रं कण्टकेनापूर्य विषराजिकया विधिवदालिप्य वह्नौ तापयेत् यस्य 
नाम्ना स तत्क्षणादेवादृश्यो नष्टो भवति | अथ - 

प्. ५८६)

आचार्ये यः सदा द्वेषी कुपितो रत्नत्रयेऽपि [क्, ग्, ढ्, ब्: 
क्षपितरत्नत्रयोऽपि] यः |
अनेकसत्त्वविध्वंसी महाकालेन खाद्यते ||

छिनत्ति [क्, ग्: छिन्दन्ति] अङ्गमांसानि [ड्, ध्, ध्: 
तस्याङ्ग०] पिबेच्च [ड्, ध्, ध्: च्चापि] रुधिरं [क्, ग्: 
राणि च तथा] तथा |
शिरसि विनिविश्यैव तिलमात्रं तु कर्त्तयेत् ||

इत्यादि विस्तरेण मन्त्रव्यमिति |

|| श्रीमहाकालसाधनं समाप्तम् [ठिस् साधन इस् रेपेअतेद् अfतेर् थिस् इन् क् अन्द् 
ग्] ||

३०२.

नमो महाकालाय |

निम्बकाष्ठमयं महाकालं कृत्वा कर्त्रिकपालावृतौ करौ ऊर्द्ध्वकेशं 
कपालमकुटं सर्पाभरणभूषितं गात्रं रक्तास्यं दंष्ट्राकरालवदनं 
व्याघ्रचर्मावरणकटिं मुण्डमालावेष्टितं नरशिरोद्यममालिनं 
प्रेतासनस्थं उत्थितं ध्यात्वा घोरान्धकारकर्त्रिः कृष्णाष्टम्यां 
साधनमारभेत् | दक्षिणमूर्तिरसौ स्थापयितव्यः | प्राङ्मुखो भूत्वा मन्त्रं जपेत् 
| दशसहस्रं समयद्रव्येण बलिं दत्त्वा गुग्गुलुधूपं दद्यात् | 
नानापुष्पप्रकरं च कृत्वा ओं मणिमण्डितत्रिशूलहस्त एह्येहि महाकाल 
सर्वशत्रुनिर्यातये ज्वरेण गृह्णापय गृह्णापय 

प्. ५८७)

हूं फट् | निराहारं जपेत् | ज्वरं कृत्वा स्वसुखं मन्त्रं जपेत् | पूर्ववद् 
बलिर्द्देयः | ओं महाकाल हन हन वज्रेण स्वाहा | लक्षमेकं जपेत् | ओं महाकाल 
हन हन वज्रेण मम कार्यं कुरु स्वाहा | द्विलक्षं जपेत् | ओं महाकाल हन हन 
वज्रेण एतत् प्रेषयामि करिष्यथ स्वाहेति तृतीयलक्षं जपेत् | ओं महाकाल हाहा हह 
रक्ष रक्ष बलिं गृह्ण कार्यं कुरु जः | वज्रयोगिनीमहोत्तरसाधनं कृत्वा 
महाकालं साधयेत् |

|| महाकालसाधनम् ||

३०३.

नीलाम्भोजतमालकज्जलघनच्छायो 
नवीनार्कवन्निःसीमप्रसरप्रतीच्यकिरणज्वालारुणो लोचनः |
दंष्ट्राकोटिकरालभास्वरलसद्वक्त्रान्तराले भ्रमन् 
भीष्मश्रीरसनस्तनूत्तममहाकालो जगत्पिङ्गलः ||

सन्मैत्रीकरुणां तथैव मुदितां ध्यायादुपेक्षां ततः कुर्यात् 
कल्मषदेशनादिमखिलं श्रीमद्गुरोराज्ञया |
सर्वाकारवतीमनन्तसुगतप्रज्ञामया शून्यता सञ्चिन्त्य 
स्फुटनीलहूंकृतिमतः सम्भोगवच्चिन्तयेत् ||

तद्बीजं भगवन्तमुग्रकिरणज्वालावलीढाम्बरं [क्, ग्: वलित] 
सन्मूर्त्तोच्छलदन्धकारपटलच्छायं महाभीषणम् |

प्. ५८८)

नोत् च्लेअर् 

प्. ५८९)

नोत् च्लेअर्

प्. ५९०)

कृत्वा कुण्डमथ [क्, ढ्: लीमथ, ग्: लमथ] त्रिकोणमपरं 
तस्मिन्नसौ कण्टकानष्टौ मुक्तशिरोरुहव्यतिकरः प्रत्यङ्मुखः [क्, 
ढ्: प्रखन्मु०] क्रोधनः |
तत्कर्मप्रसरानुरूपमनले [क्, ढ्: तेन क०] मन्त्री जुहोतु ध्रुवं 
चेतोवाञ्छितसिद्धिरस्य [ढ्: पर] भविता बुद्धैर्यथा भाषितम् ||

लीलावज्रगुरोः प्रणम्य चरणं धृत्वा तदाज्ञामयीं मालां मूर्द्धनि 
साधनं जिनपुरीपालस्य कृत्वा जितम् |
यत्पुण्यं करुणाचलेन कविना तेनास्तु 
विश्वन्तरामुत्खेलत्करुणामहारससरित्कल्लोलमग्नं [क्, ग्: 
कर्णाल] जगत् ||

ओं महाकालाय हूं फट् |

|| वज्रमहाकालसाधनं समाप्तमिति ||

|| कृतिरियं कवेः करुणाभिधानस्य ||

३०४.

नमः श्रीमहाकालाय |

गङ्गात्मजसमारूढं प्रत्यालीढपदस्थितम् |
खर्वं लम्बोदरं पीनं भिन्नाञ्जनसमप्रभम् ||

ज्वलत्पिङ्गोर्द्ध्वकेशं च क्रुद्धनागाष्टभूषितम् |
दंष्ट्रोत्कटललज्जिह्वां कपालावलिमस्तकम् ||

सार्द्रनरशिरोमालापञ्चमुद्राविभूषितम् |
व्याघ्रचर्माम्बरं भीमं त्रिनेत्रं विकृताननम् ||

प्. ५९१)

एकवक्त्रं करालास्यं षड्भुजं क्रोधविग्रहम् |
हूंकारनादसम्भूतं श्मशानाष्टकमध्यगम् ||

वज्राङ्ककर्त्रिसव्येष्वक्षस्रक्डमरुकं तथा |
वामे कपालशूलं च वज्रपाशं तथैव च ||

शून्यप्रभामहातिग्मं भयस्यापि भयङ्न्करम् |
ज्वालामालामहाक्रोधं सर्वदुष्टनिसूदनम् ||

भूतप्रेतपिशाचैश्च ग्रहादिजिनपालकैः [ग्: दिगपा०] |
यक्षराक्षसकुम्भाण्डैः सेवितं प्रणमाम्यहम् ||

रत्नत्रयापकारिणां शत्रूणां दुष्टचेतसाम् |
तेषां मारविनाशार्थं साधयेद् विधिना बुधः ||

|| इति षड्भुजमहाकालसाधनम् [ग्: अद्द्स् कृतिरियं अfतेर् थे चोलोफोन् बुत् नोत् 
औथोर् इत् मेन्तिओन्स्] ||

३०५.

श्रीमहाकालाय नमः |

नीलवर्णं शवारूढं प्रत्यालीढं चतुर्भुजम् |
कत्रिकपालखड्गं च खट्वाङ्गधृतभास्वरम् [ग्: भीस्व०] ||

सेनाभञ्जनतन्त्रेषु [ढ्, ब्: सना०] संग्रामायुधक्षोभणे |
साधयेत् सविधानेन महाकालं महामतिः ||

|| इति चतुर्भुजमहाकालसाधनम् ||

प्. ५९२)

३०६.

नमः श्रीमहाकालाय |

विश्वाब्जसूर्यमध्यस्थं प्रत्यालीढं भुजद्वयम् |
कृष्णवर्णं महारौद्रं नागाभरणमण्डितम् ||

कर्त्रिकपालशूलं च मुण्डमालाप्रलम्बितम् [क्, ग्: चालङ्कृतं] |
महातेजं स्रवद्रुधिरं ललज्जिह्वं भयानकम् ||

|| इति महाकालसाधनम् ||

|| कृतिः सुमतिभद्रस्येति ||

३०७.

ओं नमः श्रीगणपतये |

ओं आः गः शान्तिं कुरुष्व मां ह्रीं भ्रूं हूं स्वाहा हृदयः | ओं राग सिद्धि 
सिद्धि सर्वार्थं मे प्रसादय प्रसादय हूं ज ज स्वाहा उपहृदयः | ओं आः गः 
हूं स्वाहा ओं वरदकराय स्वाहा ओं वक्त्रैकदंष्त्रे विघ्नेश हूं फट् स्वाहा ओं 
गणपत्यै स्वाहा ओं शान्तिङ्करि भ्रुं हारिणेशडाकिनि हूं फट स्वाहा ओं जः 
मेसि हूं कुरु वं ओं अन्ये होः ज ज स्वाहा |

ततो गणपतिभावना - भगवन्तं गणपतिं रक्तवर्णं जटामकुटकिरीटिनं 
सर्वाभरणभूषितं द्वादशभुजं लम्बोदरैकवदनं

प्. ५९३)

अर्द्धपर्यङ्कताण्डवं त्रिनेत्रमप्येकदन्तं सव्यभुजेषु कुठारशर##-

|| गणपतिसाधनं समाप्तम् ||

३०८.

ओं नमस्तारायै |

विश्वाब्जकर्णिकामध्ये चन्द्रमण्डलमध्यगा |
द्विभुजैकमुखी गौरी ललितासनसंस्थिता ||

नीलोत्पलाङ्कहस्ताभ्यां धारिता जिनमण्डिता [क्, ढ्, ब्: मुद्रि] |
वस्त्रालङ्कारसंयुक्ता कनकाभरणभूषिणी [क्, ग्: कङ्कालभू०] 
||

भावयेत् तारिणी माता विश्वमाता कृपावती |
विजयजयदा लक्ष्मीर्भुक्तिमुक्तिप्रदायिनी ||

सव्ये पीतारुणा त्र्यक्षी चतुर्हस्तैक-आनना |
अभयाक्षमालिका सव्ये जिनपात्राशोकभृत् [क्, ग्: मात्रा] ||

नीला चैकानना वामे तुर्यवाहुः [ग्: तुल्यवाहु] सभीषणा |
कर्त्रिकपालखड्गैश्च [ढ्, ब्: खट्वाङ्गञ्च] उत्पलयष्टिभूषिता ||

|| इति सद्धर्मावतारिणीराजश्रीतारासाधनम् ||

प्. ५९४)

३०९.

देवी त्वमेव गिरिजा कुशला त्वमेव पद्मावती त्वमसि तारिणी देवमाता [क्, 
ढ्, ब्: वेद] |
व्याप्तं त्वया त्रिभुवने जगतैकरूपा तुभ्यं नमोऽस्तु मनसा वपुषा गिरा नः 
||

यानत्रयेषु दशपारमितेति गीता विस्तीर्णयानिकजना कलशून्यतेति [ग्: जल] 
|
प्रज्ञाप्रसङ्गचटुलामृतपूर्णधात्री तुभ्यं नमोऽस्तु मनसा वपुषा गिरा 
नः ||

आनन्दनन्दविरसा सहजस्वभावा चक्रत्रयादपरिवर्त्तितविश्वमाता 
विद्युत्प्रभा हृदयवर्जितज्ञानगम्या तुभ्यं नमोऽस्तु मनसा वपुषा गिरा 
नः ||

किमत्र बहुना देवि जल्पितेन मया ननु |
यद् यदा वाञ्छितं सर्वफलदात्री नमोऽस्तु ते ||

|| तारास्तुतिः ||

प्. ५९५)

३१०.

ओं नमः श्रीपीठतारायै |

घण्टाखट्वाङ्गरक्तोत्पलमणिसुभगान् वामहस्तैर्वहन्त्या बिभ्राणा 
वक्त्राकाद्यं स्फुरदसिडमरुभूषिता च सुवस्त्रा |
त्र्यक्षी कर्मेशा वरुणतनुरुडुपेता प्रमुदिता द्विवंशा (?) पायात् 
सन्ध्यात्र दूर्वाकनकरुचिरसन्तानना पीठतारा ||

पीतहरिद्रक्तशितारुणमेचका पर्णधरा ऊषामतिबिम्बानना |
सुरताग्रा प्रपलिता वरपीठरता डमरुकपालविभूषितसव्यकरा ||

ध्वजकेन च घण्टिकया परिचितवामकरा |
क्रमतोऽष्टहिता मणिवंशभवाः स्युरिमाः ||

वामे रक्तोर्द्ध्वदेहा हरितरुचिरसव्यार्द्धकाया वहन्त्या सव्ये सच्चक्रवक्रा 
ध्वजरुधिरकपाले च वामे शशिस्था |
शिष्याद्या द्वादशान्याः [क्: शचर्याः] अपरपुटगताः 
स्वस्वनामाग्रवर्णोद्भूता कायैकशीर्षा भवभयविभवा देवता पातु युष्मान् 
|| 

काम्बोजाद्याश्च तत्राकृदधिपसुजटीद्वारपाल्यो दिनेशे सालीढा 
कर्त्रिपात्रध्वजविधिशिरसः सव्यवामे वहन्त्या |
श्रद्धावांश्च स्मृतिध्यानविमलविभवः 
स्कन्धसंक्लेशदेवपुत्रपेतसमारक्षयकृतिरुदयं विश्ववर्णा दिशन्तु ||

|| इति पीठतारासाधनम् ||

प्. ५९६)

३११.

ओं तारे तुत्तारे तुरे हूं फट् ओं तां खां [क्: स्वां] हूं फट् ओं आनन्द 
ओं परमानन्द ओं विरमानन्द ओं सहजानन्द हूं फट् ओं तारे तुत्तारे तुरे 
समग्रपीठाधिस्वामिनि समग्रपीठाधिसिद्धि मे प्रयच्छ तुरे हूं फट् | मध्ये ओं 
सुरतेश्वरि हूं फट् ओं सुरतसुन्दरि हूं फट् ओं [क्: ओमित्स् ओं सुरतचन्द्रि 
सुरतकामिनि हूं फट्] सुरतचन्द्रि हूं फट् ओं सुरतमालिनि हूं फट् ओं 
सुरतभक्षणि हूं फट् ओं सुरतकामिनि हूं फट् ओं सुरतोग्रे हूं फट् ओं 
सुरतोत्तमे हूं फट् | ओं शिखा हूं फट् | ओं भीमे हूं फट् | ओं शिखण्डी हूं 
फट् | ओं कराली हूं फट् | ओं जटिली हूं फट् | ओं रौद्री हूं फट् | ओं जटी हूं 
फट् | ओं चण्डी हूं फट् | ओं माण्डी हूं फट् | ओं विकटोत्कटा [क्: कचो] 
हूं फट् | ओं किरिटी हूं फट् | ओं नर्तकी हूं फट् | १२ | ओं कम्बोजी हूं फट् ओं 
पुक्कशी हूं फट् ओं चण्डोवी हूं फट् ओं होमोही हूं फट् | ४ | इति पुष्पन्यासः |

ओं नमो भगवति वज्रपीठेश्वरि विमानचक्रारविन्दचन्द्रमध्यगे महाकुलेश्वरि 
पञ्चकुलस्वभावे चतुर्मुखि द्वादशनेत्रे अष्टभुजे 
वज्रचक्रघण्टासिरत्नकाद्यखट्वाङ्गकडमरूत्पलधारिणि [क्: ओमित्स् वज्र०] 
अर्द्धपर्यङ्कनाट्यस्थे चतुर्विंशतियोगिनीपरिवृते करुणाक्रोधरूपिणि भक्तवत्सले 
दिव्योद्यानवासिनि सर्वकामप्रदे 

प्. ५९७)

सर्वार्थसाधनकरि आविश आविश प्रविश प्रविश हन हन सर्वविघ्नान् पच पच 
सर्वमारान् दह दह 
सर्वभूतवेतालकुम्भाण्डयक्षराक्षसपिशाचाप्सरदुष्टग्रहक्रूरादि##-
(यानि) भञ्ज भञ्ज मम मनोरथं परिपूरय देवी तारे [क्: 
तारये] सर्वभूमीश्वरि [ग्: श्वरे] सोमार्कवह्निमये प्रभास्वरविग्रहे 
तथतैकरूपवति तुत्तारे तुभ्यं तुरे हूं फट् | 

|| भगवत्या मालामन्त्रः ||

३१२.

ओं नमः श्रीमहाकालाय |

मैत्र्यादिभावनापूर्वकशून्यतानन्तरं रेफोद्भवसूर्ये 
हूंकारसम्भवमात्मानं भगवन्तं षोडशभुजमहाकालं भावयेत् 
अष्टवदनं चतुर्विंशतिनेत्रं चतुश्चरणं षोडशभुजं दक्षिणकरैः [ग्: 
ओमित्स्]  कर्त्रिवज्रगजचर्ममुद्गरत्रिशूलखड्गयमदण्डं वामक्रै 
रक्तपूर्णकपालगजचर्मघण्टाङ्कुशश्वेतचामरडमरुनरशिरो दधानं 
शेषभुजाभ्यां प्रज्ञालिङ्गितं खर्व कृष्णं [क्: अद्द्स् पानं अfतेर् थिस्] 
हाहा हीही हेहे होहो-पूरितमुखं [क्, ढ्, ब्: ओमित् होहो] 
महारौद्रं त्रिकायात्मकं पञ्चब्बुद्धमुकुटिनं 

प्. ५९८)

नरमुण्डमालाभरणं भवभयङ्करम् | पूर्वे महामाया महेश्वरा 
सिंहाक्रान्ता प्रत्यालीढपदस्थिता चतुर्भुजा वामे कपालं द्वितीये डमरुकं 
वादयन्ती दक्षिणे कर्त्रि द्वितीये मुद्गरं कृष्णवर्णा मुक्तकेशा त्रिलोचना 
विकटदंष्ट्रा च | दक्षिणे यमदूती नीलवर्णा चतुर्भुजा दक्षिणहस्ताभ्यां 
पद्मदण्डकर्त्रिधरा वामकराभ्यां रक्तपूर्णकपालचामरधृतवती 
प्रत्यालीढपदस्थिता यममहिषाक्रान्ता नग्ना [क्, ग्: मग्रा] मुक्तकेशी | 
पश्चिमे कालदूती वामे कपालगोमुण्डं दक्षिणे मुद्गरत्रिशूलं अश्वारूढा 
प्रत्यालीढपदा रक्तवर्णा [क्: र्णादिस्थिता] मुक्तकेशी त्रिलोचनी | सर्वा देवत्यो 
विकटदन्ता नागाभरणभूषिताः | चतुष्कोणे चतुर्देव्यः - पूर्वदक्षिणकोणे 
कालिका कृष्णवर्णा द्विभुजा कर्त्रिकपालहस्ता प्रत्यालीढपदस्थिता शवारूढा 
दक्षिण [ढ्, ब्: नैरृत्ये] पश्चिमकोणे चर्चिका रक्तवर्णा 
कर्त्रिकपालहस्ता पूर्ववत् सर्वम् पश्चिमोत्तरकोणे [ढ्, ब्: वायव्ये] 
चन्डेश्वरी पीतवर्णा शवारूढा चण्डमृगहस्ता प्रयालीढपदस्थिता 
उत्तरपूर्वकोणे [ढ्, ब्: ईशाने] कुलिशेश्वरी शुक्लवर्णा वज्रदण्डहस्ता 
शवारूढा प्रत्यालीढपदस्थिता | सर्वा देवत्यो नग्ना विकटदन्ता त्रिलोचना 
मुक्तकेशिन्यः | एभिरष्टयोगिनीभिः [क्: एभिः परि०] परिवृतं 
शून्यतासमाधिस्थसद्वज्रानन्दिकशवं प्रत्यालीढपदेन वज्रभैरवाक्रान्तं 
एवम्भूतं भगवन्तं ध्यात्वा मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः - ओं 
षोडशभुजाय हूंहूं किलि किलि 

प्. ५९९)

चण्डघोरदंष्ट्रोत्कटभैरवाय सर्वसिद्धिदायकाय हिलि हिलि किलि किलि हे स्वाहा | एतं 
मन्त्रं जपेत् |

अयं मन्त्रराजः सततं जपेन बुद्धत्वमिहैव [क्: मिह वज्रमणि] जन्मनि 
ददाति जातिस्मरत्वमयुतजापेन अष्टौ महासिद्धयः सिध्यन्ति | अथ बलिं दातुमिच्छति 
तदैव भगवन्तं सपरिवारं पुरतो भाव्य बलिमन्त्रेणाष्टौ बलिं दद्यात् | तत्रायं 
बलिमन्त्रः - ओं नमो महाकालाय महादंष्ट्रो तत्कटभैरवाय 
महाक्रोधाधिपतये पिङ्गोर्द्ध्वकेशाय षोडशभुजाय चतुर्विंशतिनेत्राय ओं तुरु 
तुरु ख ख खाहि खाहि इदं बलिं गृह्ण गृह्ण हहा हिही हुहू हेहै होहौ 
[क्, ग्: ओमित् हो हौ] हंहः महावज्रबुद्धाय काये मां अधितिष्ठ तिष्ठ 
टट टट मट मट कट कट कारय कारय गर्जय गर्जय भीममहाक्रोधाधिपतये 
नाशय नाशय सर्वशत्रून् दुष्टसत्त्वदमक पालय पालय मां देहि देहि सर्वान् 
नाशय नाशय हूं है किलि किलि भः हूं हूं सर्वयक्षपिशाचाश्च 
राक्षसकिन्नराश्च सर्वशान्तिं कुरु कुरु हं हः नाशय नाशय महाकालाय 
कालरूपाय [क्, ढ्, ब्: ओमित् काल०] महाभयानकाय भीतं दम दम 
दमय दमय नाशनं सर्वदुष्टसत्त्वानुद्धरत नागाधिपतये तारय तारय 
नाशय नाशय तारय तारय हः हः कटः कटः खटः खटः फटः फटः 
च्छिन्द च्छिन्द हन हन दह दह पच पच मथ मथ नाशय नाशय घट घट 
सर सर त्रां क्रोधः स्वाहा | बलिमन्त्रः | 




###########   END OF FILE  #######